Communicatie en Agogische1.1
ONDERDEEL AGOGISCHE 1.1
Module1: Hier ben ik!
Inleiding
Een nieuwe omgeving, nieuwe mensen, een nieuwe groep … Dit betekent ook heel wat nieuwe
indrukken: “Die jongen daar met zijn zwarte rugzak lijkt me wel een toffe gast!”; “'Chinoua' wat
een vreemde naam!”; “Zou dat meisje ook van dansen houden?”; enzovoort. Best wel
spannend die eerste nieuwe schooldag! Veel vragen komen in mij op, terwijl ik me zelf nog wat
onzeker en onwennig voel: “Zal ik hier nieuwe vrienden leren kennen?"; "Zal ik mij hier weldra
thuis voelen in deze nieuwe groep en hoe kom ik zelf over bij de anderen?"; enzovoort.
In deze module staan we daarom even stil bij de kennismaking, eerste indruk en lichaamstaal.
Eerste indruk
Wanneer je iemand voor de eerste keer ontmoet, krijg je binnen de minuut een bepaalde indruk
van die persoon, maar die persoon ook van jou. We noemen dit de eerste indruk. Deze indruk is
als het ware een visitekaartje dat je bij het binnenkomen aflevert. Je mag het belang hiervan
niet onderschatten. Niet alleen je kleding, maar ook je houding, je handdruk, je stiptheid, …
bepalen deze eerste indruk. Belangrijk dus om even stil te staan bij de eerste indruk en hetgeen
je non-verbaal vertelt, m.a.w. bij onze lichaamstaal.
De eerste indruk lokt reactie uit.
Wanneer je met iemand in contact komt dan is het onvermijdelijk dat je een eerste indruk van
de ander vormt. Je krijgt onmiddellijk een beeld van die persoon. Daarbij worden vaak oordelen
geveld over elementen die eigenlijk niet zichtbaar zijn. Door in contact te treden met een ander
kom je hoe dan ook in contact met de kenmerken en het gedrag van die ander. Deze neem je
waar, interpreteer je en dan reageer je. En dit weer opnieuw wanneer de andere persoon op
zijn of haar beurt jouw gedrag waarneemt en ook een beeld van jou vormt.
Bijvoorbeeld: Tijdens de eerste lesweek, wacht iedereen in de gang aan het leslokaal totdat de
docent arriveert. Jij ziet een klein tenger meisje alleen staan met haar armen gekruist (= wat je
ziet). Op basis van wat je ziet, denk jij: "Dat is een schuchter iemand. Dat meisje zal niemand
durven aanspreken." (= wat je niet ziet = interpretatie).
De interpretaties die men maakt tijdens het eerste contact beïnvloeden vaak het gedrag van de
ontvanger als een reactie op de gekregen eerste indruk van de ander.
Bijvoorbeeld: Op basis van wat je over dat meisje denkt, stap je wel of net niet op haar af om
een babbeltje te slaan (mede afhankelijk van jouw persoonlijkheid).
Toch mogen we er niet van uitgaan dat deze interpretaties altijd juist zijn, zo ook onze eerste
indruk niet. Wie heeft zich immers nog niet vergist bij de eerste indruk?
Bijvoorbeeld: Nadat je het meisje beter leerde kennen, blijkt dat ze tijdens stagemomenten heel
communicatief kan zijn in de stageklas. Zij sprak ook als eerste de stagementor aan en stelde
vragen over de stageklas.
De eerste indruk en de impact ervan, hangt natuurlijk ook af van de situatie waarin iemand zich
bevindt. Betreft het een afspraakje of sollicitatie? Sta je in een winkel of loop je gewoon op
straat?
,Factoren die de eerste indruk beïnvloeden (1)
Bij een eerste ontmoeting valt altijd de sekse op. Vaak herinneren we ons na een toevallige
ontmoeting de sekse nog van de persoon, terwijl we de naam en andere kenmerken alweer
vergeten zijn. Ook worden allerlei sekse gebonden stereotypen in verband met emotionaliteit,
stabiliteit, intelligentie, zorgzaamheid, … aan die persoon gekoppeld. Bijvoorbeeld: "Vrouwen
zijn altijd zo emotioneel."; "Mannen zijn stoer."; "Vrouwen zijn zorgend."; enz.
Na de seksevaststelling is de lichaamsbouw een belangrijke bron van uitspraken over bepaalde
eigenschappen. Bijvoorbeeld: Een rond lichaam wordt dikwijls geassocieerd met een gezellig en
extravert persoon, terwijl een mager lichaam vaak overkomt als een introvert en verstandelijk
type. Ga maar voor jezelf eens na welke eigenschappen je vaak bij een eerste ontmoeting aan
een atletisch type toeschrijft .
Het gelaat leidt eveneens tot het toekennen van persoonlijkheidseigenschappen. Denk maar
eens aan welke eerste indruk je vaak hebt bij het zien van bijvoorbeeld een ‘babyface’ of een
gezicht met diepliggende ogen en doorgegroeide wenkbrauwen.
We merken dus dat de ogen, de neus, de mond, …, maar ook het haar vaak sterk de eerste
indruk meebepalen. De vele mopjes over blondines zijn daar het bewijs van...
Verder is ook het gezicht vaak een bron van emotionele expressies. Bepaalde
gelaatsuitdrukkingen en de mimiek van een gezicht kunnen non-verbaal de emotionele toestand
van iemand overduidelijk maken.
Factoren die de eerste indruk beïnvloeden (2)
Natuurlijk mogen we de kledij, sieraden, make-up, tatoeages, piercings, … niet vergeten als
belangrijke factoren bij het vormen van een eerste indruk (cfr. spreekwoord ‘De kleren maken
de man.’). Maar ook de naam, geur, aantrekkelijkheid, … kunnen de eerste indruk van een
persoon mee bepalen. Bijvoorbeeld: Welk beeld heb je als je voor het eerst een bericht krijgt
van iemand die ondertekent met "Jean-Philippe", "Jan" of "Jani"?
Je lichaamstaal kan je veel zeggen over jezelf, hoe je je voelt en hoe je tegenover de ander
staat. Lichaamstaal is opgebouwd uit elementen van ons lichaam die zowel alleen als in
samenspel een boodschap kunnen overbrengen en/of versterken. Lichaamstaal gebruiken we
altijd! Verschillende onderzoekers schatten dat meer dan 70% van de communicatie tussen
mensen door middel van stemklank en lichaamstaal plaatsvindt.
, Belang van lichaamstaal
Zoals eerder vermeld, krijg je - wanneer je iemand voor de eerste keer ontmoet - binnen de
minuut een bepaalde indruk van die persoon. Maar... die persoon ook van jou! De eerste indruk
is dus niet te onderschatten.
Belangrijk is dus stil te staan bij de eerste indruk en hetgeen je non-verbaal vertelt, m.a.w. onze
lichaamstaal.
Lichaamstaal is opgebouwd uit elementen van ons lichaam die zowel alleen als in samenspel
een boodschap kunnen overbrengen en/of versterken.
Lichaamstaal: luider dan woorden
"Wie met zijn lippen zwijgt, schreeuwt het uit met zijn vingertoppen", zei Freud. Meer dan de
helft van onze communicatie verloopt via lichaamstaal .
Belang van lichaamstaal
Uit deze voorbeelden blijkt dat je niet altijd je boodschap via woorden moet overbrengen. Ook
de manier waarop je iets zegt (stemtoon, traag of vlug, luid of stil,…), de lichaamshouding die je
aanneemt, de mate van oogcontact, zelfs je kledij drukt een bepaalde boodschap uit. Met
andere woorden naast de taal die je spreekt is er ook de taal van je lichaam die de ander kan
beïnvloeden.
Jouw gezicht spreekt boekdelen, maar hoe moet het dan met een
mondmasker
Niemand kijkt nog vreemd op wanneer de buurvrouw met een mondmasker de deur uitgaat.
Maar ligt er nu een vrolijke groet of een stil verwijt op haar gezicht? En hoeveel informatie
missen we eigenlijk, zo tussen neus en lippen?
De kwaliteit van interactie met een mondmasker
Zoals eerder vermeld kan de kwaliteit van interactie ‘afgelezen’ worden aan de non-verbale
communicatie en dit zowel in ons dagelijkse leven als in ons beroepsleven. Het dragen van een
mondmasker is het nieuwe normaal. Onze communicatie met een mondmasker is echter heel
anders dan zonder mondmasker. Immers, ogen zeggen veel, maar het verhaal is nooit helemaal
compleet zonder de mond. Nu lippen, tong, neus en wangen steeds vaker achter een masker
verdwijnen, komt onze communicatie onder druk te staan en wordt helder communiceren een
uitdaging. Het aflezen van emoties wordt heel wat moeilijker. Plots lijkt het wel of iedere
ontmoeting met een gemaskerde buur of winkelbediende in een ongewild raadspelletje
verandert.
Emoties aflezen met een mondmasker
"Vooral positieve emoties laten zich minder makkelijk lezen met het dragen van een
mondkapje", weet hoogleraar Agneta Fischer van de Universiteit van Amsterdam. "Bij heel
sterke emoties heeft gezichtsbedekking weinig invloed", stelt ze. "Wanneer iemand breeduit
lacht, zie je dat nog wel aan de ogen en hoor je het in de toon van de stem." Maar bij subtielere
varianten, zoals een glimlach, wordt het lastiger. En daar bestaan dan ook nog eens veel
soorten van. Zo is een verontschuldigende glimlach niet te zien onder een mondmasker.
"Hierdoor interpreteer je een situatie eerder negatief."
Meer focus op andere non-verbale communicatiemiddelen
