FORENSISCHE GENEESKUNDE
INTRODUCTIE
Na paasvakantie: gastcolleges.
Opname van lessen!
Cursus (geschreven teksten) op canvas.
Prof. dr. D. Van Varenbergh
Dienst Anatomo-Pathologie UZ Brussel VUB.
Examen: schriftelijk on campus (multiple choice: geen giscorrectie)
- Teksten op Canvas
- Powerpoints (gastcolleges + prof.)
- Opname lessen.
1. FORENSISCHE GENEESKUNDE
Historiek, definitie en opdracthen van de forensische geneeskunde.
(data, wetsartikelen niet op examen).
2. FORENSISCHE PATHOLOGIE
het forensische post-mortem onderzoek.
Thanatologie = de veranderingen die het lichaam ondergaat na de dood.
Thanato-etiologie = doodoorzaken die forensisch relevant zijn.
INLEIDING
1. TERMINOLOGIE: FORENSISCHE GENEESKUNDE
Forensisch = komt van Forum Romanum, waar de Romeinse rechtspraak werd beoefent
- openbaar karakter.
Vroeger werd de term ‘gerechtelijke geneeskunde’ vooral gebruikt.
- academische discussie over gerechtelijke <-> forensische.
- misleidende term: velen denken dat wij deel uitmaken van het recht, onderdeel zijn van
justitie.
- elke forensische arts staat los van justitie, onafhankelijk van justitie!
- ‘geneeskunde’: het is een discipline van de geneeskunde.
Term komt ook in andere talen voor.
- minder in het Frans!
2. HISTORIEK FORENSISCHE GENEESKUNDE
Er is een link tussen het recht en de geneeskunde. Het is geen medisch recht.
Zodra er een rechtelijke structuur/bestuur is opgericht in de samenleving, komen beide
disciplines in contact met elkaar. Diegene die recht uitspreken hebben nood aan medisch
1
,advies, aan die medische discipline.
(Romeinse arts Antistius stelde 23 wonden vast op het lichaam van de vermoorde keizer Julius
Caesar = verslag van een wetsdokter, activiteit van een forensisch onderzoek).
Het is een tak van de geneeskunde.
- De grondlegger van de geneeskunde in de oudheid: Hipocrates wordt gezien als de
vader van de geneeskunde.
Plinius de Oude heeft over de geneeskunde geschreven.
- 16de eeuw: Andreas Vesalius = de grondlegger van de anatomie (macroscopologie).
- 18de eeuw: Giovanni Morgagni = grondlegger van de microscopologie, bestudeerde
zaken onder de microscoop.
- 19de eeuw: een heel belangrijke eeuw voor wetenschappelijk onderzoek en
technieken betreft. Er zijn heel veel nieuwe uitvindingen en disciplines geboren zijn,
die tot vandaag de dag belangrijk zijn (forensische toxicologie, radiologie,
odontologie …) Deze technieken en disicplines werden vrije snel gebruikt binnen het
recht, bij rechtszaken.
(vb. 1984: Jeffreys omschrijft het DNA-fingerprinting techniek en een jaar later werd dit
al in een moordzaak gebruikt).
3. DEFINITIE FORENSISCHE GENEESKUNDE
Iedere auteur heeft zijn eigen definitie over de term.
Een geneeskundige specialiteit die gebruik maakt van specifieke geneeskundige
kennis en vaardigheden om een deskundige advies te kunnen geven aan de
bevoegde gerechtelijke instanties op gerezen rechtsvragen van medische aard, en
dit binnen de toepassing van het strafrecht.
Het gaat zich hier niet om het burgerlijk recht, het is een toepassing van het strafrecht.
De magistraten hebben een vrije keuze in het aanstellen van een deskundige (forensische
artsen, vuurwapendeskundige …). Een magistraat is niet verplicht om met bepaalde mensen
te moeten werken, die is hier vrij in.
De aangestelde persoon krijgt een welomschreven opdracht te vervullen en hierover een
advies te geven. Dit advies is niet bindend, dit kan al dan niet opgevolgd worden.
3.1 SPECIFIEKE GENEESKUNDIGE KENNIS EN VAARDIGHEDEN
Het is een van de laatste erkende disciplines in ons land. Pas vanaf 2002 is er een MB
gekomen. Het is effectief geregeld is in ons land met erkende specialisten.
3.2 DEFINITIE FORENSISCHE GENEESKUNDE
Nationaal register voor gerechtsdeskundigen en voor beëdigd vertalers, tolken.
Vanuit justitie doet men een inspanning naar de kwaliteit van een deskundige toe. Niet de
eerste, de beste kan op zo’n nationaal register staan.
4. COMPLEXITEIT VAN EEN MEDISCH FORENSISCH ONDERZOEK
2
,- Forensisch medisch onderzoek (interdisciplinaire aanpak).
- Klinische gegevens (behandelende arts, medisch dossier).
- Politionele gegevens (strafdossier).
Hoe complexer de zaak, hoe langer het duurt dat er een ernstig advies gegeven kan
worden.
Soms moet je ook samenwerken met medische experten, disciplines. Afhankelijk van de
opdracht, is het ook nodig om klinische gegevens van het slachtoffer te bestuderen.
Politionele gegevens die terug te vinden zijn in het strafdossiers, de bevindingen van andere
deskundigen (schieten met vuurwapen, balistisch onderzoek) …
Dit moet men allemaal trachten te bekomen!
5. OPDRACHTEN FORENSISCHE GENEESKUNDE
5.1 LEVENDE OF OVERLEDEN PERSONEN
- Opdrachten in onderzoek van levende personen. Er worden ook levende mensen
onderzocht (slachtoffer poging doodslag of in kader van IFG). Men gaat het
slachtoffer ondervragen en een letselbilan + aard, oorzaak en gevolgen van
verwondingen.
Complex: wat heeft de chirurg gedaan en wat is oorspronkelijk?
Er moet heel wat informatie bekomen worden via derden.
Foto ppt: man met een zwaar letstel opgenomen in spoedopname (gedropt met
letsel in de buik).
- levensgevaar: onmiddelijke operatie.
- in- & uitschotwonden in de buik (poging tot doden of poging tot zelfdoding?)
- Opdrachten in kader van seksueel geweld (slachtoffer of verdachte): de laatste jaren
worden deze opdrachten toevertrouwt aan het Zorgcentra na Seksueel Geweld.
- Opdrachten dat alles te maken heeft met een medische fout. Deze mensen kunnen
een klacht indienen bij Justitie. De OR gaat deze zaak onderzoeken en er wordt een
College van Deskundigen opgericht (vb vrouw sterft na bevalling).
- Opdrachten over geschiktheid tot … De verdachte wordt door de politie
neergeschoten, wordt naar ziekenhuis gebracht en behandeld. Kan die …?
o Verhoord worden
o Opgesloten worden
o Besturen van voertuig
o Deelname aan jury van het HvA
o Getuigen in een proces.
- Opdrachten mbt levenden: verdachten. Letselsbilan, forensisch sporenonderzoek,
causaliteit met feiten (vb roofmoord met meerdere messteken).
Zijn de kwetsuren het gevolg van het verwonden aan het mes?
- Opdrachten mbt overleden personen.
Belangrijke vragen:
o Wie is het?
3
, o Hoe lang is die persoon al overleden?
o Verwondingen op het lichaam?
o Wat is de doodsoorzaak/doodsmechanisme?
o Wat is de aard van het overlijden?
- Opdrachten mbt lijkendelen, skelet(delen).
5.2 ANDERE OPDRACHTEN: VARIA
- Bedreiging (vb. varkenshart opsturen)
- Wedersamenstelling: nagaan of hetgeen wat de dader zegt overeenkomt met wat
uit het onderzoek blijkt? Dmv een reconstructie samen met de dader.
- Getuigenis in de rechtbank: bijkomende vragen stellen
6. WETTELIJKE BRONNEN
KB nr. 78 van 10 nov 1967: uitoefening v/d geneeskunst, verpleegkunde, paramedische
beroepen en geneeskundige commissie.
Artsen zijn gebonden aan het medische beroepsgeheim (art 458 Sw.). Beroepsgeheim is
aangepast in nasleep van Dutroux-zaak (art 458 bis Sw.).
Een gerechtsdeskundige is binnen de grenzen van zijn opdracht niet door het
beroepsgeheim gebonden tav de overheid die hem heeft opgevorderd. = je moet binnen
die grenzen van die opdracht blijven, als je erbuiten gaat, dan is het wel een schending.
KB 2002 27 feb: gerechtskosten in strafzaken.
Wetboek v Strafvordering, Strafwetboek, Gerechtelijke Wetboek …
6.1 PRAKTIJK
Vb. poging doodslag, diefstal met geweld … à Er wordt een onderzoek gestart =
vooronderzoek. Er zijn 2 belangrijke actoren: 1) PdK zal een onderzoek instellen, namelijk een
opsporingsonderzoek (OO); 2) OR die een gerechtelijk onderzoek (GO) gaat instellen.
Als het onderzoek achter de rug is, zal er besloten worden ‘wat gaat men nu met die zaak
doen?’. De zaak kan geseponeerd worden. Men kan de verdachten ook doorverwijzen en
komt men in een Onderzoek ter terechtzitting, een vonnisgerecht. Er zijn drie rechters die een
vonnis zullen stellen over de zaak.
6.2 AANSTELLING VAN DESKUNDIGEN
OO: onderscheid tussen ‘buiten heterdaad’ en ‘in geval van heterdaad’.
Buiten heterdaad: art 22 Sv; op basis van dit artikel kan de PdK bij het uitvoeren van de taak
advies winnen
Igv heterdaad: art 33, 44 SV; aanstellen van deskundigen (aanstellen van geneesheren in
artikel 44: er moet een eed afgelegd worden).
Bloedstaal kan enkel uitgevoerd worden door een arts. Dit kan niet onder fysieke dwang
gebeuren!.
6.2.1 PROCEDURE (STRAFRECHT)
4
