Samenvatting Biologie hoofdstuk 19 Hormonale regulatie van 10VoorBiologie
34 keer bekeken 1 keer verkocht
Vak
Biologie
Niveau
VWO / Gymnasium
Uitgebreide samenvatting van hoofdstuk 19 Hormonale regulatie van de methode 10VoorBiologie met als onderwerpen: algemene werking van hormonen, regelkringen, hypothalamus-hypofyse-systeem, schildklier, eilandjes van Langerhans, bijnieren, ovaria, testes, weefselhormonen, anabole steroïden, suikerz...
Het hormoonstelsel ofwel endocriene stelsel beïnvloedt met de hormonen, chemische
boodschapperstoffen, processen in je lichaam. De hormonen, eiwitten, worden in hormoonklieren
gemaakt die de hormonen afgeven aan het bloed. Het hormoonstelsel werkt nauw samen met het
zenuwstelsel, vooral bij de groei en stofwisseling. Hormonen beïnvloeden werking en ontwikkeling
van voortplantingsorganen. De hormonale regulatie is veel trager en van veel langere duur.
Belangrijke hormoonklieren
1. pijnappelklier (in de middelhersenen)
2. hypofyse
3. schildklier
4. bijnier
5. eilandjes van Langerhans (in de alvleesklier)
6. ovaria (eierstokken)
7. testes (teelballen)
19.1 Algemene werking van hormonen
Door een aantal hormoonklieren wordt bovendien meer dan één hormoon gemaakt. Bij elk hormoon
hoort een doelwitorgaan (of doelwitweefsel) dat voor dat hormoon gevoelig is. Het celmembraan
van cellen van het doelwitorgaan hebben receptoren waaraan het hormoon kan hechten.
Op grond van werking kun je hormonen in twee groepen indelen:
o Steroïden; deze steroïdhormonen zijn chemisch verwant aan cholesterol (vethormonen)
• bijv. geslachtshormonen en bijnierschorshormonen
• waterafstotend, niet oplosbaar in water
• dringen door celmembraan van doelwitorgaan en binden in cytoplasma aan receptor
o Peptide-hormonen; deze hormonen zijn meestal aminozuren (eiwithormonen)
• bijv. ADH, oxytocine, insuline, adrenaline en schildklierhormoon
• oplosbaar in water
• kan het celmembraan van doelwitcellen niet passeren.
Het hormoon-receptor-complex dringt door tot in de kern, waar zich het DNA bevindt. Het gaat op
bepaalde plaatsen bindingen aan met DNA. Dit kan genexpressie stimuleren of remmen; leidt tot
aanmaak van bepaalde eiwitten, zoals enzymen, die stofwisselingsproces beïnvloeden.
Het hormoon, first messenger, bindt aan een receptor in het celmembraan. Deze binding is het
startsein voor een reeks opeenvolgende reacties in de cel. Het eindresultaat is een toename van
cAMP, gevormd uit ATP. cAMP, second messenger, heeft invloed op de celactiviteit. Deze invloed
kan stimulerend of remmend zijn. Het hele proces van: signaal opvangen - membraanreceptor –
signaaloverdrachten (in cytoplasma) en signaalverwerking (in DNA) – wordt een signaalcascode
genoemd. HORMONEN ZIJN GEEN ENZYMEN!!
, 19.2 Regelkringen
Het sturen van processen komt altijd neer op het bijsturen van processen. Bijsturen naar de
evenwichtssituatie noem je negatieve terugkoppeling. Regelprocessen in hormoon- en zenuwstelsel
kun je weergeven in regelkringen. Een regelkring in het hormoonstelsel heeft altijd een sensor (ofwel
receptor), een hormoonklier en een hormoon. Veel hormoonklieren staan onder invloed van het
zenuwstelsel.
Een regelkring gaat als volgt:
Een sensor meet een bepaalde situatie → het centrale zenuwstelsel ‘beoordeelt’ de situatie → en
stimuleert/remt via motorische zenuwcellen de hormoonklier in de hormoonafgifte → de sensor
registreert de nieuwe situatie → de afgifte wordt al of niet bijgesteld door het zenuwstelsel, enzo.
In het centrale zenuwstelsel zit meestal een rem voor negatieve terugkoppeling. Positieve
terugkoppeling bestaat ook: er wordt dan niet gestreefd naar een evenwichtswaarde, maar naar
toename of juist afname; je noemt dat het sneeuwbaleffect. In de regelkring zie je dan of alleen
stimulans (+) of alleen remming (-).
Een aantal hormoonklieren hebben sensorische cellen die zelf de eigen afgifte kunnen verhogen of
verlagen. Deze cellen zijn gevoelig voor veranderingen van bloedsamenstelling, die door de
hormonen van de betreffende hormoonklier beïnvloed worden.
19.3 Het hypothalamus-hypofyse-systeem
De hypothalamus maakt deel uit van het centrale zenuwstelsel en heeft
veel ‘touwtjes in handen’ bij de hormonale regeling in het hele lichaam.
Het handhaaft de normwaarden van veel fysiologische processen in het
lichaam. Vanwege de grote invloed die de hypothalamus op de werking
van de hypofyse uitoefent, spreek je van het hypothalamus-hypofyse-
systeem. De hypofyse is een kleine hormoonklier, die aan een dun steeltje
onder aan de hypothalamus hangt. Het bestaat uit: hypofysevoorkwab en
hypofyseachterkwab. Productie en afgifte hormonen = hypothalamus
De werking van de hypothalamus:
1. Bepaalde zenuwcellen in de hypothalamus produceren twee hormonen: anti-diuretisch
hormoon en oxytocine. Deze hormonen worden opgeslagen in de hypofyse en zo nodig aan
het bloed afgegeven. De hormoonafgifte door zenuwcellen noem je neurosecretie.
2. Bepaalde cellen in de hypothalamus maken hormonen die via zenuwceluitlopers naar de
hypofyse worden vervoerd. Het zijn de zogeheten releasing hormonen (RF = releasing factor)
en inhibiting (IF = inhibiting factor) hormonen die een stimulerende respectievelijk
remmende invloed op de hypofyse hebben. Bij elk hypofysehormoon hoort een 'eigen'
hypothalamushormoon.
19.3.1 De hypofyseachterkwab
De hypofyseachterkwab is het 'doorgeefluik' van de twee hormonen die in de hypothalamus zijn
geproduceerd: het anti-diuretisch hormoon en oxytocine.
Het anti-diuretisch hormoon (ADH) wordt aangemaakt wanneer osmosensoren in de hypothalamus
een te hoge osmotische waarde van het bloed registreren. Te hoge osmotische waarde: te hoog
zoutgehalte of een te laag watergehalte in het bloed. Het anti-diuretisch hormoon is werkzaam in de
nieren. Het hormoon veroorzaakt een verminderde waterafscheiding door de nieren. Het gevolg is
dat er meer water in het bloed blijft, waardoor de osmotische waarde weer kan dalen. Een gevolg
van de verminderde wateruitscheiding is dat het bloedvolume toeneemt (bloeddruk verhogend).
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper evelineroelofsen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,49. Je zit daarna nergens aan vast.
