THEMA’S UIT DE ORTHOPEDAGOGIEK:
ONDERWIJS AAN KINDEREN MET
SPECIFIEKE NODEN 2022-2023
01 – BELEID (INLEIDING)
BUITENGEWOON ONDERWIJS
GEWOON ONDERWIJS
• Steeds de vraag bij kinderen met specifieke noden: moeten deze kinderen gewoon onderwijs
krijgen (inclusief) of moeten we dat gesegregeerd, gespecialiseerd doen in het buitengewoon
onderwijs?
o Komt meerdere keren in de geschiedenis terug!
o Waar kunnen we kinderen met specifieke noden het best ondersteunen en onderwijzen?
▪ Opmerking: we spreken van gewoon/buitengewoon, maar soms ook gesproken
over regulier onderwijs → overheid verkiest “gewoon” omdat alles regulier is!
o Wat is de context waarin we les willen geven aan deze leerlingen?
• Internationaal zien we dat scholen voor buitengewoon onderwijs voornamelijk hun ingang vinden
op het moment dat de leerplicht in een bepaald land kwam → in België was dit vrij laat (1918),
maar ook het begin van buitengewoon onderwijs
o 100 jaar eerder waren er al initiatieven om onderwijs te geven in instituten voor kinderen
met een beperking
o ‘Krankzinnigenwet’: er moet onderwijs georganiseerd worden voor kinderen in deze
instituten
o 1890: eerste onderwijsinitiatief BuO in Brussel (voor jongens van specifieke doelgroep) →
expliciet gekozen om dit in een gesegregeerde vorm te doen!
▪ Waarom? Voornamelijk vanuit pragmatische argumenten: vlottere organisatie,
makkelijker op maat werken, kost minder,... én angst dat de “abnormalen” de
andere leerlingen zouden storen!
• Nog niet veel veranderd in argumentatie t.o.v. nu…
• Meer recente geschiedenis: meer initiatieven richting inclusief onderwijs
o 1989, GON (geïntegreerd onderwijs): bepaalde leerlingen kregen ondersteuning vanuit het
buitengewoon onderwijs naar het gewoon onderwijs
▪ Belangrijk uitgangspunt: leerling moest zich aanpassen aan het systeem (om dit
te doen kregen ze ondersteuning vanuit het BuO)
o Salamanca-verdrag: voor vele landen het startpunt om het gesegregeerde onderwijs af te
bouwen
o In Vlaanderen pas 10 jaar later stap naar inclusief onderwijs met ION-project (inclusief
onderwijs)
▪ Richtte zich specifiek op kinderen uit het type 2 (leerlingen met een
verstandelijke beperking) die inclusief onderwijs konden volgen
▪ Gewoon onderwijs volgen met ondersteuning vanuit het BuO
1
, • 2009, VN-verdrag: België heeft dit geratificeerd → geen weg meer naast het inclusieve
onderwijssysteem
o Staten die partij zijn, waarborgen een inclusief onderwijssysteem op alle niveaus
▪ VOLLEDIG afgestapt van gesegregeerd onderwijs!
• 2015, M-Decreet: eindelijk terug een decreet na een aantal voorstellen van decreten die niet
uitgewerkt werden
o M-Decreet: ondersteuning vanuit GON en ION
▪ Implementatie met als doel om meer inclusief onderwijs mogelijk te maken
o Ondersteuningsmodel (2017): samenwerkingsverbanden en ondersteuningsnetwerken
die ondersteuning bieden
• 20??, Decreet Leersteun: enkele jaren later wachten we op de implementatie van dit decreet (zie
verder)
“De Staten die Partij zijn erkennen het recht van personen met een handicap op onderwijs. Teneinde dit
recht zonder discriminatie en op basis van gelijke kansen, te verwezenlijken, waarborgen Staten die Partij
zijn een inclusief onderwijssysteem op alle niveaus en voorzieningen voor een leven lang leren” (Verenigde
Naties, 2006).
M-DECREET
Maatregelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften
6 krachtlijnen van het M-decreet:
Gewoon/regulier
(1) Eerst gewoon dan buitengewoon – Mindshift onderwijs
(2) Recht op inschrijven in een gewone school – Meer inclusie
(3) Recht op redelijke aanpassingen – Meesterschap
(4) Nieuwe types in buitengewoon onderwijs – Modernisering
(5) Nieuwe toelatingsvoorwaarden buitengewoon onderwijs – Medezeggenschap
(6) Ondersteuning voor het gewoon onderwijs – Middelen voor meesterschap
Buitengewoon Onderwijs
Ondersteuningsmodel
2
,MINDSHIFT
★ “Eerst gewoon, dan buitengewoon” → was beetje de ondertitel van het M-Decreet
o Als er hiervoor een kind met een beperking was, werden zij steeds naar het BuO gestuurd
o M-Decreet: eerst kijken of het kind terecht kan in het gewoon onderwijs; zo niet, nadenken
over verwijzing naar BuO
▪ Belangrijk: nooit de intentie om volledig naar het inclusief onderwijs te gaan en
BuO af te schaffen (dit is in Italië bijv. wel gebeurd)
▪ Bracht wel een geloof in mogelijkheden: leerlingen met specifieke noden hebben
ook de mogelijkheid om te leren (in het gewoon onderwijs)
★ Belang van de mindshift: geloven in de mogelijkheden van de leerlingen → 3 belangrijke dingen:
(1) Praktijk: wat er gebeurt in de klas, inclusief werken
(2) Beleid: ondersteunend beleid
(3) Cultuur: verandering in denken, hoe men kijkt naar kinderen met specifieke
noden/onderwijsbehoeften/… = de basis
▪ Bijv. voor innovaties in het onderwijs zijn deze 3 zaken heel belangrijk
▪ Als er aan 2 zaken van de piramide voldaan is, is de kans groot dat de innovatie
zich zal doorzetten
• Maar (!) ‘cultuur’ moet er altijd bijzijn → beleid en praktijk zullen volgen!
MEER INCLUSIE
• Inschrijvingsrecht
o Elke leerling (ook met specifieke noden, diagnose ADHD, diagnose ASS,…) mag zich
inschrijven in een gewone school
▪ Voor het M-Decreet was dit meer een draagkracht-afweging: school kon zelf
bepalen of ze dit zagen zitten of niet
o Instemmen met pedagogisch project!
o Belangrijk: iedereen = iedereen die het gemeenschappelijk curriculum kan volgen
▪ Bijv. leerlingen met een verslag dat toegang geeft tot het BuO (waarvan men zegt
dat ze het gemeenschappelijke curriculum niet kunnen volgen), mogen zich
inschrijven onder ontbindende voorwaarden → ander inschrijvingsrecht!
• Verslag met toegang tot BuO en je wilt in het gewoon onderwijs instappen
met een IAC (individueel aangepast curriculum), dan moet je je kunnen
inschrijven maar onder ontbindende voorwaarde
o School heeft dan de tijd om te onderzoeken of zij dit als school
mogelijk kunnen maken (aanpassingen die nodig zijn voor
individueel traject)
o Als dit disproportioneel is (wat er gevraagd wordt qua
ondersteuning), kan inschrijving ontbonden worden → op zoek
naar andere school of inschrijving in BuO!
• Onverkort recht
o Je moet sowieso ingeschreven worden, zonder maar
3
, • Inschrijving onder ontbindende voorwaarde; disproportionaliteit bevestigd = ontbinding inschrijving
Afweging van redelijkheid van de aanpassingen (dit is voor leerlingen die het gemeenschappelijk curriculum
niet kunnen volgen)
• Bal ligt dan in het kamp van de school
• Moeilijkheid: de ene school zal dit niet kunnen waarmaken, terwijl dit voor een school 5 kilometer
verder wel lukt!
o Inclusie is in elke school toch iets anders!
o Bijv. al veel leerlingen met specifieke noden → draagkracht van leerkrachten onder druk!
o Bijv. veel nieuwe leerkrachten en met nieuw project gestart → niet genoeg draagkracht
• Wilt niet altijd zeggen dat school niet gelooft in de mogelijkheden, soms lukt het gewoon niet!
o Anderzijds: bij leerlingen met een ernstigere problematiek, wordt de inschrijving vaak
ontbonden!
→ Zie Beslissingsboom op Toledo: gebruiken om te bepalen of je leerlingen moet inschrijven onder
ontbindende voorwaarde!
→ Meer inclusie: kijken naar de aanpassingen die leerling nodig heeft en leunt sterk aan bij puntje 3 ‘Recht
op redelijke aanpassingen’ (Meesterschap)
MEESTERSCHAP
Redelijke aanpassing → mag je zo creatief in zijn als je wilt!
• “Een maatregel die het effect van een beperking neutraliseert waarmee een persoon met een
handicap te maken krijgt in een onaangepaste (school)omgeving.”
o Afgestemd op de ondersteuningsbehoeften van de leerling
▪ = moeilijk!
▪ Bijv. attest dyslexie → “schuifje open”: spellingfouten niet aanrekenen,
voorleessoftware, meer examentijd,…
▪ Bijv. ADHD → vrij laten rondlopen, meer structuur geven,…
• Heleboel standaardprotocollen, maar dit is niet op maat!
▪ Redelijke aanpassingen (RA) moet individueel bepaald worden en moeten ervoor
zorgen dat een leerling kan meedoen aan zoveel mogelijk activiteiten
• RA mogen er niet voor zorgen dat leerling ander traject gaat afleggen!
o Deelname aan activiteiten
▪ Bijv. vrijstelling van een vak
▪ Bijv. extra examentijd
o Zelfstandigheid
▪ RA moeten ervoor zorgen dat leerling zo zelfstandig mogelijk kan functioneren
▪ Bijv. leerlingen die moeten geholpen worden door medeleerlingen om naar de WC
te gaan → niet de bedoeling!
o Waardigheid en veiligheid
• Belangrijk: dit is in Vlaanderen een recht, kan je dus ook écht afdwingen!
o Je kan hier niet omheen!
MODERNISERING
M-Decreet betreft niet enkel het gewoon onderwijs, er staan ook bepaalde zaken in voor het BuO: hervormd
op bepaalde vlakken na de invoering van het M-Decreet!
4
