In dit document vind je de samenvatting van PSBK voor het tentamen. Het uitgangspunt hierbij zijn de aantekeningen van de hoorcolleges. Dat heb ik aangevuld met een samenvatting van de verplichte literatuur en de artikelen. Het is een uitgebreid document (56 pagina's) met een duidelijk overzicht v...
Pedagogische systemen in baby- en kindertijd
Pedagogische Wetenschappen 2022 - 2023
, 2
Inhoud
Hoorcollege 1: Introductie......................................................................................................................5
Waar gaat opvoeding over?................................................................................................................5
Wat is pedagogiek?............................................................................................................................6
Ontwikkelingen binnen de pedagogiek..............................................................................................6
Waarom is er die verandering gekomen van normatief naar empirisch-analytisch?..........................7
Vandaag de dag?................................................................................................................................7
Hoe ziet die hoopgevende sociale pedagogiek eruit?.........................................................................7
Soorten pedagogische benaderingen.................................................................................................8
Pedagogiek in Utrecht........................................................................................................................8
Hoorcollege 2: Het bio-socio-ecologische model....................................................................................8
Gedragsgenetisch onderzoek.............................................................................................................8
Debat..............................................................................................................................................9
Bezwaren tegen het gedragsgenetisch onderzoek.........................................................................9
Nature-nurture paradox...............................................................................................................10
Genetisch-biologisch determinisme.............................................................................................10
Het Bronfenbrenner model..............................................................................................................10
Veronderstellingen bij Bronfenbrenner model.............................................................................11
Dysfunctie en competentie..............................................................................................................12
Veerkracht........................................................................................................................................12
Artikel Ungar: veerkracht..............................................................................................................12
Alle systemen en veerkracht.........................................................................................................13
Factoren die van invloed zijn op veerkracht.................................................................................13
Drie principes van veerkracht.......................................................................................................13
Competentie en talentontwikkeling.................................................................................................13
Socialisatie........................................................................................................................................14
Wat is socialisatie?........................................................................................................................14
Twee kenmerken wat socialisatie uniek maakt voor de mens......................................................14
Wederzijdse interacties die van invloed zijn op de ontwikkeling (reciprocal factors)...................14
Hoorcollege 3: Het gezin als pedagogisch systeem: microprocessen...................................................15
Hormonale processen bij de moeder...............................................................................................15
Neurobiologie van opvoeders: het ouderbrein................................................................................15
Face-to-face interacties....................................................................................................................16
Ontwikkeling van gehechtheid.........................................................................................................16
Wat is gehechtheid?.....................................................................................................................16
, 3
Wat bepaalt of een kind veilig gehecht is of niet?........................................................................17
Invloed gehechtheid op ontwikkeling...........................................................................................17
Ontwikkeling van emoties................................................................................................................18
Constructivistische Emotie Theorie..............................................................................................18
Ontwikkeling van emoties............................................................................................................18
Ontwikkeling van sociale cognitie.....................................................................................................18
Wat moet een mens leren?..........................................................................................................18
Sensorisch systeem.......................................................................................................................19
Visuele systeem............................................................................................................................19
Microprocessen................................................................................................................................19
Verandering rond 3 maanden.......................................................................................................20
Verandering vanaf 9 maanden.....................................................................................................20
De ontwikkeling van het sociale brein..........................................................................................20
Socialisatie........................................................................................................................................21
Chronosysteem.............................................................................................................................21
Doelstellingen socialisatie.............................................................................................................22
Soorten methoden van socialisatie...............................................................................................23
Uitkomsten van socialisatie..........................................................................................................23
Hoorcollege 4: Het biologisch systeem.................................................................................................23
Erfelijkheid en omgeving..................................................................................................................23
Gen-omgeving correlaties.............................................................................................................24
Gen-x-omgeving interacties..........................................................................................................24
DNA..................................................................................................................................................24
Stress-systemen................................................................................................................................24
Cortisol.........................................................................................................................................25
Ontwikkeling HPA-as....................................................................................................................25
Effecten van stress........................................................................................................................25
Twee vormen van reactie op stress door een ontregelt HPA-as systeem:....................................26
Hersenontwikkeling..........................................................................................................................27
Stadia van hersenontwikkeling.....................................................................................................27
Korte samenvatting.......................................................................................................................28
Hoorcollege 5: Het macrosysteem: kenmerken en ontwikkelingen in Nederland................................28
Hoorcollege 6: Gezin en het mesosysteem...........................................................................................30
Het gezin als ‘agent of socialisation’.................................................................................................30
Een aantal begrippen........................................................................................................................30
Wat is opvoeding?............................................................................................................................31
, 4
Hoe meten we opvoeding?...........................................................................................................31
Benaderingen in onderzoek naar opvoeding................................................................................31
Meten van opvoedstijlen..............................................................................................................33
Nieuwe opvoedstijlen...................................................................................................................34
Kritiekpunten parenting trait approach........................................................................................34
Ontwikkeling van sociale interacties.................................................................................................34
Hoorcollege 7: Interventies in het gezinssysteem................................................................................35
De sociale kaart................................................................................................................................35
Jeugdwet..........................................................................................................................................35
Uitgangspunten gemeentelijk beleid:...........................................................................................35
Problemen sinds de invoering van de Jeugdwet...........................................................................35
Interventies......................................................................................................................................36
Positieve/beschermende factoren................................................................................................36
Typen pedagogische interventies in het gezinssysteem...............................................................37
Eisen effectieve interventie..........................................................................................................37
Zijn interventies effectief?............................................................................................................37
Theorieën en modellen....................................................................................................................38
Hoorcollege 8: Kinderopvang (en peuter-, kleuteronderwijs)..............................................................40
Gebruik kinderopvang in Nederland.................................................................................................40
Soorten stelsels................................................................................................................................40
Wat is het doel van de opvang?........................................................................................................41
Invalshoek.....................................................................................................................................41
Educatie of opvang: kwaliteit.......................................................................................................41
Universeel of doelgroepspecifiek?................................................................................................41
Geschiedenis van de kinderopvang (vooral educatief).....................................................................41
Vier perspectieven........................................................................................................................42
Heeft kinderopvang effect?..............................................................................................................42
Kwaliteit van de kinderopvang: verschillende facetten....................................................................43
Waarom zouden we kwaliteit willen hebben?..............................................................................44
Vier basisdoelen kinderopvang.........................................................................................................45
Groepssensitiviteit............................................................................................................................45
Verschillende opvattingen en handelingsstrategieën...................................................................45
Hoorcollege 9: De school als pedagogisch systeem..............................................................................46
Functie van de school.......................................................................................................................46
Systemen van de school...................................................................................................................47
Het Nederlandse onderwijssysteem.................................................................................................47
, 5
Gevolgen:......................................................................................................................................48
Mogen we tevreden zijn over ons onderwijs?..............................................................................48
Segregatie in het onderwijs..............................................................................................................48
Naast het onderwijs..........................................................................................................................48
School als sociale gemeenschap.......................................................................................................49
De klas als sociale micro-context......................................................................................................49
Instructievormen..............................................................................................................................49
Sociaal leren.................................................................................................................................49
Puberbreinen in de klas....................................................................................................................50
Feedback..........................................................................................................................................50
Toetsen, overhoringen, proefwerken...............................................................................................51
Hoorcollege 10: maatschappelijke opbrengsten van pedagogische voorzieningen..............................52
Conclusie..........................................................................................................................................52
Synaptische groei in de hersenen.....................................................................................................52
Cohortonderzoeken wereldwijd.......................................................................................................52
Wat als we niets zouden doen?....................................................................................................53
Zelfregulatie......................................................................................................................................53
Heckmann.....................................................................................................................................53
Risico’s in opvoeding en ontwikkeling..............................................................................................54
Beschermende factoren...............................................................................................................54
Hoe kan het aantal risicofactoren juist van invloed zijn op de ontwikkeling?..............................54
Het idee achter opvoedingsondersteuning......................................................................................54
Coördinatie...................................................................................................................................55
Universeel of doelgroepgericht?......................................................................................................55
Universeel-progressief: consultatiebureaus.................................................................................55
JGZ-centra voor jeugd en gezin.....................................................................................................56
Integraal kindcentrum..................................................................................................................56
Buurtteams JZ...............................................................................................................................56
Hoorcollege 1: Introductie
Waar gaat opvoeding over?
- Biologie: ontwikkeling, brein, genen
- Interactie: communiceren, elkaars taal leren spreken
- Begeleiden en ondersteunen: structuur bieden, feedback geven, de weg wijzen, leren denken
- Culturele overdracht: respect hebben voor elkaar, normen en waarden, hoe ga je met elkaar
om
- Tijdsgeest: opvoeding van nu is anders dan die van vroeger
, 6
- Opvoeding draagt bij tot hoe jij je als persoon ontwikkelt
- Opvoeding is belangrijk voor de ontwikkeling van een kind, maar is niet de enige factor
Wat is pedagogiek?
- Definitie: “De pedagogische wetenschappen bestuderen de opvoeding, het onderwijs en de
hulpverlening aan kinderen en jeugdigen met het oog op verbetering van de praktijk.” (Van
IJzendoorn & van Rosmalen, 2016).
o Pedagogen houden zich niet alleen bezig met de hulpverlening, maar ook met het
onderwijs en de opvoeding
o Het is een empirisch-analytische discipline -> je bent aan het bestuderen
o Interventie/handelingswetenschap -> verbeteren van de praktijk
Ontwikkelingen binnen de pedagogiek
- 2002: empirisch-analytische pedagogiek
o Van IJzendoorn
o Empirisch: kennis ontstaat door het systematisch verzamelen van gegevens en deze
via statistische methoden te analyseren
o Analytisch: de hele werkelijkheid is te complex om te bestuderen, we kunnen nooit
alle factoren meenemen. We moeten keuzes maken (reduceren)
o Theorie moet falsificeerbaar zijn: theorie bedenken die ook ontkracht kan worden. Er
zijn manieren om aan te tonen dat de theorie niet klopt
o Onderzoek moet repliceerbaar zijn: zo duidelijk opschrijven dat als iemand anders
het onderzoek leest het onderzoek na kunnen doen.
o Pedagogiek moet niet normatief zijn: we schrijven niet voor hoe de beste opvoeding
eruit moet zien. We kijken juist naar de verschillen en die onderzoeken we.
o Definitie: op systematische wijze pedagogische handelingen, methoden,
programma’s, therapieën uitproberen en kijken of er sprake is van een pedagogisch
effect
- Veldexperiment, actie-onderzoek, ontwerponderzoek, survey-onderzoek, het
laboratorium experiment, observatieonderzoek, archiefonderzoek, fysiologisch
onderzoek
o Bezwaren:
- Enge definitie: zeggen niks over de bijdrage van theorievorming door pedagogen
- Geen theorievorming: ze zijn er ook niet. Het is een discipline die gebruikt maakt van
theorieën die door anderen gevormd zijn, zoals psychologische of onderwijskundige
theorieën
- Geen bestudering van processen: op bijvoorbeeld biologisch niveau
- geen normatieve uitspraken: we zeggen niets over wat een goede opvoeding is
- Tot eind 20e eeuw: normatieve pedagogiek
o Waartoe voeden wij op? Waarom voeden we op? Wat is het doel van opvoeding?
Wat is een goede opvoeding? (filosofisch)
- Niet per se wetenschappelijk onderzoeken, maar zelf nadenken (theorievorming)
over wat het zou kunnen zijn
o Langeveld: ‘het kind begrijpen zoals het is’
- Kijk naar het kind onbevooroordeeld en kijk naar het unieke van het kind, met als
zijn mogelijkheden en moeilijkheden (N=1 methode)
, 7
- Geen algemene afspraken doen, maar kijken naar het unieke kind
- Fenomenologische benadering, ‘Utrechtse school’
- Mens is een animal educandum -> mens dat opgevoed moet worden met als doel:
zelfverantwoordelijke zelfbepaling
Kind moet zich leren ontwikkelen als een mondige burger en een
plaats vinden in deze wereld -> duidelijke opdracht en een morele
verantwoordelijkheid voor ouders en opvoeders
Waarom is er die verandering gekomen van normatief naar
empirisch-analytisch?
- Methodestrijd tussen Langeveld en de Groot
o Langeveld: denk na, filosofeer, kijk
o De Groot: evidence-based science -> over individuele gevallen zijn geen
wetenschappelijke verantwoordelijke uitspraken te doen
- Deze strijd heeft de Groot gewonnen
Vandaag de dag?
- Micha de Winter: hoopgevende sociale pedagogiek
o Inclusief burgerschap: wil je de wereld verbeteren, begin bij de opvoeding
o Minder richten op het problematiseren -> meer richten op groei
- Kritiek op de klinische praktijk met zijn labels die ervoor zorgen dat we een systeem
gecreëerde hebben waar je alleen nog maar zorg en ondersteuning krijgt als je een
label hebt
o Minder individueel -> meer richten op samen
o Creëer voor jongeren rijke sociale netwerken
- Daar leren ze het meeste van anderen
o Belang van opvoedingsidealen
- Opvoeding is een tegenwicht van polarisatie en haat
o Kritiek empirisch-analytische pedagogiek: door het problematiseren zijn er steeds
meer kinderen die gaan afwijken van de norm. Het onderscheid tussen normaal en
abnormaal vervaagt steeds meer. Je moet juist kijken naar hoop, naar het positieve.
o We staan voor grote opvoedingsvraagstukken: welk verhaal vertellen we?
- Als je het idee hebt dat er niet naar je geluisterd wordt, dat je geen enkele invloed
hebt op je omgeving, leidt dat tot pessimisme, moedeloosheid, woede
- De Winter pleit voor hoop: we moeten mogelijkheden zien tot verbetering
Hoe ziet die hoopgevende sociale pedagogiek eruit?
- Handelingsperspectieven cultiveren: we moeten weer iets gaan doen
o Het doel is om de kinderen en jongeren zelf in de handelingsstand te zetten en dan
vooral met elkaar. ‘shared agency’: het gevoel hebben dat ze erbij horen en samen
op een creatieve en intelligente wijze de problemen oplossen. Anders voelen ze zich
, 8
niet gehoord, hebben ze het gevoel geen invloed te hebben en dat leidt tot
pessimisme. Kinderen moeten een stem krijgen
- Onderbreek impulsieve oordelen en verlangens: jongeren hebben allerlei wensen en
reageren met een impuls zonder eerst even na te denken, vooral eigen verlangens volgen.
o Verlangens pedagogisch onderbreken en zeggen van ho: ik snap dat je dit wil, maar
kijk naar wat de consequenties zijn
o Richten op het samen oplossen van het probleem, je te verplaatsen in de visie van de
ander. En daarbij beseffen dat je prima bij elkaar hoort, ook al ben je het niet per se
eens met elkaar.
- Leef optimisme voor: optimisme zorgt voor levensgeluk, je bent gezonder en slimmer. Het
gaat erover op welke manier je tegen bepaalde situaties aankijkt
- Participatie bevorderen
o Participatie gaat over het meedoen. Je leert van het meedoen en actief te
participeren in de samenleving. Het gaat er niet om dat we voorschotelen hoe de
samenleving eruit moet zien, maar om de kinderen en jongeren toe te rusten om zelf
na te denken over hoe de toekomst eruit zou moeten zien. Kinderen en jongeren
moeten kunnen strijden voor hun idealen en die niet weg hoeven moffelen omdat
papa en mama het er niet mee eens zijn. Maar dan wel op een vreedzame manier.
1. Meer aandacht voor het kind -> specifiek weten waar het pijnpunt zit en dat aanpakken,
bekijken naar welke gradatie het is
2. Verschillende aanpak in het lesplan per kind, zodat iedereen op hetzelfde niveau komt
3. Wat gaat er wel goed? Wat zijn de talenten van dit kind en hoe kunnen we die benutten?
1. Makkelijker voor behandelaars -> algemeen plan voor een grote groep, handboek
2. Op hetzelfde moment uitstromen, omdat ze een bepaald plan volgen
3. Je plaatst de kinderen niet in een hokje
4. Ouders er makkelijker bij betrekken
Wat is de rol van de pedagoog? -> Balans vinden tussen problematiseren en het systematische
Pedagogiek in Utrecht
1. Systematisch perspectief of contextbenadering
a. Kinderen groeien op in meerdere contexten (bio-ecologisch model)
2. Dimensionele en positieve benadering
a. We richten niet op de problemen, maar op kansen, ontwikkelingsmogelijkheden
b. De ene cultuur is niet beter dan de andere cultuur
3. Multidisciplinair en multinationaal
Hoorcollege 2: Het bio-socio-ecologische model
Gedragsgenetisch onderzoek
Genetische factor: sterke effecten van erfelijkheid op uiteenlopende menselijke eigenschappen.
Omgevingsfactor: slechts heel kleine effecten van de gedeelde omgeving (gezin, klas).
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper elishavanbraak. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,99. Je zit daarna nergens aan vast.
