Een volledige samenvatting van 'A concise history of the world since 1945 states and peoples' van W. M. Spellman. In het document staan ook de aantekeningen die ik bij de werkcolleges heb gemaakt. Het boek is overzichtelijk (per kopje) samengevat in het Nederlands. Ik heb het vak makkelijk gehaald....
Deel 1: ‘van een bipolaire wereld naar een multipolaire wereld’:
Hoofdstuk 1: De Koude Oorlog in een globale context, 1945-1991
TRIOMF EN ONRUST: MENSELIJK VOORUITZICHT SINDS 1945
Het Westen was trots: de agressors Duitsland en Japan verslagen. De vorming van de VN in
1945 zorgde voor een nieuw tijdperk van internationale samenwerking.
Het fragiele Westen
Voor 1914 kende het Westen materiële welvaart en veel invloed in het buitenland, maar door
de vernietigende wereldoorlogen kakten ze in. Na WOI dacht men dat er nooit meer zo’n
oorlog zou komen, totdat Nazisme kwam. De VS ging niet in de League of Nations en ging
isoleren terwijl in Rusland een communistische overheid verscheen. Democratie werd steeds
minder populair.
Democratie in het defensief
De SU en fascistische staten straalden eenheid en doorslaggevende doelen uit, voor Hitler en
Stalin in een periode van nood. Democratieën leken te aarzelen en geen uitweg uit de
economische crisis te vinden. Na WOII waaide de mythe van streng leiderschap pas over.
Een optimistische blik en pessimistische blik
Optimistisch voor democratieën na 1945 is dat men langer, gezonder en rijker leeft. Al
helemaal de ondergang van het communisme zorgde voor meer vertrouwen in democratieën.
Pessimistisch was dat veel mensen waren gestorven door de oorlog, wat eindigde met
atoombommen. Niet alleen steden, maar ook fabrieken, transportnetwerken, landbouw waren
vernietigd, wat leidde tot een lage productiecapaciteit. Ook de output van de SU was
verminderd. WOII was helemaal een totale oorlog met nog meer doden da WOI.
De verduistering van Europa
Eerst bepaalde Westerse macht, cultuur, religie en ideeën de vroegmoderne samenleving: zij
hadden de beste technologie, industrie en wetenschap (sinds 1492). Maar na 1945 was Europa
vernietigd en kwamen twee nieuwe grootmachten, de VS en de SU op. The Dwarfing of
Europe (Barraclough).
VROEGTIJDIGE SPANNINGEN TUSSEN GROOTMACHTEN
De ideologische en territoriale verschillen die de Koude Oorlog versterkten waren zeker niet
opgelost in 1945. Zowel de VS als de SU wilden wederopbouw en waren tegen Europees
imperialisme. Zelf in sommige West-Europese landen (GR, IT, FA, BE) kreeg het
communisme best wat stemmen. De VN werd opgesteld om wereldwijde consensus en
diplomatie te bereiken: hierin zaten ook de VS en de SU. Toch was er nog flink wat spanning
tussen Oost en West.
Een tweede front en Oost-Europa
Ideeën over wederopbouw en coöperatie verschilden tussen de verschillende machten. Stalin
wantrouwde het Westen enorm, denkende dat zij de menselijke en materiële hulpbronnen van
de SU ondermijnen. Stalin dacht ook dat het verplicht was om vriendschap te sluiten met het
Westen van de USSR als de SU-zekerheid wilde in de toekomst, vooral na de vernietiging in
WOII: ze hadden minder bevolking en zo ook een lager geboortecijfer en minder
productiecapaciteit, waardoor ze veilige grenzen wilden. Dit betekende eigenlijk clientes-
staten en na de conferentie van Jalta was Stalin ook niet van plan om Westerse democratieën
in te voeren: de grote 3 (SU, VS, GB) zouden Europa economisch en politiek gezien helpen
(Jalta). De landen onder Sovjetcontrole konden niet op tegen hun Rode Leger. In Potsdam
werd meer gefocust op Duitsland: 4 bezettingszones.
1
,Meer Westers wantrouwen
De VS was nu dé wereldmacht op militair, economisch en nucleair gebied. Ze waren niet
aangevallen in WOII en hun buurlanden vormden geen dreiging. Rusland was militair goed,
maar economisch achtergebleven. Amerikaanse troepen trokken zich na ’45 echter terug uit
Europa en dit was gunstig voor de SU. Ook werd de verwoesting van WOII in de SU
gecompenseerd doordat ze zoveel landmassa hadden met rijke natuurlijke hulpbronnen en 200
miljoen mensen die wisten dat ze loyaal moesten zijn (anders gevolgen, zoals Sovjet
werkkampen). Er ontstond een cult rondom Stalin, vooral na de Grote Vaderlandse Oorlog
(41-45) waarin de SU zich verdedigde van Nazi-Duitsland. Het Westen wilden geen
hegemonie van de SU over Europa en het Westen was bang dat Stalin hier plannen voor
maakte. De Westerse democratieën en de VS moesten samenwerken, volgens Churchill. Meer
communisme betekende minder vrijheid. Voor Stalin toonde de vijandigheid van het Westen
tegenover het communisme dat een defensieve houding nodig was om het marxistische ideaal
te laten overleven: de staat was nodig voor gelijkheid.
Het Duitse Dilemma
Geografisch was Duitsland het centrum van de Koude Oorlog zonder echte leider. Bij Jalta
wilden de grote 3 een akkoord van vrije verkiezingen in heel Europa opdat elk land hun eigen
toekomst en regering kon bepalen. Duitsland was heel erg verwoest na de WOII.
Verschillende dingen werden bedacht hoe nu verder met Duitsland. Alle machten waren het
eens over denazificatie. Churchill en Roosevelt waren het echter niet eens met de ideeën van
Stalin over gedwongen arbeid en industrialisering. In Potsdam kwam er een Akkoord tussen
Truman, Stalin, Attlee en Churchill om Duitsland en Berlijn (in de Sovjet-zone) op te delen in
4 bezettingszones. Het Westen (kapitalisme, democratie) werkte samen, SU was alleen.
Het Marshallplan
Stalin en de USSR weigerden dit plan (anders soevereiniteit verloren aan de VS,
imperialisme?), maar de andere Westerse landen kregen wel economische steun van de VS. In
andere landen kwam de OECD (Organization for Economic Cooperation and Development)
op, waarin de VS-landen hielp om industrieel te moderniseren, er kwam intensieve
economische groei, output steeg soms wel met 50%! Er kwam een groter verschil tussen BRD
en DDR, wat slecht uitpakt voor de SU. In die Sovjetlanden kwam een planeconomie. Voor
Amerika betekende de groei van het Westen meer export en communistische partijen in het
Westen werden weer minder populair door economische bloei.
Trumandoctrine
De CIA en National Security Council moesten ervoor zorgen dat het communisme niet ging
uitbreiden, bijvoorbeeld niet naar het Pacifische Zuiden. In Iran kwam de eerste spanning
want daar waren Sovjets, die zich na confrontatie met GB en VS moesten terugtrekken.
Daarna gaven ze militaire en technologische support aan de monarchie onder leiding van
Pahlevi. Ook Turkije werd beschermd. Ook Griekenland wilde steun van de GB en de VS
tegen SU, maar in 46-7 was een koude winter in GB en ze konden geen uitgaven meer
permitteren en kregen zelfs geld van de VS. Truman wilde ‘de vrije landen beschermen’ en
gaf meer steun aan GR en Turkije. De VS zal zich niet uit Europa terugtrekkenContainment
(Kennan).
Luchtbrug Berlijn
In Juli 1948 sloot Stalin alle toegang van wegen en rails voor het Westen naar Berlijn, wat 2,5
miljoen inwoners isoleerde, maar dit loste het Westen op met een luchtbrug die alles leverde
en ze dreigden om in de SU bommen te droppen, wat uiteindelijk voor het einde van dit beleid
zorgde van Stalin. De BRD ontstond met Adenauer gekozen als president.
NAVO
Eerst zaten de GB, NL, BE en LUX al samen in de Brussels Pact Organization, maar omdat
de SU veel meer mensen grondtroepen had moesten ze met de VS samenwerken (ook nucleair
2
,had de VS meer macht). Elk lid van de NAVO moest in actie komen als een lid werd
aangevallen. Ook de BRD kon weer militaire krachten aannemen. Dit betekent dat
verschillende landen nu kanten hadden gekozen.
De nucleaire wapenwedloop
Rusland moest wetenschappelijk en technologisch bijpakken na de atoomboom op Nagasaki
en Hiroshima om ook atoombommen te maken. Later kwamen sterkere hydrogeen bommen
en dit maakte een einde aan het monopolie van de VS op atoombommen. Ook satellieten
werden uitgevonden door de Sovjets. Beide blokken kregen veel atoombommen, die een
einde aan de wereld konden maken. Deze werden steeds uitgebreid en ‘verbeterd’. Ook
andere landen kregen atoombommen in handen.
EXPANDING THE CIRCLE OF CONFLICT
De eerste fase van de Koude Oorlog eindigde met de Trumandoctrine en Containment.
Communisme in China
Veel landen in het voormalig Japanse rijk wilden weer terug naar de politieke macht die ze
hadden voor de WOII. Oost-Azië was eerst gedomineerd door Europa en nu bevonden ze
zichzelf in de rivaliteit tussen Moskou en Washington. De nationalisten onder Chiang
Kaikshek verloren van de communisten onder leiding van Mao in China (veel plattelandse
aanhang, omdat minder mensen werden uitgebuit), ondanks hulp van de VS. Mao kreeg
aanhang omdat hij landreformaties wilde en van de SU. Nationalisten naar Taiwan.
Volkrepubliek China werd uitgeroepen (‘the loss of China’, nadat ze in 1950 uiteindelijk een
vriendschapsverdrag met de SU sloten). Mao en Stalin waren echter niet de beste vrienden:
Stalin wilde niet dat China een sterke eenheid werd, want dan zouden ze een dreiging voor
Rusland kunnen vormen, daardoor eerst voor nationalisme.
Koreaanse Domino
De Sovjets en Amerika konden Korea geen eenheid maken en hun legers werden
teruggetrokken in 1948. Ze lieten een onstabiel land achter waarin geen consensus gevonden
kon worden. Het Noorden (o.l.v. Kim Il Sung) was communistisch, het Zuiden (gesteund door
de VS o.l.v. Syngman Rhee) niet. In 1950 ging er een Noord-koreaans leger door Korea om
de mensen in het Zuiden te ‘bevrijden’ van nationalisme. Stalin en Kim Il Sung wilden niet
dat Truman met zijn doctrine zich ging bemoeien, maar de VS greep militair in en ze dachten
dat het een test van de Sovjets was. De communisten overwonnen veel, maar toen gingen de
VN, VS en Japan o.l.v. Douglas MacArthur gingen sterker in het defensief en hielpen ook
Taiwan tegen een communistische inval. Dit werd een oorlog omdat veel VN-troepen met
verschillende landen en MacArthur zich gingen bemoeien! Ze wonnen eerst maar werden
daarna weer meer naar het Zuiden gedrukt. Militair handelde de VS dus anticommunistisch.
De Red Scare
Geleid door McCarthy en gevoed door het falen van Amerikaanse hulp in het buitenland. Een
soort complottheorie waarin McCarthy ongefundeerde beschuldigingen van communistische
infiltratie beweert bij de US State Department, waarin hij een lijst met bedriegers beweerde te
hebben. Dit leidde tot hysterie en ruïneerde arbeid. Hij werd veroordeeld, maar de angst over
nationale zekerheid bleef…
Zuidoost-Azië
Ten tijde van de Koreaoorlog ging de VS via verdragen bemoeien om landen te verdedigen.
Ook gingen GB, NL, FA zich met hun voormalige kolonies bemoeien tegen communisme:
onafhankelijke, pro-Westerse staten is wat ze wilden (NL: troepen in Indonesië verdedigen
zich en door Soekarno een republiek, ook FA deed dit in Indochina, maar weerhouden door
Ho Chi Minh). Ho Chi Minh had eerder gevochten tegen Japan in de WOII en wilde Vietnam
onafhankelijk maken. In ’45 riepen communisten de onafhankelijke democratische republiek
van Vietnam uit, maar de Fransen erkenden dit niet. Er kwam een guerrillaoorlog van 30 jaar
3
, die begon doordat Ho’s troepen naar het platteland werden verdreven uit de stad van Hanoi
door FA. Deze oorlog was tegen Westerse dominantie. Ten tijde van de Volksrepubliek China
en Noord-Korea ging de VS zich toch bemoeien, hoewel de Sovjets Vietnam geen steun
gaven (patroon van Stalin?--> wantrouwen). Ze wilden na China niet ook Vietnam verliezen.
Maar VS faalde in het materieel ondersteunen van FA. In 1954 verloor FA de oorlog met veel
doden. In Geneve kwamen vredeonderhandelingen tussen communisten en niet-communisten
van Vietnam waar de grootmachten en China zich mee bemoeiden. In 1956 tekenede Ho
onder druk van de Sovjets een akkoord, overtuigd dat ze een meerderheid zouden halen in de
stemmen, VS tekende dit niet. John Foster vormde een defensieve alliantie om al die landen in
Zuidoost-Azië te beschermen tegen communistische opstanden.
Washington bemoeit zich
De verkiezingen in Vietnam kwamen er niet. VS vormde een cliëntenstaat in het Zuiden die
ze financierden, o.l.v. Diem. In het Noorden waren nog steeds de communisten, o.l.v. Minh,
hij ging hard in op iedereen die tegen zijn beleid was. In 1959 ging de oorlog door, de
communisten leken te winnen, maar Kennedy verdubbelde militaire en economische support.
Dit nadat Cuba communistisch werd o.l.v. Fidel Castro. Het Zuiden van Vietnam struggelde,
Diem ging dood, Kennedy ook. Zijn opvolger Lyndon Johnson zette alle mogelijke krachten
in, maar de oppositie was sterk. Nixon riep troepen terug en focuste op bombardementen, ook
tegen communisten in Laos en Cambodja, wat het conflict uitbreidde tegen de VS. In 1973
viel Vietnam naar het Noorden.
Sino-Sovjet split
Een grotere tragedie voor de VS was dat ze geen diplomatisch voordeel konden halen uit de
breuk tussen communistisch China en de SU. In 1e instantie gingen zij naar Moskou door de
dreiging van de VS (Vietnamoorlog, Korea, Taiwan, Japan). Na Stalin kwam Chroetsjov die
meer geld aan India gaf dan China en ze wilden China nucleair niet helpen (omdat ze
daarover onderhandelingen hadden met de VS, Mao was tegen de VS). Ook waren er
grensconflicten tussen China en SU. China testte eigen atoombom, had SU niet meer nodig.
HET CHROETSJOV TIJDPERK (1955-1964)
Opvolger Stalin, destalinisatie. Eerste overleg met Westen in Geneve in ’55, een nieuw
tijdperk van Sovjetdiplomatie. Hij ontbindt Cominform (tegenbeweging Marshallplan), in
Stalins tijd wist alleen Joegoslavië autonoom blijven, maar dictator Tito was niet veel beter.
Nu kregen landen meer regionale autonomie.
Repressie in Hongarije
Nagy (1896-1958) wilde terugtrekking van het Warschaupact, Chroetsjov reageerde met tanks
erheen sturen. Ze wilden de bufferzone tussen SU en het Westen niet opgeven.
De Berlijnse Muur en Cuba
Chroetsjov en Kennedy konden geen overeenkomst bereiken over de kwestie van Berlijn.
Velen vluchtten naar het Westen: de muur was de reactie. Symbolisch voor strijd Oost-West.
Dit liet zien dat niet werkkracht, maar militaire kracht het communisme groothield. In 1950
werd de communistische partij in Cuba afgeschaft en ze kregen sterke banden met de VS. Een
kleine middenklasse profiteerde hiervan, maar een groot deel van de bevolking niet. Castro
kreeg veel support van het platteland, waardoor hij de hoofdstad, Havana, in kon nemen.
Allereerst wilde Castro weer nationale vernieuwing en een eenheid maken. Maar hij brak al
snel in een eenpartijstaat met een economie op Sovjetmodel en hulp van de SU. Ze boycotten
de VS. Er kwam een mislukte invasie en Chroetsjov legde wapens in het bezit van de SU op
Cuba. Misschien legde Chroetsjov de raketten neer opdat de VS zich uit Berlijn zou
terugtrekken, of omdat hij geen raketten van het Westen in Turkije wilde. Cuba crisis bracht
ze op het randje van een nucleaire oorlog.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper rosalienorden. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
