Verdiepend strafvordering
BASISBEGINSELEN VAN STRAFVORDERING BLIJVEN KENNEN
5 punten: schrijven van een annotatie bij een rechterlijke uitspraak: centrale juridische probleem
distilleren, schetsen van de wetgeving, wat er in de rechterlijke uitspraak aan de orde is, de uitspraak
vertellen en toetsen aan afwijkende RS en RL
Mondeling examen van een kwartier met schriftelijke voorbereiding van een kwartier
Verjaring: kan niet voor één misdrijf: enkel voor een categorie van misdrijven bv levensdelicten (is
al zo in nederland: onverjaarbaar)
• Nu in de actua met de bende van nijvel die eind 2024 verjaart: minister wil verjaring
verlengen
Thema’s
• Assisen (grondwetswijziging nodig voor afschaffing)
• Bewijs in strafzaken (nadruk op wat te doen met het onrechtmatig verkregen bewijs +
antigoonRS)
• Eventuele hervorming van het strafprocesrecht: twee centrale kwesties:
- 1) Vooronderzoek: moeten we nog een gerechtelijk onderzoek hebben? Hebben we
de twee types nog nodig? à een vooronderzoek geleid door de PdK
- 2) Vraag naar de rol van de partijen in het strafproces en in het bijzonder het
slachtoffer. Kan een proces starten via een klacht burgerlijke partijstelling à heeft
het vermogen om een strafrechtelijk onderzoek in werking te stellen zonder enige
medewerking van de procureur. Deze moet dan onderzoeken
• Buitengerechtelijke afhandeling: minnelijke schikking (voornamelijk), bemiddeling
• Actua: aantal onderzoekstechnieken, infiltratie op het internet, Europees onderzoeksbevel
(zelfde techniek als het Europees aanhoudingsbevel, maar het onderwerp is anders:
uitvoerende macht komt niet tussen erin), burgerinfiltratie en de spijtoptanten (bv
bankovic. Kan herroepen worden als de spijtoptant bv de boel belazert)
• Rechtsmiddelen: verzet en HB, cassatieberoep, herziening en de heropening van de
rechtspleging
- Herziening is de heropening van een strafprocedure door een rechterlijke dwaling.
Als men na een definitieve veroordeling tot de vaststelling komt dat iemand
onschuldig is nadat hij schuldig was of veroordeeld is voor een te zware straf om
feiten die pas na de veroordeling aan het licht zijn gekomen
- Heropening: na een veroordeling door het EHRM de procedure in belgie heropenen
Rechtsleer: van belang, RS meer ter illustratie
1
,Inhoudsopgave
Hof van Assisen............................................................................................................................................... 4
Inleiding.............................................................................................................................................................. 4
Bevoegdheid ...................................................................................................................................................... 6
Wijzigingen door Potpourri II-wet van 5 februari 2016 .................................................................................... 7
Omgaan met nietigheden in assisen ................................................................................................................. 8
Samenstelling ................................................................................................................................................... 10
Procedure ten gronde ...................................................................................................................................... 11
Rechtsmiddelen ................................................................................................................................................ 13
Bewijs van strafzaken ................................................................................................................................... 13
Bewijslast ......................................................................................................................................................... 14
Bewijsmiddelen ................................................................................................................................................ 15
Bewijswaardering ............................................................................................................................................ 26
(Recente) wetgeving en eventuele hervorming .............................................................................................. 27
De herziening in strafzaken ........................................................................................................................... 32
Inleiding............................................................................................................................................................ 32
Algemeen opzet van de hervorming ............................................................................................................... 33
Beslissingen vatbaar voor herziening.............................................................................................................. 33
Gronden tot herziening .................................................................................................................................... 34
Aanvraag tot herziening .................................................................................................................................. 35
Behandeling van de aanvraag ......................................................................................................................... 37
Besluit ............................................................................................................................................................... 42
Buitengerechtelijke afhandeling ................................................................................................................... 42
Historiek ........................................................................................................................................................... 42
Voorgeschiedenis ............................................................................................................................................. 43
Oude regeling (tot 2011).................................................................................................................................. 44
Wetgevingsproces............................................................................................................................................ 44
Toepassingsgebied ........................................................................................................................................... 45
Voorstel van de PdK ......................................................................................................................................... 47
Temporeel toepassingsgebied ......................................................................................................................... 47
Procedure ......................................................................................................................................................... 48
Artikel 216ter Sv. (nieuw) ................................................................................................................................ 52
Voorstel van een nieuw wetboek van strafvordering .................................................................................... 53
Inleiding en algemene structuur...................................................................................................................... 53
Een eengemaakt onderzoek ............................................................................................................................ 54
Participatierechten van de partijen in het onderzoek .................................................................................... 55
2
, Afsluiting van het onderzoek ........................................................................................................................... 56
Positie van de benadeelde ............................................................................................................................... 58
Voorlopige hechtenis ....................................................................................................................................... 59
Verjaring en redelijke termijn.......................................................................................................................... 60
Procedure voor het vonnisgerecht .................................................................................................................. 60
Rechtsmiddelen ................................................................................................................................................ 61
Hervorming van het vooronderzoek.............................................................................................................. 61
Leiding van het vooronderzoek: huidige situatie ............................................................................................ 61
Hervorming: argumenten voor behoud onderzoeksrechter ........................................................................... 61
Hervorming: argumenten tegen behoud onderzoeksrechter ......................................................................... 62
Praktijkgericht onderzoek: knelpunten in de Belgische strafprocedure (2 knopen) ...................................... 63
Het Europees Onderzoeksbevel .................................................................................................................... 67
Infiltratie op het internet .............................................................................................................................. 77
3
, Hof van Assisen
• Belangrijk
- Historisch belangrijke instelling
- HvA is zeer sterk in de actualiteit: veel beweging
o Neemt veel weg van het justitieel apparaat
o Breuklijn: ergens kort na WOII (ervoor kon je alles vervolgen): na WOII heb je de
opkomst van de sociale welvaartsstaat met systemen als SZH, controlemechanisme
van de staat, sociaal en fiscaal strafrecht à veel meer strafbepalingen à
prioriteiten moeten leggen dus konden ze niet meer alles vervolgen: ze hebben
moeten kiezen. Daar ontstaat het capaciteitsprobleem waarbij je prioriteiten moet
stellen.
§ Men is gaan zoeken naar parallelle systemen om meer te kunnen behandelen
bv buitengerechtelijke afdoening, minnelijke schikking à assortiment aan
middelen is uitgebreid
§ Wet van welzijn van werknemers op het werk: een prioriteit
Inleiding
• Ontstaan van het hof van assisen in 1808 (juryRS is geintroduceerd) à verankerd in art 150
Gw.
- à als je assisen wil afschaffen, moet je de Gw wijzigen
- Waarom ontstaan? Rechtstreeks product van de franse revolutie in 1789. Men heeft de
gevestigde orde (ancien régime die enorme macht en invloed had)opzij geschoven.
o Franse revolutie is een revolutie geweest van de burgerij, de middenklasse: ze
waren totaal niet vertegenwoordigd in de organen van de franse staat (parlement:
adel en clerus). Ze betaalden belastingen dus wouden ze ook iets te zeggen hebben.
Ze hebben het ancien régime omver gegooid à leidde tot napoleon à leidde tot
strafwetboek van 1808 en daar heeft men de jury geintroduceerd: uit wantrouwen
tegen de gevestigde staatsorganen: RS moet in handen komen van het volk zelf en
dit doe je door een jury samen te stellen (oorspronkelijk: jury van
inbeschuldigingsstelling (nu de KI) en jury de jugement: HvA geworden)
- Bestaat nu 200 jaar: zijn de redenen die toen bestonden om het te introduceren vandaag
nog aanwezig?
o In ondernemingsrb en arbeidsrb: één beroepsmagistraat en twee leken à bestaat
eigenlijk nog niet in het strafrecht ó noorwegen: gemengde rechtbank. Koen
Geens wou dit ipv het HvA, maar men heeft dit afgeschoten.
o De facto komen enkel nog de zwaarste misdrijven voor HvA: vooral (roof)moord,
maar heb je daar speciaal zo’n hof voor nodig. Participatie van de burger is een
voordeel, maar kan je ook op andere manieren realiseren.
o Is het wantrouwen van de burger tav de staat nog een reden om dit in staat te
houden? Het wantrouwen vandaag is niet meer omdat de burger niet meer
vertegenwoordigd is.
o Voorstanders: participatie van de burger in de RS is belangrijk à dit belang mogen
we wel niet overdrijven. Hoeveel participatie is er echt nog? In burgerlijke zaken: 0,
in strafzaken: 0, behoudens assisenzaken en dit zijn er niet veel.
o Toch kan je het HvA niet zomaar afschaffen. Je kan ze niet allemaal zomaar naar de
correctionele rb sturen. Zware zaken vereisen een langere behandeling (getuigen
horen, deskundigen horen, onderzoeksrechter horen) à kan niet zomaar in de
correctionele procedure. Daarom zou het voorstel van Geens misschien goed
geweest zijn met nog beperkte burgerlijke participatie
o Justitiebarometer: is de burger voorstander van de juryRS? 2/3 zijn voorstander
4
, - Nederland heeft het bv nooit gehad: ze zijn er altijd zeer sterk tegen geweest en hadden
het meteen afgeschaft. Ook in duitsland heb je het niet
o Frankrijk wel, maar ze hebben het wel beperkt. In terroristische zaken bestaat de
jury uit beroepsmagistraten: uit angst voor intimidatie en represailles.
o Oostenrijk en spanje ook beperkt
o Niet zo veel landen hebben het dus
• 1867: wet verzachtende omstandigheden: techniek van de correctionalisering ingevoerd. Men
zag al het probleem: in de oorspronkelijke grondwet was de jury bevoegd voor ALLE misdaden
(alles boven de 5 jaar celstraf: zeer veel als je het strafwetboek doorneemt). Deze moesten
allemaal voor het HvA komen.
- In 1867: het is niet beheersbaar als dit allemaal voor het HvA moet komen à
correctionalisering: met verzachtende omstandigheden gaan we van de misdaad een
wanbedrijf maken en dan kunnen we het naar de correctionele rechtbank sturen, naar de
beroepsmagistraten (dit is een truc om het niet voor een jury te moeten brengen: het
blijft nl wel hetzelfde: je kan altijd wel iets als verzachtend vinden).
- Dit heeft de toestand dragelijker gemaakt: de meeste misdaden worden
gecorrectionaliseerd: aanvankelijk alle misdaden die niet meer dan 20 jaar bestraft
werden. Gaandeweg is het nog uitgebreid: in 2000 en de wet van 21/12/2009: misdrijven
toegevoegd met meer dan 20 jaar celstraf: toch correctionaliseerbaar. Bv poging tot
moord kan tot 30 jaar cel zijn dus was het niet correctionaliseerbaar, maar met de wet
van 2009 kan dit nu wel.
- à bevoegdheid HvA beperkt tot niet-correctionaliseerbare misdrijven en niet-
gecorrectionaliseerde misdrijven.
• Wet van 30 juni 2000
• Commissie Verstraeten-Frydman vanaf 2004: ze moesten een rapport maken over een
hervorming van het HvA. In 2005 hadden ze al een intermediair verslag.
• Intermediair en finaal verslag 2005: ze zeiden dat de minister het moest afschaffen. Minister
zei dat dit niet de bedoeling was en ze het dus niet ging doen. Ze stuurde hen terug: bezorg
me een rapport met mogelijke hervormingen en van de procedure en het wetboek voor
strafvordering waar het over het HvA gaat. Hervormingen die de waarde van HvA behouden,
maar die het wel rationeler maken en sneller.
- Ogv het finale verslag van 2005 is een wetsontwerp ingediend dat de wet van 21/12/2009
is geworden
• Wet van 21 december 2009: laatste grondige hervorming van de procedure voor het HvA
• Zaak Taxquet (zie ook zaak Agnelet/Frankrijk)
- Belgische zaak die voor het EHRM is gekomen: had te maken met de motivering van de
beslissing van het HvA
- Ongeveer gelijktijdig een gelijkaardige zaak in frnakrijk: hoe moet een beslissing van
assisen gemotiveerd worden
- Tot 2009 werd het nl niet gemotiveerd: de jury antwoordde op de schuldvraag enkel met
ja of nee ó de gewone beroepsrechter: moet wel motiveren.
• Potpourriwet van 5 februari 2016: wet waarbij het parlement op voorstel van minister Koen
Geens geprobeerd heeft om het HvA niet af te schaffen, maar buiten spel te zetten.
- Nadien kwam er een arrest van het GwH
• Arrest Grondwettelijk Hof 21 december 2017: men heeft een stuk van die wet vernietigd nl
het stuk dat betrekking heeft op het HvA à ofwel schaf je het af en wijzig je de grondwet ofwel
behoud je het en laat je het ook effectief werken
• Arrest Grondwettelijk Hof 9 maart 2018
5
,Bevoegdheid
• Titel II van Boek II grondig gewijzigd door wet van 21 december 2009
• Klassieke drieledige indeling (overtreding, wanbedrijf, misdaad)– stelselmatige uitbreiding van
de correctionalisatie (eerder voor misdrijven tot 20 jaar en een beperkte lijst)
- Wet 11 juli 1994: ook op verzoek van het OM
o Correctionalisering nog verder
o Correctionalisering moest via de raadkamer
o 1994: geen gerechtelijk onderzoek meer nodig: parket mag een misdaad die in
aanmerking komt voor correctionalisering dagvaarden voor de correctionele
rechtbank op voorwaarde dat verzachtende omstandigheden worden voorgesteld
aan de rechtbank die van de misdaad een wanbedrijf zouden maken
- Wet 8 juni 2008: correctionele rechtbank kan zelf VO (verzachtende omstandigheden)
aannemen
o Als het parket vergeten is verzachtende omstandigheden aan te nemen, dan kan
de rechtbank dit zelf doen. Ze moeten het niet meer terugsturen
• Artikel 150 Gw.
- Aanvankelijk misdaden, politieke misdrijven en drukpersmisdrijven
o De kans dat zaken in de doofpot worden gestoken, is veel groter bij politieke
misdrijven dan gemene misdrijven. Daarom was er onmiddellijk overeenstemming
dat deze misdrijven bij het HvA moesten komen en de gemene misdaden zijn er pas
als laatste aan toegevoegd
- Wet 7 mei 1999: grondwet gewijzigd: niet meer de drukpersmisdrijven ingegeven door
racisme of xenofobie à deze zijn er uit gehaald. Dit door praktische redenen: de
drukpersmisdrijven hebben een korte verjaringstermijn. Als je die allemaal via het HvA
doet, dan is de zaak al verjaard.
o In 1999 was er veel meer racisme en xenofobie, dus hebben ze deze eruit gehaald
o à naar de gewone correctionele rechtbanken
• Bevoegdheid in wet van 21 december 2009
- De Senaat wou eigenlijk een automatisme invoeren: alle misdaden van max 20 jaar
opsluiting moeten naar de correctionele rechtbank à RvS en de Kamer hebben dit
verworpen: misdaden kunnen nl enkel voor deze rechtbank komen mits VO of
strafverminderende verschoningsgronden.
- Voor de laatste keer is de procedure van HvA gewijzigd
- Verdere uitbreiding van correctionalisering
o Art. 216novies Sv.: alle misdaden met uitzondering van de gevallen van toepassing
van artikel 2 van de wet van 4.10.1867
o Eerst voorgesteld: rechtstreekse toewijzing aan correctionele rechtbank van de
misdaden die correctionaliseerbaar waren (tot 20 jaar en de misdaden opgenomen
in artikel 2 wet VO) en dus geen correctionalisering voor deze feiten
§ Systeem verworpen in het parlement
o à Lijst van art. 2 W. 4.10.1867 uitgebreid: waren allemaal fouten die bestrafbaar
waren voor meer dan 20 jaar
§ Poging tot misdaad strafbaar met levenslange opsluiting
§ Vals getuigenis indien de beschuldigde veroordeeld werd tot levenslang
§ Ontvoering van een minderjarige met de dood tot gevolg
§ Verkrachting met geweld zonder de bedoeling te doden doch de dood tot
gevolg (meerderjarige ó minderjarige: onverjaarbaar)
§ Verkrachting van een kind beneden 10 jaar zelfs indien het motief van
discriminatie aanwezig is
6
, § Diefstal met geweld of bedreiging in de gevallen van art. 472 Sw. met
foltering
§ Diefstal met geweld of bedreiging en met de dood tot gevolg (niet de
bedoeling om te doden, maar wel als gevolg)
- Gevolgen:
o De maximum gevangenisstraf na correctionalisatie wordt geplaatst op het niveau
van de minimum opsluiting voor correctionalisatie: bijvoorbeeld misdaad met 10-
15 jaar straf, wordt na correctionalisatie maximum 10 jaar.
§ = strafverzwaring voor alle misdaden die met 15+ werden bestraft voor de
correctionalisatie: hier was het overal eerst max 10 jaar, maar dit is nu
gewijzigd in de minimumstraf van voor correctionalisatie
§ ó werkstraf: blijft hetzelfde als ervoor nl max 300 uur. Ook wettelijke
herhaling (verdubbeling maximumstraf na correctionalisatie à max 40 jaar
bij sommige misdrijven) en meerdaadse samenloop zijn niet veranderd.
o Verjaringstermijn: 10 jaar
§ Dit is een verlaging van 5 jaar voor de feiten die eerst niet
gecorrectionaliseerd werden en nu wel.
§ Dit is een verhoging van 5 jaar voor de feiten die al correctionaliseerbaar
waren voor deze wet.
• Potpourriwet van 5 februari 2016:
- Potpourri: mengeling van zaken
- Visie van koen geens was: hij wou alle wetboeken hervormen en omdat dat in belgie zeer
lang duurde, wou hij ook punctuele hervormingen organiseren omdat deze dringender
zijn à heeft geleid tot de potpourriwetten
o Om de achterstand van HvA te verwerken: ging met een gewone wet art 2 van de
wet VO wijzigen
- Artikel 121 wijzigt artikel 2 Wet Verz. Omst.
- Artikel 2, derde lid , wordt opgeheven
- Gevolg: alle misdrijven zijn voortaan correctionaliseerbaar, maar het HvA werd wel niet
afgeschaft omdat daarvoor een grondwetswijziging nodig was
- In die tussenperiode zijn een aantal zaken die niet correctionaliseerbaar waren, toch naar
de correctionele rechtbank verwezen bv kasteelmoord. Dit is de reden dat het voor het
HvB is gekomen omdat het over een correctionele zaak ging. Dit kan nu niet meer want
de regeling is vernietigd.
• à Grondwettelijk Hof 21 december 2017
- Vernietiging van deze regeling (overwegingen B.11.4 tot en met B.14
- Het criterium van de verzachtende omstandigheden wordt gedenatureerd om de
bevoegdheid te bepalen
- Als ze deze regeling wouden, moest je maar het HvA afschaffen via grondwetswijziging
• Bij eendaadse samenloop met een niet-correctionaliseerbare misdaad blijft enkel assisen
bevoegd
• Assisen blijft bevoegd voor:
- Moord en roofmoord
- Opzettelijke brandstichting met de dood tot gevolg (art. 518, laatste lid Sw.)
- Verkrachting met de dood tot gevolg (art. 376 Sw.)
- Foltering met de dood tot gevolg (art. 417ter Sw.)
- Opm. ontvoering van minderjarige met de dood tot gevolg is dan wel weer
correctionaliseerbaar
Wijzigingen door Potpourri II-wet van 5 februari 2016
• Opheffing van artikel 2, derde lid Wet VO
7
