Samenvatting steden en burgers in de Lage Landen examenkatern 2023 vwo 6
26 keer bekeken 2 keer verkocht
Vak
Geschiedenis
Niveau
VWO / Gymnasium
Boek
Examenkatern-Training voor het Examen met Historische Contexten-vwo vanaf 2022
In deze samenvatting worden in duidelijke lijnen de geschiedenis van steden en burgers in de Lage Landen weergegeven volgens de examenkatern voor het examen met historische contexten. Begrippen zijn uitgelegd, jaartallen staan duidelijk erin. Rubrieken zijn samengevat.
Steden en burgers in de Lage Landen
1050-1700
§1 – de opkomst van de stedelijke burgerij in de Nederlandse
gewesten
Veranderingen in Europa in de Late Middeleeuwen
- Veranderingen in landbouw leiden tot groei van de bevolking: klimaat verbeterde
vernieuwingen landbouw
o Ontginningen bos en heide
o Droogleggen (overstroomde) gebieden met behulp van windmolens
o Verbetering landbouwwerktuigen (ploeg en eg)
o Invoering drieslagstelsel: gebruik landbouwgrond in 3 delen, afwisseling vee/akker
Meer en beter voedsel = groei bevolking
- Opbloeiende handel gaat gepaard met groei nijverheid: landbouwoverschot andere
beroepen ambachtslieden in steden en beter transport door kogge (internationale)
handel
- Er ontstaat weer een monetaire economie van grotere omvang: beroep geldwisselaar
ontstond. Wisselbrief werd uitgevonden.
Lage landen worden één van de meest verstedelijkte gebieden van Europa, 3 oorzaken:
1. Gunstiger geografische omstandigheden: bevaarbare rivieren en havens met kanalen
waardoor handel makkelijker werd (Schelde, Maas, Rijn, Waal, IJsel)
2. Meer bescherming van landsheren, hoge edelen en geestelijken en stadsbesturen:
internationale handel brengt veel op handelsroutes beschermen tegen rovers en
verbeteren, bouwen havens, schepen en opslagruimten etc.
3. Meer samenwerking tussen steden: Hanze = Noord-Europees handelsverbond.
Stedelingen bevechten en kopen zelfbestuur
- Begin: steden hadden verplichtingen aan hun landsheer
- Later stadsrechten:
o Geen verplichtingen mee tegenover grootgrondbezitter
o Zelf bestuur en rechtspraak regelen
o Zelf bepalen wie poorter (stadsburger) is en wie niet.
Netwerken binnen en tussen verzorgingsgebieden zorgen voor noodzakelijke toestroom poorters
- Verzorgingsgebied: economisch en politiek verbonden. Platteland leverde voedsel en
grondstoffen, stad verwerkte het en dreef handel. Politiek verbonden door landsheer.
- Jaarmarkten: kooplieden uit omgeving en steden eromheen verbonden en konden onder
bescherming van de overheid met elkaar handeldrijven.
- In steden stierven er meer mensen dan er geboren werden poorters van platteland nodig.
- Voordeel stad boven woning: lonen hoger, kans op scholing, kansen op arbeidsmarkt,
juridische bescherming
§2 – Opkomst van Vlaanderen en Brabant in de Late
Middeleeuwen
Atrecht wordt startpunt van stedelijke dynamiek
- Hoge landbouwproductiviteit en schapenhouderij lakennijverij
Patriciërs (burgers met macht) en adel komen tegenover ambachtslieden en boeren (het gemeen) te
staan
- Alleen patriciërs deel stadsbestuur
- Dagloners geen vast inkomen, zwaar werk, niet georganiseerd onvrede
, Guldensporenslag (1302): het gemeen laat zien dat ze opgewassen zijn tegen patriciërs.
Vlaanderen en Brabant worden het economisch zwaartepunt van de NL gewesten
- Antwerpen 16e eeuw overvleugeld andere Vlaamse steden
- Groot deel belasting 17 gewesten kwam uit Vlaanderen en Brabant
Brugge wordt handelscentrum in Lage Landen
- Maritieme handel en gunstige verbinding Brugge i.p.v. Atrecht.
- Brugge zuidelijkste Hanzestad
- Koopmansbeurs: handelsgebouw met grote open ruimte in stad waarin goederen konden
worden getoond en op droge plekken onderhandeld
- Stad versterkte positie en netwerk door:
o Innovatie op allerlei gebieden
o Schaalvergroting: groeiende bevolking = meer productie nodig, en meer transport
Stedelijke burgerij neemt taken over van adel en geestelijkheid
- Steden vergroten invloed op sociale zorg
- Steden gaan zorgen voor onderwijs
- Stadsbesturen gaan algemeen belang (‘bonum commune’) dienen
o Geweldsmonopolie, straffen, openbare gebouwen, belasting
- Bedelorden en begijnhoven worden in steden gevestigd
o Moderne devotie: individuele vroomheid tot uiting gebracht door arbeid en
bezinning Statenvertaling
o Begijnhoven: verzamelingen kleine woningen, lekenzusters onder priester, vrijer
dan klooster
o Bedelorden: religieuze orden die geen bezit willen hebben bedelen, godsdienstig
werk (franciscanen, dominicanen en augustijnen) onderwijs en zorg in steden
Positie steden in Late Middeleeuwen onder druk: particularisme tegenover centralisatie
- Filips de Goede, hertog van Bourgondië begint met centralisatie
o Verplaatste zijn hof van Bourgondië naar Vlaanderen
o Het bestuur in zijn gewesten centraliseren door instellen Staten-Generaal
o In alle hertogdommen en graafschappen stadhouders als vertegenwoordigers
- Particularisme botst met beleid van Bourgondische hertogen (bv. Belastingen)
Antwerpen neemt leidende positie Brugge over
- Centrale rol in handel met Spaanse en Portugese koloniën
- Belangrijke handelspartners Engelsen koos Antwerpen > Brugge
- Overzee als over land veel handel met Venetië
- Voortdurende conflicten Bourgondische vorsten en stadsbesturen Gent en Brugge
§3 – Verzet van stedelijke burgerij leidt tot ontstaan van Republiek
De Nederlanden gaan tot het Habsburgse rijk behoren
- NL eerst onder gezag hertogen van Bourgondië daarna onder Habsburgs gezag,
bourgondische hertogin trouwt met Habsburger die haar opvolgt.
- Habsburgers werden tot keizer van Duitsland gekozen. Door erving ook koning van Spanje
(Karel V)
- Splitsing Oostenrijkse en Spaanse Habsburgers na Karel V
Habsburgse vorsten Karel V en Filips II botsen met steden in NL door:
Doorzetten centralisatiepolitiek
Uitbreiden centralisatiepolitiek naar godsdienst (wilden protestantisme terugdringen)
- Botsing over de centralisatiepolitiek
o Benoemde een landvoogd: waren baas als Karel er niet was
o Stelde 3 centrale raden in (Raad van State (regeringsbeleid), Raad van Financiën
(financiële beleid) en Geheime Raad (uitvoering beleid)
o Doel centralisatiebeleid: ongedaan maken privileges steden
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper laurinedenbutter. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
