SV INTELLECTUELE RECHTEN
HOOFDSTUK 1 : INLEIDING
l
F
§1 : wat zijn intellectuele rechten?
g
= subjectieve rechten die dr het objectieve recht (geheel v rr op een bepaald moment op het
territorium ve bepaalde staat v kracht zijn) aan rechtssubjecten w toegekend
rechtssubjecten : natuurlijke personen of rechtspersonen
→ private subjectieve rechten ;
o persoonlijkheidsrechten = niet verhandelbaar (extra-patrimoniale rechten) ; zo nauw met de
persoon verbonden dat men er gn rechtsgeldige afstand v kan doen
o vermogensrechten = wel verhandelbaar (patrimoniale rechten) ; behoren tot het vermogen
ve persoon
vermogensrechten w opgedeeld :
- vorderingsrechten
- zakelijke rechten
- intellectuele rechten
intellectuele rechten = zakelijke rechten v bijzondere aard want slaan op een immaterieel goed,
nl. scheppingen vd menselijke geest (bv. uitvinding, muziekcompositie…) + zoals andere zakelijke
rechten ABSOLUTE rechten
OPM : sommige intellectuele rechten, vooral auteursrecht, sluiten ook persoonlijkheidsrechten in
term ‘eigendomsrecht’ nt dr iedereen goedgekeurd - risico op verwarring met eigendomsbegrip BW
eigendomsrechten : gn stoffelijk, materieel vwp, mr slaan op intellectuele & immateriële prestatie
uitdrukking ‘intellectuele eigendom’ is waardevol omdat ze erop wijst dat t.a.v. ‘voortbrengselen vd
geest’ rechten kunnen ontstaan die even absoluut werken als de civiele eigendom op lichamelijke
vwpn → term w vandaag nog gebruikt & is internationaal aanvaard (cfr. Verdrag tot oprichting vd
WIPO met zetel te Genève)
1
, §2 : plaats van intellectuele rechten binnen het economisch recht
l
a. het principe vd vrijheid v ondernemen (art. II.3 – II.4 WER)
o de erkenning vh principe v vrijheid v handel & nijverheid = revolutionair
§ neerslag in het FR decreet D’Allarde v 1798
§ essentiële pijler v onze economie
§ recht vr ieder individu om nr goeddunken elke handel te drijven of elk beroep, bedrijf
of ambacht uit te oefenen
o beginsel v vrijheid v ondernemen → herbevestigd in bijzondere wet v 1980
§ gewesten oefenen hun bvgdhd m.b.t. economische aangelegenheden uit met
inachtname vh beginsel vd vrijheid v handel & nijverheid
§ art. II.3 – II.4 WER bepalen dat ;
‘ied. vrij is om enige econ. activiteit nr keuze uit te oefenen met inachtneming vd in BE
v kracht zijnde internationale verdragen, vh algemeen normatief kader vd econ unie &
monetaire eenheid zoals vastgesteld dr / krachtens internationale verdragen & wet +
wetten die OO & goede zeden betreffen & vd bepalingen v dwingend recht’
b. het principe vd vrije mededinging mits inachtneming vd eerlijke gebruiken
o vrijheid v ondernemen op de private verhouding tss burgers komt duidelijkst tot uiting in de
vrijheid v mededinging die eruit voortvloeit
§ recht vr ieder individu om nr goeddunken elke handel te drijven of elk bedrijf uit te
oefenen impliceert dat ≠ personen = handel mogen drijven & hun waren / diensten
mogen aanbieden binnen = afzetmarkt ⇒ continue balans tss V & A (kan tot schade
leiden wnnr men erop uit is concurrenten uit de markt te verdringen)
o vrije mededinging = principiële recht om vbn v anderen na te volgen → vrijheid v kopie
(+ vrijheid v nabootsen) = 1 vd grondbeginselen vh algemeen mededingingsrecht
o grenzen!!!!!
§ vrije mededinging = middel ter bevordering vh welzijn vd samenleving, mag gn nadeel
berokkenen ⇒ noodzaak tot uitwerking ve stelsel v mededingingsrecht als beperking
op algemene vrijheid v mededinging
§ regels (on)eerlijke marktpraktijken in boek VI WER als CORRECTIEMECHANISME
: er kan w opgetreden tgn rechtsonderhorigen die de vrijheid v mededinging uitoefenen
op wijze die indruist tgn de eerlijke gebruiken in nijverheid & handel
§ evenwichtsoefening!
c. de intellectuele rechten als uitz op de vrijheid v mededinging & kopie
o UITZONDERINGEN op de regel vd vrijheid v mededinging
§ dr wetgever aanvaard op weloverwogen gronden
§ wetgever wil investeringen stimuleren die leiden tot nieuwe creaties & uitvindingen
want die bevorderen de maatschappij (cultureel, economische, technologisch)
o intellectuele rechten = exclusieve rechten
§ verlenen aan houder vh recht vr bepaalde tijd ± monopoliepositie m.b.t. exploitatie v
zijn creatie
§ exclusief : anderen kunnen creatie nt gebruiken zonder toestemming houder vh recht
§ = verbodsrecht, want houder kan aan derden mogelijkheid ontzeggen handelingen te
verrichten in strijd met zijn uitsluitend recht
§ = uniekste kenmerk IR : juridisch middel dat titularis vh recht in staat stelt anderen
toestemming te geven bepaalde handelingen te verrichten die onder excl. recht vallen
2
, o intellectuele rechten onderworpen aan algemeen beginsel v verbod op misbruik v recht
§ → corrigeert situaties waarbij een subj r w uitgeoefend in overeenstemming met de
formele grenzen ervan, mr waarin de juridische uitkomst in strijd is met het doel vd
regel die het recht toekent
§ billijk evenwicht tss rechtmatig verworven intellectueel recht, de belangen v derden &
de functies vh betrokken recht
§3 : de sector vd intellectuele rechten
l
a. overzicht
o 2 grote subcategorieën : industriële rechten & auteursrecht
§ industriële rechten : merkenrecht, octrooirecht, modellenrecht, kwekersrecht,
‘chips’-recht en de bescherming van geografische aanduidingen
§ auteursrecht (sensu lato) : auteursrecht sensu stricto, naburige rechten, computer
programma’s & databanken
o in de praktijk : synthetische benadering (‘combinatorial approach’) = nieuwe creatie /
vinding optimaal beschermen = veel mogelijkheden om 1 of meerdere rechten te cumuleren
→ sterkere positie vr houder vh recht (wnnr 1 recht vervalt of nietig verklaard w)
§ checken of product voldoet aan beschermingsvereisten die vr elk recht ≠ zijn
§ formaliteiten en financiële verplichtingen kunnen dit moeilijker maken
b. gelijkenissen
o alle intellectuele eigendomsrechten maken deel uit vh fundamentele eigendomsrecht & w
dus als grondrechten beschermd (wil echter nt zeggen dat ze absoluut zijn, moeten w
afgewogen tgn de bescherming v andere grondrechten bv. recht op privacy)
o alle intellectuele rechten hebben een immaterieel vwp : ‘scheppingen vd menselijke geest’
w beschermd
o enkel prestaties die het banale / reeds gekende overstijgen w beschermd : daarom criteria
als originaliteit, nieuwheid of beschikbaarheid
3
, o alle intellectuele rechten = exclusiviteitsrechten / verbodsrechten → tegenwerpelijk erga
omnes (bepaalde handelingen v exploitatie vh immateriële vwp zijn uitsluitend aan houder
vh recht voorbehouden & GT speelt gn rol)
o tijdsgebonden → verbodsrecht geldt slechts gedurende uitdrukkelijk bepaalde termijn, na
het verstrijken v deze beschermingsduur valt de beschermde prestatie in het publiek
domein (uitz : merkenrecht)
o vertegenwoordigen een economische waarde ; alle intellectuele rechten zijn vatbaar vr
overdracht & kunnen in licentie gegeven w
o nt respecteren v exclusiviteit = inbreuk / namaak waartgn titularis zich kan verzetten →
mogelijkheid tot bevelen vd stopzetting vd inbreuk of beschrijvend beslag leggen bij derden
o territorialiteitsbeginsel : exclusieve recht geldt slechts binnen de grenzen vd staat die dat
recht vr hun territorium verleent = per territorium verworven & afgedwongen
o wereldorganisatie vr intellectuele eigendom (WIPO, zetel in Genève) manifesteert eenheid
v materie = gespecialiseerde instelling vd VN
§ sluit verdragen om intellectuele eigendom over ganse wereld te bevorderen
§ verzorgt de administratieve samenwerking tss staten
§ verleent juridische & technische bijstand aan ontwikkelingslanden
§ staat in vr de internationale registraties
§ heeft arbitrageorgaan opgericht om geschillen voor te leggen
§ samenwerkingsOVK met WTO vr toezicht op naleving vd TRIPs-OVK (belangrijkste
internationale OVK in de sector vd intellectuele eigendom)
c. verschilpunten
→ belangrijkste verschilpunten tss auteursrecht s.l. & industriële rechten
o finaliteit v beide beschermingssystemen
§ auteursrecht : culturele finaliteit → beschermt creaties als uitdrukking vd
persoonlijkheid vd schepper vh werk ⇒ stimuleren vd creatie v werken levert
bijdrage tot culturele & sociale vooruitgang vd gemeenschap
§ industriële rechten : economische finaliteit → beschermt producten die in het
economische leven w verhandeld & er w ingezet als onderdeel vh algemene
systeem vd mededinging
§ het onderbrengen vd computerprogramma’s onder het auteursrecht vervaagt dit
onderscheid (computerprogramma’s eerder economisch dan cultureel)
o ontstaanswijze vh recht
§ auteursrecht : RECHTSFEIT, recht ontstaat automatisch dr het feit vd creatie vh
werk, gn formaliteiten
§ industriële rechten : RECHTSHANDELING, recht ontstaat dr volgens strikt
voorgeschreven regels aanvraag tot bescherming in te dienen bij officiële instantie
o morele rechten
§ auteursrecht : bijzondere persoonsgebonden rechten die in auteursrecht vervat zijn
§ industriële rechten : niet of in beperktere omvang terug te vinden (bv. bij uitvinding
enkel vaderschapsrecht)
d. economisch belang
o intellectuele rechten grotendeels dr EU wetgeving geregeld, in sommige domeinen
volledige eenmaking (merken- & modellenrecht + octrooirecht)
§ streven nr eengemaakte EU markt & vrijwaren vd fundamentele waarden v vrij
verkeer v goederen & diensten
4
, §4 : bevoegdheid inzake intellectuele rechten in BE
l
a. wetgevende bevoegdheid
o industriële & intellectuele eigendom → bevoegdheid vd federale OVH
§ sector intellectuele rechten → minister v economische zaken bevoegd
o bvgdh meer & meer aan BE OVH onttrokken
§ gevolg v internationale verdragen & richtlijnen of verordeningen vd EU
b. intellectuele rechten als onderdeel vh WER
o alle bestaande regels v substantieel recht ondergebracht in 1 boek vh WER = boek XI
§ definities eigen aan boek XI = boek I
§ rechtshandhaving = boek XV
§ bijzondere rechtsprocedures = boek XVII
c. Dienst voor de Intellectuele Eigendom (DIE)
o belast met het afleveren en beheren v Belgische titels v intellectuele eigendom
§ informatieopdracht vr de gebruikers
§ voorbereiden v wetgevende teksten
§ adviseren bevoegde overheden
§ internationale vertegenwoordiging v BE
§ technische informatie inzake octrooien & octrooidocumentatie
HOOFDSTUK 2 : AUTEURSRECHT EN NABURIGE RECHTEN
AFDELING 1 : WETGEVEND KADER
§1 : nationale wetgeving ; boek XI WER
o 2015 : alle bestaande wetten over auteursrecht & naburige rechten, computerprogramma’s
& databescherming gecodificeerd in het WER
§ materieelrechtelijke regels : boek XI
§ civiel- & strafrechtelijke procedures : boek XV & XVII
§2 : Europese regelgeving
o laatste decennia grote activiteit v Europese Commissie
§ auteursrecht verankerd in nationale tradities
§ 2 verschillende auteursrechtstelsels binnen de EU :
/ het continentale droit-d’auteur-systeem
\ het ‘copyright’-systeem vd UK & Ierland
→ bemoeilijken de harmonisatie vh auteursrecht binnen EU
o sinds 1991 ≠ richtlijnen om deelaspecten vh auteursrecht meer éénvormig te maken
§ belangrijkste : Richtlijn Informatiemaatschappij & Richtlijn Digitale Markt
→ harmoniseren / verfijnen de basisbeginselen vh auteursrecht
§ nog gn eengemaakte markt in deze sector = gevolg vd territoriale begrenzing vh
nationale auteursrecht
§ veel arresten vh HvJus
5
, §3 : internationale bescherming
a. de Conventie v Bern vr de bescherming v letterkundige & kunstwerken v 1886
o in 1989 : toetreding VS tot de Conventie, v groot belang want hadden zich tot dan samen
met andere Angelsaksische landen (copyright systeem) afzijdig opgesteld t.a.v. de OVK →
vereist nl. dat bescherming dr het auteursrecht nt afhankelijk gesteld mag w v formaliteiten
zoals registratie bij een auteursrechtenbureau of het aanbrengen ve copyright notice ©
o v bijzonder belang vr BE dr art. XI.290 : laat Belgen toe om zich rechtstreeks op bepalingen
vh Verdrag v Bern te beroepen
b. de Conventie v Rome ter bescherming vd uitvoerende kunstenaars, de producenten v
fonogrammen en de omroeporganisaties van 1961
o ter bescherming vd naburige rechten
o art. XI.290 WER : idem als bij Conventie v Bern
c. TRIPs-overeenkomst van 15 april 1994
o ‘Agreement on Trade-related aspects of Intellectual Property rights, including trade in
counterfeit goods’
§ bijlage bij OVK tot oprichting vd WHO
o !! behandelt alle domeinen vd intellectuele rechten, nt alleen het auteursrecht
§ kwam tot stand op initiatief vd WHO (nt de WIPO)
o w soms gezien als voortzetting vd Berner Conventie (Bern+)
§ bevestigt de bestaande basisregels zoals vastgelegd in de Conventie v Bern (uitz :
bescherming v morele rechten) & Rome + breidt deze bescherming verder uit via
nieuwe verplichting
o om lid te w v TRIPs moet je lid zijn v Conventie v Bern & Rome → ruimere territoriale
harmonisatie vd minimumregels inzake auteursrecht
d. WIPO-verdragen v 20 december 1996 ; het WCT en het WPPT
o afgesloten met oog op modernisering & betere bescherming op internationaal niveau v
auteursrecht (WCT) & de naburige rechten (WPPT)
o art. XI.290 idem bij als bij Conventie van Bern
o auteursrecht → deze verdragen = vervolg op Conventie v Bern (! gn nieuwe versie)
e. andere verdragen
/ verdrag v Beijing ter bescherming v uitvoerende kunstenaars in audiovisuele productie (2012)
\ verdrag v Marrakesh met nieuwe uitz op het auteursrecht om reproductie & verspreiding v
gepubliceerde werken te vergemakkelijken vr personen met een visuele handicap (2013)
AFDELING 2 : AUTEURSRECHT SENSU STRICTO
§1 : toepassingsdomein (art. 2 Berner Conventie – art. XI.165 WER)
o in internationale verdragen → auteursrecht vr auteur v ‘een werk v letterkunde en kunst’
o ook zo opgenomen in artikel XI.165 WER → zeer ruim toepassingsgebied :
‘alle voortbrengselen op het gebied v letterkunde, wetenschap en kunst, welke ook de wijze
of de vorm v uitdrukking zij’
6
, o Berner Conventie vult dit aan met volgende lijst v nt-exhaustieve vbn :
‘boeken, brochures en andere geschriften ; voordrachten, toespraken, preken en andere
werken v dien aard ; toneelweren of dramatisch-muzikale werken; choreografische werken
en pantomimes ; muzikale composities met of zonder woorden ; cinematografische werken,
waarmee volgens een soortgelijke werkwijze uitgedrukte werken w gelijkgesteld ; werken v
teken-, schilder-, bouw-, beeldhouw-, graveer- en lithografeerkunst ; fotografische werken,
waarmee volgens een soortgelijke werkwijze uitgedrukte werken w gelijkgesteld ; werken v
toegepaste kunst ; illustraties en aardrijkskundige kaarten ; tekeningen, schetsen en
plastische werken, m.b.t. aardrijkskunde, topografie, bouwkunde of de wetenschappen’
o Belgische wetgeving → aantal categorieën waarbinnen creaties kunnen w ondergebracht :
§ werken v letterkunde
§ werken v beeldende kunst
§ geluidswerken
§ audiovisuele werken
§ databanken
§ computerprogramma’s (in afzonderlijke titel VI, art. XI.294 e.v. WER)
o uitdrukkelijke uitzondering vr officiële akten vd OVH
§ gn auteursrecht (art. XI.172 WER)
§ ied. mag vrij wetteksten of uitspraken v rbanken gebruiken op welke wijze ook
§ idem vr redevoeringen uitgesproken in Kamer of Senaat, openbare zittingen v
rbanken of tijdens politieke bijeenkomsten
§2 : beschermingsvereisten
a. het originaliteitsvereiste (oorspronkelijkheidsvereiste)
o creatie uitgedrukt in originele vorm → automatisch beschermd : ‘persoonlijke touch auteur’
o als gn ruimte vr creatieve vrijheid : nt origineel, bv. sportwedstrijd, regels staan vast!
§ 2 componenten :
/ obj component : aanwezigheid v zekere vorm v intellectuele arbeid zonder dat er
sprake moet zijn ve aanzienlijke hoeveelheid
\ subj component : onderzoeken of men hand vd auteur kan herkennen in het werk
& er dus een band bestaat tss auteur & werk
o gn verschil tss sterke & zwakke werken
§ vanaf drempel originaliteit bereikt → beschermingsomvang = vr alle soorten werken
o artistieke waarde, kunstzinnig karakter, goede / slechte smaak & kwalitatieve eigenschap
zijn irrelevant
⇒ zelfs utilitaire vwpn zoals huishoudtoestellen kunnen aan deze vwd voldoen
o creaties die louter bepaald w dr modetendensen, technische of functionele vereisten of dr
reglementaire of ergonomische regels vallen uit de boot
o originaliteit ≠ nieuwheid
§ ≠ werken kunnen = idee tot uitdrukking brengen & zelfs grote gelijkenissen vertonen
§ zolang elk werk een persoonlijke stempel draagt, w elk werk beschermd = figuur vd
onafhankelijke creatie (vaak als verweer in inbreukprocedure)
o gebruik v bestaand werk bij creatie v nieuw werk = adaptatie of bewerking
§ eigen auteursrecht op vwd dat de her- of bewerking v originaliteit getuigt
§ ! vr het gebruik is toestemming vd oorspronkelijke auteur vereist
7
, b. een concrete uitdrukkingsvorm
o auteursrecht beschermt gn ideeën!!!
o idem vr denkbeelden, procedures, werkwijzen of mathematische concepten (art. 9 TRIPs)
§ het is toegelaten om iemands idee over te nemen of als inspiratie te gebruiken op
vwd dat daaraan een andere uitwerking w gegeven
o ook gn bescherming vr een genre, mode of stijl of een techniek
o HvJus : vereist dat het gaat om een uitdrukkingsvorm vh vwp vd auteursrechtelijke
bescherming ‘waardoor dit vwp voldoende nauwkeurig & objectief kan w geïdentificeerd,
ook al hoeft deze uitdrukkingsvorm nt per se permanent te zijn’
o Arrest Levola : bescherming vr ‘een smaak’ werd afgewezen omdat ‘de smaak ve
voedingsmiddel hoofdzakelijk berust op smaakbeleving & smaakervaring, deze zijn
subjectief & variabel want afhankelijk v factoren die eigen zijn aan de persoon die het
product proeft (bv. leeftijd, voorkeuren, omgeving…)
o soms moeilijk om lijn te trekken tss idee (niet-beschermbaar) en vorm (wel beschermbaar)
⇒ of een werk al dan nt aan de beschermingsvwdn voldoet moet w aangetoond dr de auteur of
rechtshebbende
§3 : verkrijging vh recht
a. gn registratieverplichting
o gn enkele formaliteit nodig Conventie v Bern verbiedt dat lidstaten formaliteiten opleggen
o auteursrecht ontstaat dr rechtsfeit
§ bewijs kan geleverd w dr alle middelen
b. wat is dan de waarde vd ‘copyright notice’ © ?
o vermelding is gn vereiste
o kan wel nuttig zijn in aantal opzichten :
§ creëert wettelijk vermoeden dat degene die w vermeld de auteur is
§ betere bescherming in de VS + in landen die formaliteit wel voorschrijven
§ waarschuwing vr personen die auteursrecht zouden schenden
o correcte vermelding:
§ bv : ‘ © Jef Janssens 2020 ’
§4 : titularis vh recht
a. de maker vh werk (art. XI.170 WER)
o basisregel : het auteursrecht komt toe aan de persoon die een auteurswerk tot stand brengt
§ enkel dr fysiek persoon, gn rechtspersoon
§ rechtspersoon kan wel bepaalde attributen verkrijgen (overdracht of wettelijk)
o na het overlijden → gaat naar aangewezene of erfgenamen
o art. XI.170 WER : vermoeden dat degene wiens naam of letterwoord op het werk w vermeld
als de auteur zal w aangezien
§ ! nt enkel ten gunste v auteur als fysiek persoon maar v eenieder, kan dus eventueel
v bedrijf zijn
8
