Introductie in geestelijke
gezondheidszorg
Hoofdstuk 1: Algemene principes van de geestelijke
gezondheidszorgverlening
WANNEER PROFESSIONELE HULP?
Iedereen voelt zich wel eens minder goed in zijn vel.
Wanneer dit minder goed voelen invloed heeft op:
o algemene welbevinden
o persoonlijke relaties
o contact met omgeving
o werksituaties / studies
=> Hulp is altijd aangewezen wanneer je klachten gaan interfereren met je sociale activiteiten of werksituatie
Gevolgen kunnen immers zijn:
o zich isoleren
o niet meer kunnen functioneren in het dagelijkse leven
o arbeidsongeschiktheid
WAAR KAN MEN TERECHT?
Eerste instantie : huisarts Deze kan de patiënt vervolgens doorverwijzen.
Maar men kan ook rechtstreeks beroep doen op het Centrum voor Geestelijke Gezondheid (CGG) (zie
verder) of bijvoorbeeld psychiaters of psychologen in een privé praktijk.
Wij ( kinesitherapeuten ) mogen inschatting maken maar geen diagnose
WAT MAG MEN VERWACHTEN?
Onmiddellijke oplossing = onrealistisch het vraagt tijd en inspanning van de betrokkene en de naaste
omgeving.
Taak hulpverlener : ondersteuning en begeleiding samen met patiënt kijken om wijze van probleem
aanpak te bepalen
Veel meer ambulante begeleiding zo lang mogelijk in thuissituatie, opname vermijden
WELKE FASEN ONDERSCHEID MEN IN HET HULPVERLENINGSPROCES?
Fase 1: de aanmelding
o De patiënt neemt contact op via een verwijzer (bv. huisarts).
o Basisgegevens worden verzameld
o Afspraak voor intakegesprek, in principe binnen de twee weken na de aanmelding (afhankelijk van
de hoogdringendheid en eventuele wachtlijsten).
Fase 2: intake en onderzoek
o De hulpverlener en patiënt maken samen de probleemanalyse, waarbij gepolst wordt naar de
verwachtingen van de patiënt.
o Aandacht gaat ook uit naar de volgende vragen:
Zijn er biologische factoren waarmee men rekening moet houden
een somatische oorzaak kan ook geestelijke gevolgen hebben
In hoeverre spelen ervaringen vanuit de ontwikkelingsgeschiedenis een rol?
kijken naar traumatische ervaringen, verleden
Zijn er specifieke factoren (emotioneel, cognitief, gedragsmatig) die het probleem uitlokken
of in stand houden?
Factoren in de persoonlijkheid dat een verhoogd risico geven
Welke betekenis of functie heeft het probleem binnen het sociale netwerk van de patiënt?
kijken naar gezinssituatie, werkomgeving, Vriendengroep
Fase 3: Behandeling
o De behandeling zal vaak bestaan uit medicamenteuze therapie (biologisch), of psychotherapie
(psychologisch) of een combinatie.
, o Meer en meer gaat er aandacht uit naar de rol die de kinesitherapeut kan spelen in de preventie en
behandeling van psychische klachten. Actieve levensstijl
o zowel individueel als met partner, met het gezin of in groep.
SOORTEN PSYCHOTHERAPIE
Psychodynamische therapie
o Op zoek naar onderliggende gevoelens, gedachten en motieven.
o Hierbij gaat men er vaak van uit dat veel van onze psychische én vaak ook lichamelijke problemen
terug te voeren zijn naar ervaringen uit onze prille kindertijd, zoals een verstoorde hechting tussen
ouder en kind.
o Doordat de patiënt zich van deze onbewuste processen bewust wordt, kan deze ermee aan de slag
gaan.
Cognitieve gedragstherapie
o Deze therapievorm vertrekt van de veronderstelling dat alle gedrag aangeleerd is .
o De therapie is erop gericht de belemmerende gedrags- en gedachtenpatronen te vervangen door
‘gezondere’.
o We willen dat de patiënt zijn probleem als uitdaging ziet en niet als barrière van probleemgericht
denken naar oplossingsgericht
o VORMEN :
Acceptance en commitment therapie hoe omgaan en leven met een bepaalde stoornis
mindfulness based therapie Patiënt gaan stilstaan bij zichzelf en zichzelf gaan waarneming
zonder oordeel van goed en slecht
o Ze staan stil bij de gedachten en lichamelijke gewaarwordingen van de patiënt in het moment.
o Zo kan deze leren te kiezen hoe hij/zij met deze gewaarwordingen omgaat, in plaats van er
automatisch op te reageren.
o De patiënt probeert gedachten niet te veranderen. Men accepteert dat ze er zijn, ook al zijn ze
moeilijk.
Ervaringsgerichte therapie
o Gevoel en beleving van het heden ( niet het verleden zoals in psychodynamische )
o VORM
Gestalttherapie aandacht naar lichamelijke gewaarwordingen en wordt naast
gesprekken ook gewerkt met lichaamsgerichte oefeningen om meer bewust te worden van
wat er precies zich afspeelt in het lichaam en waarom.
o Heel wat psychische problemen komen immers lichamelijk tot uiting in de vorm van lichamelijke
vermoeidheid, spierspanning, spierstijfheid, pijn, enzovoort.
Systeemtherapie
o Uitgangspunt : problemen dat veroorzaakt worden door de manier waarop mensen met elkaar in
interactie staan
o Het probleem van één persoon in het gezin wordt dan gezien als een symptoom van het
functioneren van het gezin als geheel.
o Stoornissen (vb. een eetstoornis, of een kind dat probleemgedrag vertoont) kunnen een manier zijn
om het hele gezin in een, weliswaar wankel, evenwicht te houden.
o Therapie met de relatie of het hele gezin.
o Familie therapie om zo een stoornis van een individu van het gezin op te lossen
,Hoofdstuk 2+3: Voorzieningen en actoren in de
geestelijke gezondheidszorg
INTRAMURALE ZORG
= zorg die binnen de muren van een instelling verleend wordt en waarbij de mensen opgenomen worden in deze
instelling en hier ook meerdere nachten verblijven, waaronder:
De PAAZ of een psychiatrische afdeling van een algemeen ziekenhuis.
o Een PAAZ is één van de vele afdelingen van een algemeen ziekenhuis.
o Het heeft twee specifieke functies:
Crisis interventie dringende psychiatrische crisishulpverlening in nauwe samenwerking
met de spoedgevallendiensten.
korte observatie ( minder dan 72 u ) en behandeling bij een acute psychiatrische
crisis
Mogelijke patiënten :
o Reeds gekende patiënten die zich in een crisissituatie bevinden wegens een
plotse verstoring van bestaande evenwichten.
o Personen met een recente, acute psychiatrische problematiek waarbij,
naast intensieve begeleiding, observatie, diagnosestelling en therapeutische
oriëntatie aangewezen zijn.
Zorgprogramma : een geïndividualiseerde, intensieve behandeling van korte duur
en een systeemtherapeutische interventie (partner- of gezinssessies).
de liaisonpsychiatrie vormt een brug tussen somatische- en psychiatrische zorg
Psychiatrische ziekenhuizen
o Het psychiatrisch ziekenhuis biedt specialistische diagnosestelling en behandeling voor mensen met
psychiatrische stoornissen, en dit meestal multidisciplinair.
o De duur en de doelstellingen van de behandeling zijn afgestemd op de individuele mogelijkheden
en behoeften van de patiënt.
o Naast volledige opname is meestal ook partiële hospitalisatie mogelijk (dag of nacht).
o Het psychiatrisch ziekenhuis is er voor kinderen en jongeren, volwassenen en ouderen, maar niet
elk psychiatrisch ziekenhuis heeft een gespecialiseerd zorgaanbod voor al deze leeftijdsgroepen.
Psychiatrische verzorgingstehuizen (PVT)
o PVT zijn bestemd voor personen met een langdurige en gestabiliseerde psychische stoornis en voor
mensen met een verstandelijke beperking die nood hebben aan continue begeleiding.
o Het is een beschermde collectieve woonvorm voor psychiatrische patiënten die geen
ziekenhuisbehandeling vergen en geen nood hebben aan ononderbroken psychiatrisch toezicht,
maar die nog niet autonoom kunnen wonen of in een andere samenwoning vorm (rust- en
verzorgingstehuizen of medisch-pedagogisch instituut (MPI) kunnen verblijven.
o Een PVT biedt continue begeleiding die de bewoners moet toelaten hun autonomie te herwinnen
(en indien mogelijk zelfs in het normaal maatschappelijk leven terug te keren).
Instelling voor personen met een verstandelijke beperking
SEMIMURALE VOORZIENINGEN
De mensen die hier gebruik van maken wonen niet zelfstandig, maar hoeven ook
niet opgenomen te worden of in verzorgingstehuis te wonen.
Deze semimurale zorg wordt verleend op de volgende manieren:
o Beschermd wonen
een woonvorm voor mensen met psychiatrische problemen die geen ziekenhuisbehandeling
meer nodig hebben.
De bewoners wonen individueel of in kleine groepjes.
Enkele keren per week komt een begeleider langs.
, De bewoner kan ook deelnemen aan dagactiviteiten, aangepast aan de noden van de
bewoner op vlak van psychisch en lichamelijk functioneren, praktische leef- en
woonvaardigheden, dagbesteding, sociaal netwerk, sociale vaardigheden, ...
Als aanpak hanteert men hier psychiatrische rehabilitatie die gericht is op de ontwikkeling
van de autonomie en waarbij rekening gehouden wordt met de mogelijkheden en
beperkingen van de bewoner.
o Dagcentra voor personen met een verstandelijke of lichamelijke beperking
Dagcentra hebben tot doel personen met een fysieke en/of mentale beperking te assisteren
om hun dag zinvol in te vullen op basis van hun eigen talenten, verwachtingen en
interesses.
Het palet aan activiteiten in de verschillende dagcentra is bijzonder divers: van creatieve,
recreatieve en vormende activiteiten tot semi-industrieel werk.
Ieder dagcentrum heeft zijn eigenheid, wat ruimte creëert om een programma op maat aan
te bieden binnen de interesses en mogelijkheden.
o Sociale werkplaatsen
Sociale werkplaatsen zijn bedrijven die als voornaamste doel hebben personen met
een arbeidshandicap tewerk te stellen.
“Werkplaats waar het arbeidsmilieu is aangepast aan de individuele geestelijke en
lichamelijke toestand van hen die niet in staat zijn arbeid te verrichten onder de normaal in
het arbeidsproces voorkomende omstandigheden."
AMBULANTE ZORG
Onder ambulante zorg verstaan we de zorg die niet in een instelling (psyschiatrisch ziekenhuis, psychiatrisch
verzorgingstehuis, etc.) verleend wordt.
Ambulante zorg wordt ook wel extramuraal (buiten de muren) genoemd.
Mensen die van deze zorg gebruik maken worden niet opgenomen, wonen veelal zelfstandig, maar hebben
wel op een bepaalde manier zorg nodig.
De patiënten zijn nog zelfstandig
Voorzieningen die werkzaam zijn binnen de ambulante zorgverlening zijn:
o De centra voor geestelijke gezondheidszorg ( CGG )
“Consultatiebureaus“: leveren van psycho-medisch-sociale zorgen
FUNCTIE
een eerste opvang bieden, het analyseren en waar nodig, het verzoek
doorverwijzen aan een adviseur.
een diagnose stellen en de psychiatrisch, psychotherapeutische en psychosociale
behandeling waarborgen voor geestelijke gezondheidsproblemen.
vroegtijdige detectie van psychische problemen
Gespecialiseerd in een multidisciplinaire aanpak (psychiaters, psychologen,
maatschappelijke werkers, logopedisten ...).
Vormen ook een stap in de maatschappelijke aanpassing van voormalige patiënten die
woonachtig waren in een gesloten verzorgingshuis.
o De psychiatrische thuiszorg
biedt dan weer een intensief (één huisbezoek/week aan één patiënt) hulpaanbod aan
psychiatrische patiënten.
BELANGRIJKSTE ACTOREN
Psychiater= Is de eindverantwoordelijke van het diagnostische, farmacologische en therapeutische beleid.
Psycholoog = Diagnostiek en psychotherapie. ( geen mediactie voorschrijven )
Psychotherapeut= Psychotherapie
Verpleegkundige =Crisisinterventie, begeleiding, ondersteuning in dagdagelijkse en sociale context.
Maatschappelijkwerker = Ondersteunt en bemiddelt aangaande werk, wonen, vrije tijd en financiële zaken
kunnen hierbij aan bod komen in het contact met het gezin, de familie, de school, het werk of
maatschappelijke instanties.
Vrije tijdstherapeut= Begeleiding bij een zinvolle dagbesteding, werktraining.
Creatief therapeut= Behandeling aan de hand van creatieve opdrachten (tekenen, schilderen,
beeldhouwen...)
Ergotherapeut = Op creatieve wijze de zelfredzaamheid van de patiënt verhogen met betrekking tot wonen,
werken en vrijetijdsbesteding.
