Samenvattingen van de hoofdstukken 14 tot en met 21 van het boek 'sociologie, een inleiding'. De te kennen hoofdstukken voor het vak Sociologie II aan de VUB. Ik had een 16/20.
1. De aanloop tot de modernisering
1. Een beschavingsproject
Bij de formulering van een verklaring voor de waarden, normen, condities, middelen en spelregels
van een samenleving wordt vaak verwezen naar de legitimerende derden: de natuur (of de genen),
de geschiedenis en de samenhang.
Terugblikkend op de geschiedenis van het denken over de mens moeten we vaststellen dat die
dwingende factoren (natuur, geschiedenis, samenhang) achteraf niet zo dwingend bleken. Zo ook de
bevolkingstheorie van Thomas Robert Malthus, een conflictsocioloog van de sociaal darwinistische
school. Hij stelde dat mensen zich voortplanten volgens een geometrische reeks, met een
verdubbeling elke 25 jaar. Wat volgens Malthus onafwendbaar leidt tot tekorten en uitputting van de
landbouwgrond en uiteindelijk tot hongersnood en bevolkingsverdunning om de bevolking weer in
evenwicht te brengen met de beschikbare middelen.
Malthus theorie werd actief gebruikt tegen sociaal beleid en tegen sociale zekerheid. Het hield echter
geen rekening met twee ontwikkelingen:
- De zeer grote toename van productiviteit van de voedselproductie
- De verspreiding van geboortebeperking zonder morele beperking (Malthus dacht dat
geboortebeperking slecht zou zijn voor het moraal, vooral van de vrouwen)
Een ander voorbeeld is The Limits to Growth van de Club van Rome die stelde dat verdere
economische ontwikkeling een zeer zware onmogelijke belasting zou zijn voor de natuur en zware
sociale kosten zou hebben en daarom geremd moet worden. Deze theorie houdt volgens sommigen
geen rekening met de vindingrijkheid en aanpassingsvermogen van de mens.
We moeten oppassen met regelmaten te bestempelen als ‘even dwingend als natuurwetten’
als we de geschiedenis analyseren.
2. De moderne beschaving
2.1. Vierhonderd jaar modernisering
Het resultaat van de veranderingen over de laatste vierhonderd jaar wordt de moderne samenleving
of de moderniteit genoemd, die in twee perioden kan worden opgedeeld:
- Een aanloop tot modernisering: de belangrijkste bouwstenen van de transformatie komen
tot ontwikkeling (1600-1800)
- De voltrekking van de moderniteit: die elementen dringen door in de verschillende
maatschappelijke lagen, hun gevolgen laten zich in de wereld voelen en gaan het alledaagse
leven beïnvloeden (1800-vandaag)
2.2. De polysemie van het verleden
De onbepaaldheid van de gebeurtenissen of polysemie (meerduidigheid) van het verleden maakt
verschillende interpretaties van het verleden mogelijk. We leven niet zozeer met ons verleden, maar
wel met onze geschiedenis: onze interpretaties van het verleden. Bijv. verschillende interpretaties
van de prise de la Bastille:
, - Hebben een paar duizend Parijzenaren, zonder goed te weten wat ze deden, een
laatmiddeleeuws fort bestormd waarin nog amper 7 mensen zaten?
- Hebben de revolutionairen roemrijk de Bastille bestormd en een eeuwenoude tirannie
afgeworpen?
Modernisering ontsnapt daar niet aan.
3. De aanloop tot moderniteit
De aanloopperiode tot aan de grote transformatie (1600-1800) wordt gekenmerkt door de grondige
transformatie van een aantal instellingen als ook de opstarting van andere. Het gaat om:
- De moderne staatsvorming
- De dynamiek van het kapitalisme
- De groei van een wetenschappelijk-technologisch complex
- De rationalisering van cultuur
Men spreekt van modernisering als men dat samenspel in zijn globaal resultaat wil
aanduiden, zonder aan de ene of de andere component een bepalende rol toe te kennen.
3.1. Moderne staatsvorming: van absolute naar penetrerende macht
De staat of de natiestaat is een politiek georganiseerde samenleving met een wetgevende en
uitvoerende macht die reguliere macht heeft over een bepaald territorium, alsook een monopolie op
het gebruik van geweld.
Staatsvorming is de manier waarop een samenleving via organisatie de capaciteit ontwikkelt om de
collectief aangevoelde problemen aan te pakken en eventueel op te lossen, de spelregels van het
samenleven en de verdeling van middelen en macht te beïnvloeden.
De staatsvorming vanaf eind 15de eeuw heeft een interne en externe dimensie:
- Intern: heerser moet erin slagen het monopolie op geweld te verwerven en de capaciteit
ontwikkelen om belastingen te innen
- Extern: de staat moet door andere staten erkend worden
Europa werd geruime tijd gekenmerkt door verschillende staten die dikwijls met elkaar in conflict
traden maar waarvan geen enkele sterk genoeg bleek om de ander permanent te onderwerpen en
uit te groeien tot een imperium.
De grote bloeitijd van de staat komt in de tweede fase van de modernisering (na 1800). De wereld
wordt georganiseerd in een groeiende aantal onafhankelijke staten. De bevolking wordt gereguleerd
(via paspoorten, visumvereisten, …) om beter belastingen te kunnen innen en om de autochtonen
van de immigranten beter te onderscheiden.
Als zij de nationaliteit willen verduidelijk opteren emigratielanden zoals Duitsland voor een
nationaliteit op een vermeende bloedafstamming (jus sanguinis), terwijl immigratielanden eerder
kiezen voor burgerschap op basis van de woonplaats (jus soli).
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper NellyGeerts. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €0,00. Je zit daarna nergens aan vast.
