Uitheemse fauna
1. Introductie in biogeografie en diversiteit van dieren
1.1. Wat is biogeografie
= studie die de ecologie, evolutie en de geografie van organismen bestudeert.
Het is een mutidisciplinaire wetenschap waarbij het de wetenschappen van
biologie, ecologie, evolutie, geografie, geologie en paleontologie combineert.
1.2. Classificatie taxonomie van dieren
Een systematische zoöloog heeft drie grote doelen: alle diersoorten ontdekken,
reconstrueren van evolutie van verwantschappen tussen verschillende diersoorten
en hen dan zo juist te kunnen classificeren.
Taxonomie = kijken naar verwantschappen tussen diersoorten doorheen de evolutie
van de diersoorten en naamgeven aan deze diersoorten. Ieder deel van de
classificatie nomen we een taxon. Er bestaan zeven taxonomische rangen: rijkdom,
phylum, klasse, orde, familie, genus en soort. Door het toevoegen van een
voorvoegsel kunnen er nog onderrangen gemaakt worden.
Taxonomie is gebaseerd op de Internationale Zoölogische nomenclatuur.
Een soort heeft binomiale naam, het bestaat uit twee delen. Het eerste deel is de
genus naam en wordt altijd met een hoofdletter en cursief geschreven. Het tweede
deel is de soortnaam en wordt zonder hoofdletter en cursief geschreven. Sommige
dieren zijn licht verschillend dat ze van de zelfde soort lijken maar hun DNA is toch te
veel verschillend. Dit zijn ondersoorten en worden een extra derde naam gegeven.
Cladogram = een schema die de
verwantschappen tussen diersoorten
weergeeft. Deze bestaat uit takken.
Waar de takken te samen komen was
er een gemeenschappelijke voorouder
van deze diersoorten.
Cladograms kunnen opgesteld worden
in delen van morfologie, cytologie en
biochemie. Dit alles gebaseerd op
levende dieren en fossielen van
uitgestorven dieren. Hier vergelijken ze
het DNA van de verschillende diersoorten met elkaar.
,1.3. Voorbeeld: tapir
Op deze afbeelding wordt het
leefgebied van de vier verschillende
soorten tapirs weergegeven. Maar hoe
hebben ze zich verspreid?
Ecologische verklaring: verspreiding als
antwoord op de omgeving gebaseerd
op hun fysiologie, hun geschiedenis,
hun voorplanting, gedrag, …
Historische/geografische verklaring:
1: Een soort ontstaat op een plaats en verspreid zich vanuit
die plaats verder.
2: Door klimaatveranderingen kunnen er populaties van
organismen opgesplitst worden.
Van de tapirs bestaan er nu nog vier verschillende soorten.
Op de kaart kan je zien hoe ze zijn ontstaan →
Familie: Tapiridae
• Verwant met het paard en de neushoorn
• Hebben vier tenen aan de voorvoet en drietenen aan de
achtervoeten
• Leven in oerwoud en eten zachte vegetatie
• Poroboscis: kleine slurf waarmee iets gegrepen kan worden
• Verspreiden zaden via hun faesces → sleutelrol in hun habitat
• Baird’s tapir:
o Grootste en zwaarste van de tapirs
o Blijven dicht bij water
o In beboste gebieden
• Braziliaanse tapir of laagland tapir
o In lage tropicale gebieden
o Vooral in vochtige, natte gebieden
o Heeft een rechtstaande manen van het voorhoofd tot de
schouders
o Leeft solitair en is actief ’s nachts
• Berg tapir
o Kleinste van de tapir soort
• Malaise tapir
,1.4. Historische versus ecologische biogeografie
1.4.1. Definitie
Vragen/ problemen voor zowel ecologische als historische biogeografie:
Ecologische biogeografie Historische biogeografie
• Waarom is een soort beperkt tot • Hoe is een taxon zo opgesplitst
zijn huidige oppervlakte? geraakt tot zijn huidig bereik?
• Wat zorgt ervoor dat het op die • Wanneer kreeg een patroon van
plaats kan leven en wat verspreiding zijn grenzen en hoe
voorkomt dat de soort niet verder hebben geologische of klimaat
groeit in andere plaatsen? gebeurtenissen deze verspreiding
• Welke rollen hebben bodem, vorm gegeven?
klimaat, breedtegraad, • Wat zijn de dichtstbijzijnde
topografie en interactie met nakomelingen van de soort en
andere organismen in het waar zijn ze te vinden?
limiteren van hun verdere • Wat is de geschiedenis van de
expansie? groep en waar leefden de vorige
• Hoe verklaren we de vervanging leden van de groep?
van soorten wanneer een soort • Waarom zijn dieren en planten
verplaatst naar de bergen of van grote en geïsoleerde regio’s,
naar de kust of van de ene zoals Australië en Madagaskar,
plaats naar de andere? zo onderscheidend?
• Waarom zijn er meer soorten • Waarom zijn sommige soorten die
organismen in de tropische dicht verwant zijn met elkaar,
gebieden dan in de koudere beperkt tot de zelfde regio,
gebieden? wanneer in andere gevallen ze
• Waarom zijn er meer endemische veel breder verspreid zijn?
soorten in plaats X dan in plaats
Y?
• Wat controleert de diversiteit van
organismen die zijn gevonden op
een bepaalde plaats
De grootste verschillen tussen beide:
Ecologische biogeografie Historische biogeografie
• Over een korte tijdsperiode • Over een lange tijdsperiode
• Op een kleinere schaal • Op een grotere schaal, over
• Soorten, ondersoorten of levende grotere ruimtes
dieren en planten • Met taxa boven het niveau van
soort en met taxa waarvan de
soorten nu uitgestorven zijn
, 1.4.2. Een voorbeeld van ecologische biogeogrrafie
Wetenschappers bestuderen de effecten van klimaatveranderingen en
veranderingen in landgebruik op soorten, maar ze proberen ook in te schatten wat
er in de toekomst zal gebeuren met onze momenteel levende soorten.
Zo is er een studie van Jetz in
2007 die een overzicht maakt
van de huidige vogelsoorten
(8750 soorten) over de hele
wereld. Vervolgens maken de
wetenschappers een raming
van het verwachte effect van
klimaatverandering en
veranderingen in landgebruik op de mondiale diversiteit van vogels op basis van de
veranderingen in de vegetatie. Soorten die het grootste risico open zijn voornamelijk
soorten met een kleine actieradius en endemisch in de tropen (= kunnen enkel
overleven in tropische regenwouden). Het Noordelijk halfrond en het berggebied
boven India zullen naar verwachting ook veel soorten verliezen, maar vooral als
gevolg van klimaatverandering.
1.4.3. Een voorbeeld van Historische biogeografie
Het geschiedenis van de reusachtige loopvogels van het zuidelijk halfrond en de
verwante vliegende tinaous van Zuid-Amerika is een onopgeloste vraag.
De loopvogels en tinamous vormen samen de groep ‘Paleognaths’, vernoemd naar
het basale gehemelte botstructuur die ze hebben. De andere levende vogels
hebben dit niet en vormen samen zo ‘Neognaths’.
De levende loopvogels bestaan uit de emoe en kasuaris, de kiwi, de struisvogel en
de rhea. Deze groep bevat ook twee uitgestorven reuzenvogelgroepen: de moa en
de olifantsvogels. De groep van de loopvogel wordt verondersteld te ontstaan door
vicariante speciatie (= soorten evolueren uit een gemeenschappelijke voorouder,
maar de voorouderpopulaties zijn van elkaar gescheiden als gevolg van
continentale drift). In recentere tijden zijn enkele moleculaire studies gedaan en
deze plaatsen de struisvogellijn als de oudste lijn in het cladogram. Op basis van
mitchondriaal DNA en verdere
morfologische studies is een nieuwe
fylogenetische relatie tussen de leden
van de Paleognosts vastgesteld waarbij
de reuzen olifantsvogels als de meest
verwante groep met de kiwi. Deze
nieuwe structuur kan nooit verklaard
worden door vicariante soort vorming
alleen. Hierdoor denken de
wetenschappers dat de
gemeenschappelijke voorouder van de
olifantsvogel en de kiwi een kleine
loopvogel was die kon vliegen en zich zo heeft verspreid.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper fiengoeminne. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,49. Je zit daarna nergens aan vast.