LIFE EVENTS
HOOFDSTUK 1: SUBJECTIEVE BELEVING
Subjectieve beleving= al wat we waarnemen, waar we de focus op leggen, de betekenis die we aan het
waargenomene koppelen…wordt door een resem factoren bepaald & vnl bepaald door wie we zijn
o Objectieve feiten worden gelijkaardig weergegeven
o Persoonlijke ervaringen verschillen van pers. tot pers.
‘alles is perceptie’: zonder perceptie kunnen we geen zinvolle voorstelling vd wereld maken
GEWAARWORDING & WAARNEMING
Gewaarwording/sensatie= de opname v stimulatie & het vertalen v deze stimulatie in elektrochemische
neuronale signalen die naar de hersenen gestuurd kunnen worden & daar omgezet worden in beelden,
klanken, geuren, smaken etc…
Waarneming/perceptie= het organiseren, interpreteren & begrijpen vd gewaarwordingen
Deze 2 begrippen zijn geen 2 versch processen, maar uiteinden ve continuüm
o Vanaf het moment dat een prikkel een zintuiglijke receptor stimuleert, begint de interpretatie
EMOTIES
Emoties hebben 3 belangrijke functies:
o Overlevingsgericht: angst helpt ons om aan gevaarlijke situaties te ontsnappen
Emoties zijn een tussenstap tss stimulus & gedrag: deze tussenstap stelt individuen in
staat om de beste strategie op LT te selecteren
o Adequate communicatie ie sociale context: voor een goed soc functioneren is het nodig dat
mensen hun emotionele toestand kunnen laten zien aan anderen & dat ze info krijgen over hoe
anderen zich voelen
o Cognitieondersteunend: emoties kunnen voor verhoogde aandacht zorgen, waardoor mensen
gevoeliger worden voor bep info. Ze kunnen ook info ih geheugen sneller beschikbaar maken &
helpen om sommige herinneringen beter op te slaan
Wat is emoti e?
Moeilijk te definiëren, aangezien een groot deel vd emotionele reacties zich buiten het bewuste,
declaratieve geheugen afspeelt.
3 aspecten v emotie:
o Beoordeling v situatie of stimulus: evaluatie
o Respons: fysiologische opwinding, gezichtsuitdrukking, ander gedrag
o Bewuste, subjectieve ervaring: waardoor we emotie kunnen duiden en benoemen, dit wordt een
gevoelen genoemd
Obv deze 3 aspecten kunnen we emotie omschrijven:
o Emotie= reactie op een stimulus die bestaat uit een fysiologische opwinding en gepaard gaat met
een evaluatie van de stimulus, een gezichtsuitdrukking en een subjectieve ervaring
Evaluati e vd sti mulus
Emoties ontstaan uit interacties met de omgeving
Grotere overlevings- en voortplantingskans bij het leren herhalen v positieve interacties & het ontlopen v
negatieve interacties
1
, o Bij positieve (aangename) emoties is er de neiging om de prikkel opnieuw op te zoeken of het
gedrag te herhalen
o Bij negatieve (onaangename) emoties is er de neiging om de prikkel te ontwijken of het gedrag te
onderdrukken
Sommige emotionele reacties zijn aangeboren, anderen worden aangeleerd door o.a. biologische
predispositie en sociaal leerproces (ervaringen, observatie…)
o Vb. apen & mensen hebben spontaan schrik v stimuli die een bedreiging vormen voor het
overleven vd soort, zoals slangen & grote hoogtes aangeboren
James-Langetheorie: stimuli uit de omgeving lokken automatisch een lichamelijke reactie uit die
naderhand door onze hersenen als een emotie geïnterpreteerd wordt
o Vb. als je een gevaarlijke hond ziet, dan volgt er meteen een reactie vh sympathische zenuwstelsel
o Kritiek:
Reacties van lichaam niet snel en gedifferentieerd genoeg om te weten of je moet
vechten of vluchten, veranderingen ih sympathisch ZS treden pas na 1 à 2 sec op
deze vertraging is dus in strijd met de basissequentie de James-Langetheorie
Bij inspuiting met adrenaline enkel lichamelijke symptomen maar geen emoties
lichamelijke opwinding dus niet voldoende voor emotie
Cannon-Bardtheorie: emotieopwekkende situatie stimuleert gelijktijdig het sympathisch ZS & de hersenen,
die zorgen voor de beoordeling vd stimulus & de emotionele beleving
Sommige onderzoekers gingen nog een stapje verder tijdens beginjaren cognitieve psychologie: emoties
knn niet tot stand komen zonder cognitieve beoordeling vd stimulus
o Theorie vd cognitieve beoordeling (Lazarus): de 1e stap ie emotionele sequentie is de cognitieve
beoordeling vd situatie. Alleen wnr dit gebeurt kan fysiologische opwinding plaatsvinden
Vb. iem zien naderen in donkere steeg: 1st beoordelen of pers een pos (vriend), neg
(poteniële aanrander) of neutrale (wandelaar) stimulus is, dan pas emotie genereren &
adequate reactie op gang brengen
Alle 3 de theorieën bevatten stukje waarheid:
o James & Lange: mensen lezen emoties gedeeltelijk af door te reageren op lich. veranderingen
o Cannon & Bard: 2 onafhankelijke routes (bewust en onbewust)
o Lazarus: ook cognitieve interpretatie nodig
Murphy & Zajonc: heel wat cogn processen gebeuren onbewust
o Onderzoek: ze vroegen aan pers. hoe graag ze een Chinees teken zag dat ze 2 sec. te zien hadden
gekregen (schaal 1-5)
Bij de helft ppen werd voor karakter eerst 1 sec een of getoond had geen enkel
effect
Andere helft ppen: zelfde maar gedurende 4 duizendsten ve seconde wel door
beïnvloed hoewel het niet te herkennen was: zagen teken liever wnr voorafgegaan door
lachend gezicht
Conclusie: emotie begint niet bij cognitie
2
, o Verdere evidentie voor deze stelling: amygdala reageert hevig op kwaad kijkende gezichten of
kwaad klinkende stemmen
Amygdala reageert op stimuli die vanuit evolutionair perspectief schrikreactie geven
(bedreigende zaken) en ook op woorden zoals ‘gevaar’ en ‘dood’ die onbewust worden
gezien door zeer snel aangeboden te worden
Sterkste evidentie voor bestaan 2 versch herkenningsroutes (bewuste & onbewuste) in onderzoek
gezichtsherkenning
o Prosopagnosie: aandoening waarbij men geen gezichten meer kan herkennen
o Onderzoek: vraag naar herkenning foto vertrouwde persoon en tegelijk galvanische huidreactie
(elektrische geleiding van de huid) meten
Resultaat: wnr ppn een foto ve vertrouwde pers zagen, konden ze het gezicht niet
benoemen. Ze hadden echter dezelfde verhoogde huidreactie als gezonde ppn.
Conclusie: er bestaat een emotionele route buiten het BZ om
Capgraswaan= door hersenschade overtuiging hebben dat mensen en dieren uit directe omgeving opeens
hun vertrouwdheid verloren hebben en vervangen lijken te zijn door dubbelgangers (soms buitenaards)
o Oorzaak= beschadiging onbewuste emotionele herkenningsroute
o Mensen uit omgeving nog herkennen maar vertrouwd gevoel kwijt zijn en daardoor kille
dubbelgangers lijken
o Verhoogde huidreactie ontbreekt dan
De lichamelijke component v emoti es
Emoties gaan altijd gepaard met lichamelijke veranderingen, daardoor heviger dan gewone denkprocessen
Lichamelijke reacties bestaan uit activatie van symp. ZS en specifieke gezichtsuitdrukkingen
Gezichtsuitdrukking v emoti es
Emoties duidelijkst te herkennen in gezichtsmimiek
Volgens Ekman zijn 6 emoties consistent te herkennen op gezicht: droefheid, blijheid, angst, verrassing,
woede & de combo v walging/minachting (soms moeilijk te onderscheiden)
o Gebaseerd op studie: foto’s tonen aan mensen uit versch culturen, meeste mensen gaven zelfde
betekenis aan de foto’s
o Voor Ekman evidentie voor bestaan van 6 universele primaire emoties met duidelijk te
onderscheiden gezichtsuitdrukkingen
Darwin argumenteerde in z’n boek ‘The expression of the emotions in man and animals’ dat de expressive
v emoties tot stand kwam obv evolutieprincipes beschreven in z’n boek ‘The origin of species’
o 2 bewijsgronden voor zijn stelling:
Duidelijk overkomst tussen emotionele uitdrukkingen bij mensen en bij dieren
Alle mensen gebruiken dezelfde emotionele expressies
o Emoties kunnen uitdrukken had verschillende overlevingsvoordelen
Vb. bij naderend gevaar kan een dier soortgenoten waarschuwen dmv een angstige
gezichtsuitdrukking
Vb. er kan een statushiërarchie opgebouwd worden obv woede & angst
o Argumenten v Darwin werden in 1ste helft 20ste E ter discussie gesteld omv 2 redenen:
Opkomst van behaviorisme: volgens deze visie werd alle gedrag verworven obv leren &
was er geen plaats voor aangeboren eigenschappen
Maatschappelijk verantwoordelijkheidsgevoel: publibicatie v ‘The origin of species’ had
geleid tot sociaal-darwinisme, een visie die stelde dat het niet nodig was om bv de
arbeidsomstandigheden te verbeteren of om gelijke kansen ih onderwijs te creëren. Dit
leidde op zijn beurt tot een opleving v eugenetica, de overtuiging dat men een beter ras
kon genereren. Veel sociale wetenschappers verzette zich tegen deze stromingen
3
, Darwin & Ekman hadden het bij het rechte eind
o Zelfs ongeletterde stam in Nieuw-Guinea zonder contact met andere culturen kon emoties op
foto’s herkennen, ondanks hun isolatie
o Glimlach van blind geboren kinderen wanneer ze zich goed voelen, hoewel ze dit nog nooit bij iem
anders geobserveerd hebben
Duidelijkste evidentie voor het bestaan ve universele, aangeboren gezichtsuitdr voor een emotie vind men
in blijheid
o Blijheid wordt vooral tot uiting gebracht via glimlach
o 2 soorten glimlachen:
Authentieke glimlach: treedt op bij echte vreugde
Gespeelde glimlach: treedt op ie veelheid v andere situaties
Verschil tss de 2 te zien aan de ogen
Hypothese over het belang v gezichtsfeedback
Gezichtsuitdrukking helpt niet enkel omstanders, ook persoon zelf bij ervaren en interpreteren v emotie
Hypothese van gezichtsfeedback: emotionele ervaring van persoon wordt door spieractiviteit in gezicht
versterkt of verzwakt
o Slecht nieuws voor patiënten die niet kunnen lachen door verlamming van mondspieren
Studie: Depressieschaal afnemen bij patiënten
Correlatie depressiescores met enerzijds totale mate gezichtsverlamming en
anderzijds mate waarin verlamming glimlach belemmert
Belemmering glimlach was significant betere predictor van depressiescore dan
totale verlammingsgraad
o Vrouwen met botox reageren ook minder sterk op emotionele stimuli door verminderde
mogelijkheid om emoties uit te drukken in gezicht
Culturele verschillen ih uiten v emoti es
Culturele uitingsregels= culturele versch in regels over welke emoties men in bepaalde situaties mag tonen
o Studie met Amerikaanse en Japanse studenten
Ppn kijken naar film & hun gezichtsuitdrukking werd geanalyseerd
Op dezelfde ogenblikken werd dezelfde emotie getoond
Daarna film opnieuw bekeken met proefleider erbij: bij Amerikanen had deze
aanwezigheid minimaal effect, bij Japanners was effect fenomeneel
Oorzaak: volgens de Japanse etiquette mogen geen neg emoties tonen in
aanwezigheid v iem met hoger status, want dit wordt als belediging gezien
Door culturele uitingsregels misverstanden tussen culturen mogelijk
In alle culturen zelfde spontane uitdrukking v emoties maar leert deze snel onderdrukken indien verwacht
Bewuste, subjectieve ervaring
Emotie wordt pas echt gevoeld wanneer gepaard met bewuste subjectieve ervaring (gevoelen)
Tweefactoren-theorie van Schachter en Singer= theorie over overgang van lichamelijke reactie naar
bewuste emotie-ervaring
o Emotioneel geladen stimuli lokken fysiologische reactie uit die door persoon moeten
geïnterpreteerd worden
o Interpretatie gebeurt obv fysiologische respons en informatie uit omgeving
o De fysiologische respons is niet altijd specifiek genoeg en daardoor ontstaat mogelijks
interpretatieverwarring waardoor persoon zichzelf onterecht bepaalde emotie toeschrijft
o Studie: lichamelijke oefeningen maken onder juiste omstandigheden vrouwen aantrekkelijker
4
