INLEIDING INTERNATIONAAL RECHT – lesnoti ties
DEEL I. Algemene kenmerken van het Internationaal Recht
HOOFDSTUK 1: Wat is internationaal recht?
Inleiding
Voorbeelden:
- Oorlogsrecht
- Milieurecht (bv. Klimaatakkoord Parijs)
- Migratie (bv. Conventie van Genève)
“Er wordt vaak naar verwezen, maar mensen weten niet vaak wat het echt is.”
Zie dia 4
- Referendum in Zwitserland – Internationaal Recht voorleggen voor een nationale rechter
- Global Compact for Migration – document met het oog op samenwerking tussen landen op vlak van
migratie (!: politieke rel België val regering)
Zie dia 5 – Illustraties
- Klimaatakkoord Parijs
- Non-proliferatieverdrag Kernwapens
Zie dia 6 – Billaterale akkoorden
- Nederland en Vlaanderen – Kanaal Gent-Terneuzen
- Samenwerking tussen politiediensten over de grenzen heen
Achtergrond en Rol
Twee doelstellingen:
1) Vreedzame co-existentie
Om vreedzaam samenbestaan van landen te garanderen en een kader te creëren
o Het recht van co-exisitentie verwijst naar de regels die in essentie de bevoegdheidsafbakening
van de respectievelijke rechtssubjecten en hun vreemdzame samenbestaan tot doel hebben
o Vb. Regels inzake staatsaansprakelijkheid, vreedzame geschillenbeslechting en het gebruik
van geweld,…
2) Samenwerking (Coöperatie)
Nood aan samenwerking
o Het recht van coöperatie verwijst naar regels die niet louter de vreedzame co-existentie, doch
wel effectieve samenwerking tot doel hebben
o Het veronderstelt met andere woorden een meer actieve/intense interactie tussen
rechtssubjecten tussen rechtssubjecten met het oog op het bereiken van bepaalde
gemeenschappelijke doelstellingen – Vb. Handels- en milieuverdragen
Voorspelbare kaders creëren door verdragen op te stellen
o Gemeenschappelijke belangen + problemen die men niet individueel als staat kan aanpakken
Vb. Coronacrisis – bestrijden van een epidemie
Internationaal recht is ook politiek project
1) Conflicterende belangen en ideologieën tov. solidariteit (vb. beheer en bescherming van global public
goods ) en gedeelde waarden
2) Agenda-setting
sustainable development goals (SDGs)
o = doelstellingen afgesproken op het niveau van de VN – kindersterfte, alfabetisering, milieu…
, millenium development goals (MDGs)
o = voorloper SDGs
o Belangrijke impact!
Is voortdurend in ontwikkeling (proliferatie!), MAAR is heterogeen en gefragmenteerd (<> nationaal niveau)
- Geen duidelijke lijnen moeilijker te bevatten
- Specialiteiten zijn nodig onmogelijk alles te beheersen
- Thomas Franck – The time when any one scholar could give a definitive overview of the whole of Public
International Law is pas
Voorbeeld aanpakken grensoverschrijdende problemen:
G7 Finance Ministers Agree Historic Global Tax Agreement (dia 9)
- Akkoord rond een nieuw soort minimale belasting
Waarom? Om freerider gedrag tegen te gaan
o = bedrijven (multinationals) kijken waar het meest gunstige fiscale regime is
Ze kijken om zo min mogelijk belsatingen te betalen
Probleem: te weinig inkomsten naar de staat
o Idee: harmonisering; een minimum belasting die het freerider gedrag beperkt
Hoe definiëren we IR? (= Internationaal Publiekrecht )
In het verleden: Het recht dat de bertrekkingen tussen volkeren regels (= volkenrecht), MAAR het begrip
‘volk’ speelt slechts een bescheiden rol in het moderne IR
- De centrale actor is de ‘staat’, maar we mogen het IR niet definiërren als de tak die betrekkingen
tussen staten regelt, want er zijn ook andere actoren: IO’s en NGO’s
- DUS IR = de rechtstak die de internationale betrekkingen regelt
Verschillende soorten definities
1) Functioneel: Regels die de betrekkingen tussen staten regelen
o Regelt de betrekking tussen staten
o <> nationaal recht
= wordt gecreeërd door de wetegever en maakt regels die van toepassing zijn op personen
= het recht dat de normen omvat die de betrekkingen tussen de staat en haar
rechtsonderhorigen regelen, en tussen de rechtsonderhorigen onderling
o <> internationaal privaatrecht (conflict of laws)
= regels die van toepassing zijn op bepaalde geschillen met een grensoverschrijdend element
= relevant voor het gedrag van individuen waarbij een grensoverschrijdend element bestaat
Vooral regels van nationaal recht die onder meer bepalen welk nationaal recht van
toepassing is op een bepaalde siuatie; welke rechtbank bevoegd is voor een geschil,
en; op welke wijze een vonnis in een vreemd land kan worden tenuitvoorgelegd
MAAR er is sprake van harmonisering: staten gaan via een verdrag
gemeenschappelijke IPR-regels vastleggen
o Probleem: bruikbare definitie?
Er missen onderwerpen: bv. relatie tussen staat en zijn onderdanen
o Vroeger: ‘volkenrecht’, ‘droit des gens’, ‘law of nations’
2) Formeel: Al dat geen wat je terugvindt in de bronnen van het IR
o Artikel 38 Statuut Internationaal Gerechtshof (vindplaats bronnen IR)
o Probleem: ‘informeel recht’ (= soft law)
, = verklaringen die niet juridisch bindend zijn maar toch een balanrgijke rol spelen (politiek/
ontwikkeling IR)
Strikt genomen geen bronnen, maar als je dit ruimer ziet wel.
o Wat zijn de formele RB’n? zie later
Primaire en secundaire regels
1) Primaire regels = Inhoudelijke rechtsregels = Materiëlerecht = eigenlijke rechten en plichten die staten
overeenkomen – Inhoudelijk, Welke rechten heeft een kuststaat over de zee?
2) Secundaire regels = Regels die bepalen op welke wijze primaire rechtsregels regels tot stand komen,
worden geïnterpreteerd, worden afgedwongen, etc.
Historische Evolutie
Oudheid
Internaternationaal recht bestaat al heel lang telkens samenlevingen met elkaar in contact komen moeten
er afspraken worden gemaakt over hoe ze met elkaar moeten omgaan
- Verdrag 1259 v.Chr. Egypte-Hittieten
Middeleeuwen - periode natuurrecht
IR krijgt een meer gestructureerde vorm
- Natuurrecht bevat een amalgaan van regels die betrekking hebben op de vorst maar zijn niet door
hem gecreëerd maar door de natuur of goddelijke wil – Jus Naturale
Vb. theorie van de rechtvaardige oorlog = wanneer mocht een vorst rechtvaardig ten oorlog
trekken; regels om te vemrijden dat je later in de hel zou belanden
De katholieke kerk had een belangrijke rol in deze periode met de verspreiding van dit recht
17de eeuw: oorsprong modern IR
De staat wordt het referentiepunt.
- We krijgen een gemeenschap van soevereine en gelijke staten
Creatie van een internationale gemeenschap gebaseerd op onafhankelijke en soevereine staten
zonder hoger gezag
- Overgang van natuurrecht naar positief recht
de staat creërt de regels die ze willen aanvaarden
- Hugo Grotius – Geestelijke vader van IR
De Iure belli et pacis
18de en 19de eeuw: doorbraak positief recht
18de eeuw:
- 1758: Droit des gens – E. De Vattel
- Voor het eerst de term ‘International Law’ (Jeremy Bentham, 1789)
- Wat gebeurt er? Staten maken meer en meer gebruik van bilaterale verdragen
onderscheid bilateraal en multilateraal verdrag
o Bilateraal: tussen 2 partijen; multilateraal: tussen meerdere partijen
19de eeuw: professionalisering IR (belangrijke ontwikkelingen)
- Oprichting Institut de Droit International & International Law Association (1873)
- Eerste international organisaties (vb. Universele postunie)
- Opkomst multilaterale verdragen (vb. Oorlogsrecht – eerste conventie van Genève)
- Eerste ervaringen internationale juridische geschillenbeslechting – Men begint te experimenteren
tussen internationale geschillenbeslechting
, vroeger: diplomatieke onderhandelingen
dan: falen? Men gaat de zaak voorleggen aan onafhankelijke scheidsrechters die het geschil
proberen oplossen adhv onafhankelijke rechtsregels
Citaat Stephen Neff: Wanneer is internationaal recht ontstaan? Hangt ervan af hoe je het gaat definiëren.
20ste eeuw: ‘anything goes’; exponentiële groei
Exponentiële groei met als keerzijde een oprukkende erosie van het zogeheten natioanel ‘domaine réservé’
Proliferatie van internationale en regionale organisaties
- Eerste collectieve veiligheidsorganisaties met een belangrijk politiek mandaat
vb. Volkenbond (1919) niet geheel geslaagd – nooit iedereen aan bood gekregen
o Opvolger: VN (1945)
Internationale gemeenschap breidt zich uit naar een mondiale club
- niet meer binnen het christelijk Europa
Grafiek: stijging door vooral dekolonisatie – gevolg: machtsverschuiving in de VN
- Leden van de VN-veiligheidsraad (blauw) – probleem op vlak van representativiteit
- Permanente leden (oranje): China, Rusland, GB, Frankrijk, VS – hebben een vetorecht (kunnen elke
beslissing tegenhouden wanneer deze beslissing ingaat tegen hun belangen of die van hun
bondgenoten)
Codificatie van verschillende deeldomeinen van het IR
- Codificatie = bundelen van wetten; bestaande regelgeving samengieten in een gecodificeerd geheel
- Vb. Zeerecht, Weens Verdragenverdrag, Internationaal Milieurecht, Mensenrechten, …
Proliferatie internationale hoven en rechtbanken (!: regionaal en internationaal)
- Vb. IGH (Den Haag), Zeerechttribunaal, EHRM
Diversificatie
- IR is niet langer alleen een zaak voor staten (vb. ondernemingen, andere rechtssubjecten)
Blijvende ontwikkeling, MAAR de internationale rechtsorde staat onder druk
Verschillende redenen:
1) Toename populisme – globalisering wordt meer en meer in vraag gesteld
Laatste speech Trump: hij verklaart… zie pp: global governance wordt gezien als iets dat de
Nationale soevereiniteit bedreigt
2) Geo-politieke spanningen + unilaterisme
3) Doorgedreven nationalisme en ‘backlash’ (?)
21ste eeuw: Het IR blijft voortdurend in beweging
Er komen geregeld nieuwe verdragen tot stand in de meest uiteenlopende materies en er is ook de minder
zichtbare ontwikkeling van het internationaal gewoonterecht
Het internationaal recht ontwikkelt daarbij in verschillende snelheden, soms wordt er gebruik gemaakt van…
1) Multilaterale verdragen – Vedragen die openstaan voor alle staten die wensen zich te engageren
2) Regionale verdragen – Dit ‘regionaal’ recht vormt een integraal onderdeel van het ruimere
‘internationale’ recht
3) Bilaterale verdragen
