Examenvragen
(JUSTIN): Op welke manier kunnen we de notie van Bilgrami over de connectie tussen een persoon
zijn toewijdingen aan bepaalde principes en de idee van de authentieke zelf in “What is a muslim”
vergelijken met zijn lexicografische ordening in zijn tekst rond secularisme.
Binnen zijn tekst ‘What is a Muslim’ heeft Bilgrami het over een intern conflict dat zou bestaan
binnen ordinaire moslims, waardoor ze een angst ontwikkelen om zicht af te zetten tegen
extremisten en fundamentalisten. Hoe komt dit intern conflict volgens Bilgrami tot stand en welke
oplossing biedt hij aan in zijn tekst over secularisme? Verklaar in 400-500 woorden.
=> Taylor heeft schrik dat Bilgrami zijn aanpak ervoor zorgt dat ordinaire gelovigen onder dezelfde kam
worden geschoven als extremisten en fundamentalisten. Maar Bilgrami ziet niet hoe deze angst verband
houdt met zijn karakterisering van secularisme (S= “Should we be living in a religiously plural society,
secularism requires that all religions should have the privilege of free exercise and be evenhandedly
treated except when a religion’s practices are inconsistent with the ideals that a polity seeks to achieve (…)
in which case there is a lexicographical ordering in which the political ideals are placed first.”), wel dat de
angst terecht is.
Hoe is het zo dat de ordinaire moslims bijvoorbeeld zich niet uitspreken over de extremisten; ze zijn met
veel meer, dus dan zou de boodschap toch zeker moeten doordringen? Belgrami stelt dat deze soort
vragen complex zijn. Hij ziet dat er een conflict is binnen de ordinaire moslims zelf, omdat ze niet akkoord
gaan met extreme vormen van Islam, terwijl de toewijding die ze dienen te geven voor hun geloof wel in
overeenstemming is met die extremere vormen. De oplossing voor het conflict ligt volgens hem in het
volgende: het antwoord op dergelijke vragen zou een hele reeks factoren moeten oproepen, die allemaal
op enige afstand staan van (S) - factoren die hen het gevoel geven dat ze de kant laten zien als ze openlijk
kritisch zouden zijn op iemand in hun gemeenschap, zelfs op degenen voor wiens opvattingen en
praktijken ze geen sympathie hebben. Het zijn deze factoren die verantwoordelijk voor gewone moslims,
die anders misschien meerbereid om fundamentalisten in hun gemeenschap te bekritiseren en zich in
plaats daarvan te concentreren in de eerste plaats op een vijand die als extern wordt ervaren in plaats van
intern. De oplossing is complex, maar komt op het volgende neer: moslims hebben een foute houding
aangenomen tegenover de historische contexten die aan de basis liggen van hun geloof, ze hebben een
obsessie voor de historische grondslag van hun geloof waardoor ze er niet snel kritisch tegenover staan.
Het kan gezien worden als soort verdedigingsmechanisme waardoor ze hun niet verzetten tegen
extremisme, o.a. omdat ze schrik hebben om afgeschreven te worden als extremisten. Er moet dus intern
vooruitgang gebeuren, zodat ze zelf kunnen aangeven waarin het onderscheid ligt tussen henzelf en de
extremisten. Bilgrami stelt in zijn tekst dus dat we als we nadenken en vragen stellen over waarom de
ordinaire moslims zich niet uitspreken over hun verschil met fundamentalisten, we moeten nadenken over
de volgende zaken: Het is niet altijd de bedoeling om deze vragen op te lossen door secularisme te
herdefiniëren, maar door te eisen dat men stopt met de term te gebruiken voor zo’n vragen te
beantwoorden en zich gaat focussen op zaken die er echt mee te maken hebben, zoals: gevolgen van een
koloniaal verleden, commercieel exploitatief heden, onterechte oorlogen, …. Verandering in deze dingen,
en niet in de notie van secularisme is hetgeen dat nodig is om ordinaire moslims uit de armen van de
fundamentalisten te trekken.
, (TESS): Leg in 400-500 woorden uit hoe men rationele uitsluiting ten tijde van de Verlichting
verantwoordde en geef een hedendaags voorbeeld waarbij men rationele uitsluiting nog steeds toepast.
=> Rationele uitsluiting duidt op de praktijk van het marginaliseren of uitsluiten van bepaalde groepen op
basis van rationele argumenten. Dit komt tegenover de uitsluiting op basis van dogmatische argumenten
te staan, waarbij de geloofsovertuigingen en autoriteit subjectief/partijdig/particulier zijn. Hoewel de
Verlichtingsidealen gelijkheid, vrijheid en broederschap zijn en er binnen deze traditie de nadruk werd
gelegd op de rede en men zich afzette tegen domgas, is het cruciaal aan te stippen dat er niet altijd
“gehoor werd gegeven aan” deze principes. Tijdens deze periode waren rationaliteit en wetenschappelijk
denken gerenommeerd, maar deze rationele argumenten op basis van meritocratische waarden werden
soms gebruikt om bepaalde groepen uit te sluiten. G elijkheid vormt de basis voor dit soort uitsluiting;
het egalitaristisch discours van de vrijmetselarij is een goed voorbeeld van een nieuwe manier voor het
verantwoorden van het uitsluiten van individuen van bepaalde voordelen in de maatschappij die in de
Verlichting in Europa ontstaan is. Want in tegenstelling tot dogmatische uitsluiting, veronderstelt de
rationele uitsluiting o.b.v. onderscheid naar verdienste dat het individu de mogelijkheid heeft gehad om
op een andere manier te handelen, namelijk dat hij of zij vrij is geweest in alle beslissingen die hij of zij
heeft genomen om te worden wat hij of zij nu is. De uitsluiting is in dit geval niet onredelijk; integendeel,
het individu verdient het om uitgesloten te worden. Vandaar dat meritocratie consequent wordt afgeleid
uit het postulaat dat iedereen als mens vrij is en zijn of haar leven rationeel kan inrichten. Als criterium
voor differentiatie komt verdienste in de plaats van willekeurige criteria van differentiatie en uitsluiting, en
vervangt het ook de verschillen die door de staat worden gemaakt, bijvoorbeeld nationaliteit of
staatsburgerschap. De rationaliteit die in deze conceptuele constructie werkzaam was, bestond erin in de
individuen alleen datgene te identificeren wat universeel is. Het resultaat is het concept van een puur
mens, waarvan de zuiverheid de ontkenning inhoudt van verschillen zoals sociale status, nationaliteit,
politieke opvattingen, overtuigingen... Universaliteit wordt dus bereikt door middel van
abstractie/weigering van elke bijzonderheid. Deze conceptuele constructie weerspiegelt een bijzondere
spanning tussen zuiverheid<->onzuiverheid, tussen wetenschappelijke of morele waarheid en autoriteit<-
>bijgeloof, tussen vrijheid<->onderdrukking. Het democratische discours dat het resultaat is van de
Verlichtingsconstructie van Universaliteit, bevordert de emancipatie van individuen van alle onreinheid,
wat niet alleen de weigering van religieuze discoursen, nationalisme, racisme en maar ook de vervanging
van politiek door technocratie in termen van een vervanging van meningen door waarheid of objectieve
criteria voor oordelen. Hoewel we in onze huidige samenleving weldegelijk vooruitgang kunnen merken
op het gebeid van gelijkheid/inclusies, is er in sommige gevallen nog steeds sprake van rationele
uitsluiting. Denk hierbij aan de debatten over politieke problemen moeten gezuiverd worden van
‘irrationaliteit’ om tot een rationeel discours te komen, etc. die in de tekst genoemd worden. Waar ik aan
denk is de uitsluiting van bepaalde migranten- of vluchtelingengroepen vanwege nationaliteit of religie. In
sommige situaties worden zogenoemde rationale argumenten zoals kwesties over veiligheid/economische
belangen naar voren gehaald als rechtvaardiging voor het depriveren van zekere rechten aan deze
personen.
