H1: Saint-Simon en Auguste Comte
Encyclopedisch project S-S had een grote honger naar kennis, hij had een doel om alles wat er
te weten valt samen te brengen in een encyclopedie
Le principe organisateur Een organisator tekent de contouren van zijn ontdekking uit
Koppeling van macht, kennis en organisatie (= heilige graal van
menselijke vooruitgang)
Positieve fusie Alle kennis samenbrengen, de positieve filosofie zou maatschappelijke
orde in overeenstemming brengen met de kosmische orde
Politiek als wetenschap S-S: de maatschappij moet bestuurd worden door de leiders van de
van de productie productie (niet door de stem van het volk maar wel de stem van de
wetenschap)
Drie kamers:
1) Kamer van uitvinding: ontwerpers, architecten, … moeten
Frankrijk verfraaien
2) Kamer van onderzoek: natuurkundigen, wiskundigen, …
toetsen kamer van uitvinding op haalbaarheid en organiseren
het onderwijs
3) Kamer van uitvoering: vertegenwoordigen van iedere
industrietak, goedkeuring van ontwerpen
Le parabole Een gedachtenexperiment in l’Organisateur:
- Als er een deel van de savants, artistes en artisans zouden
sterven in Frankrijk, zou dat een ramp zijn
- Als er een deel van de edelieden zou sterven in Frankrijk, dan
zou dat niet zo schadelijk zijn voor de samenleving
Parasitaire beroepen De nuttige beroepen = de industriëlen volgens S-S
zonder deze beroepen zou de samenleving instorten
Le doctrine industrielle et Een wetenschappelijke zekerheid die einde kon maken aan de actuele
scientifique sociale onrust (bedacht door S-S)
Le travail sur la gravition Wet van de zwaartekracht die het heelal eenheid gaf is ook de basis
universelle voor de menselijke samenleving
Het positieve Het reële
- Toewijding aan het onderzoek naar de zaken die we werkelijk
kunnen begrijpen met ons denkvermogen
- Alleen feiten, want kennis die op niets betrekking heeft is
niets waard
Het nuttige
- Kennis moet dienen ter permanente verbetering van onze
bestaansvoorwaarden
- Kennis die niet aanspoort tot productieve activiteit is geen
kennis
Zekerheid
- Staat lijnrecht tegenover onwetendheid
- Kennis is precies en ondubbelzinnig en helpt de harmonie in
de gehele samenleving vestigen
- Onnuttige kennis is overbodig, schadelijk en onwenselijk.
Wetenschap dient niet gericht te zijn op ontbinding maar op
organisatie
Homo Positivus Zoekt niet naar zin maar houdt zich enkel bezig met waarneembare
feiten, lost praktische problemen op en organiseert zijn leven zou
, goed mogelijk
Sciëntocratisch Wetenschappelijke consensus (het beste en enige inzicht)
autoritarisme
Sciëntocraat De samenleving moet geregeld worden door wetenschappelijk
geschoolde bestuurders (een elite van deskundigen)
Repressieve tolerantie Alleen beantwoorde vragen zijn legitiem
Onoplosbare vragen worden verworpen maar niet verboden
Atomair feit Niets dubbelzinnig, een feit is een feit
Exposé général De tweevoudige leiding van de samenleving
Comte wilde een terugkeer naar een onderscheid tussen de
wereldlijke macht en de kerkelijke macht
Investituurtijd S-S en Comte waren het er allebei over eens dat deskundigen aan de
macht moesten maar welke?
C: mannen van de reden (wetenschappers-experten)
S-S: mannen van de praktijk (industriëlen)
Wet der drie stadia Theologische fase: verbeelding, geesten en goden
Metafysische fase: streng kritisch hanteren van algemene beginselen
Positieve fase: het bijsturen van kennis door nieuw en beter
onderzoek van de feiten
Het positieve Het niet op ontbinding gerichte maar op organisatie, het positieve is
het georganiseerde
Het negatieve Het fragmentaristische, kritische, ontbindende en toevallige
Desorganisatie De kritische stem als beweging die naar politieke en morele anarchie
leidt
Het kritische doctrine als dwaze koppeling van ‘onbeperkte
gewetensvrijheid’ aan volkssoevereiniteit
Reorganisatie De definitieve sociale toestand van de menselijke soort
H2: Karl Marx
Werkelijkheid Marx gaat zijn ideeën niet meer zoeken bij het idealisme maar
bij de werkelijkheid = de wereldgeschiedenis wordt gedreven
door de arbeid, economie en niet door ideeën
De dialectiek van Hegel De wereldgeschiedenis samenvatten in een formule van
thesen, antithesen en synthesen
Ze werden voortgedreven door de geest die eerst sluimerend
en halbewust van zichzelf bewust wordt en ten slotte, na de
hele wenteltrap van opeenvolgende thesen, antithesen en
synthesen belandt bij het absolute weten.
Breuk met het idealisme Marx vond Hegels adoratie van de geest bespottelijk, de
geschiedenis wordt namelijk niet bepaald door de geest maar
door de mens van vlees en bloed
Thesen van Feuerbach Geboorteplaats van het materialisme
Het menselijk bestaan heeft een subjectieve en objectieve kant
Das Kapital Met behulp van Engels werd het duidelijk voor Marx dat je niet
over God of ideeën moest schrijven maar over geld
- Soort codex waar andere auteurs worden afgemeten
aan de mate of ze in de buurt komen van Marx
- Het werkelijke denken van Marx
Permanente klassenstrijd De visie van Marx over de geschiedenis
- Na de laatste klassenstrijd van het proletariaat zouden
, volgens Marx de klassen verdwijnen
- Reden: eigendom leidt tot uitbuiting dus zonder
eigendom is uitbuiting definitief de wereld uit
Epidemie van de overproductie Niet schaarste maar overvloed is voor de bourgeoisie het grote
probleem
de spanning tussen het groeiende productiepotentieel en de
eigendomsverhoudingen die de productie afremmen wordt
onhoudbaar groot
Communistisch manifest Moest arbeiders bewust maken van hun situatie en hen tot
organisatie en revolutie aansporen
Klasseloze maatschappij Na de laatste klassenstrijd gaan er geen klassen meer zijn
volgens Marx
Historisch materialisme De toekomst
- Materialisme: het noodzakelijke, onverbiddelijke,
onvermijdbare
- Historisch: voluntaristisch aspect
Zelfvervreemding De aantrek tot Marx’ humanistische kant
De minder deterministische kant, Marx als bondgenoot van zijn
eigen worstelingen
Economische bovenbouw De ideologie: cultuur, gezin, religie, kunst, recht, …
Wordt in stand gehouden door de onderbouw
Economische onderbouw Productiewijze: werktuigen, machines, fabrieken, …
productieverhoudingen tussen arbeid en kapitaal
Genereert de bovenbouw
Productiekrachten Hulpmiddelen waarover een samenleving beschikt
Productieverhoudingen Eigendomsverhoudingen
De dialectiek van de Een maatschappij heeft de neiging om nieuwe
productiekrachten productiekrachten te genereren die uiteindelijk niet meer
passen bij de productieverhoudingen (these antithese)
Epistemologische breuk tussen Althusser trok een duidelijke lijn tussen de jonge en de oude
Marx-humanist en Marx-de- Marx
wetenschapper Marx correct lezen: radicaal anti-humanistisch, ieder spoor van
de mens moet verwijderd worden
Humanistische Marx Vervreemding en vrijheid, Parijse manuscripten (voor 1845),
niet wetenschappelijk
Althusser: jonge Marx = naïef en waardeloos
Economische/ Niet de mens maar structuur: onderbouw creëert bovenbouw
wetenschappelijke Marx Determinisme
Althusser: echte Marx = das Kapital
De eerste internationale De oprichting van de eerste internationale arbeidsorganisatie
waar Marx een merkwaardige rol bij speelde (in bestuur)
Kapitaal De essentie van kapitaal is dat het geen essentie heeft
Kapitaal heeft arbeid nodig om te kunnen overleven
