Samenvatting
Samenvatting Belgisch Publiekrecht
- Instelling
- Universiteit Gent (UGent)
Dit is een samenvatting van de cursus en de ppt's van Toon Moonen.
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 39 pagina's
Voorbeeld 4 van de 39 pagina's
In winkelwagenVerkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Belgisch publiekrechtRecht = een rationeel opgebouwd geheel van precies afgelijnde begrippen en normen
waaraan van overheidswege opgelegde, minstens van overheidswege erkende, sancties
kleven, die langs instellingen kunnen worden afgedwongen en waarvan de bedoeling is de
orde in de samenleving te organiseren, te handhaven of te herstellen.
Deel I: Krachtlijnen
België is een meergelaagde, democratische rechtsstaat in Europa
1. De Belgische staat
Ontstaan staten
Oorspronkelijk
Afgeleid
-> Dekolonisatie (door zelfbeschikking)
-> Secessie (afscheiding)
-> Dismembratio (uiteenvallen)
-> Fusie (samengaan)
Ontstaan België
Congres van Wenen 1814
Verenigd Koninkrijk der Nederlanden 1815
Monsterverbod: tegen het bewind van Willem I – te veel Nederlands en te weinig Frans
Onafhankelijkheid: 4 oktober 1830
Constitutieve elementen staat
(1) Permanente bevolking
(2) Afgebakend gebied – Verdrag van Maastricht 183
(3) Effectieve overheid – wetten maken, besturen, rechtspreken
(4) Onafhankelijk – eigen gezag tov andere staten
Internationale erkenning ook nodig, maar geen constitutief element
-> Declaratieve handeling, bevestigen bestaan nieuwe staat
-> Erkenning staten (niet regeringen)
-> Verdrag van Londen voor België
Gevolgen van kwalificatie als staat
(1) Rechtspersoonlijkheid
Extern: verdragen sluiten <-> intern: belastingen heffen
(2) Soevereiniteit
Extern: gelijkheid, non-interventie <-> intern: eigen rechtsordening bepalen
(3) Rechtsmacht
Uitvoeringshandelingen: territoriaal / normerende, rechtsprekende handelingen
,2. Een democratische rechtsstaat
Na de Verlichting, verwerpen absolutisme en streven naar vrijheid en gelijkheid
Scheiding der machten (- Montesquieu)
Wetgevende, bestuurs- en rechtsprekende functie
-> Politiek verantwoordelijke machten
-> Onafhankelijke en onpartijdige rechter
Geen echte scheiding: checks and balances: wederzijdse controle en samenwerking
-> Kamer controleert Koning
-> Koning maakt mee wetten
-> Wetgever bepaalt statuut rechters
-> Koning benoemt rechters
-> Rechters controleren beide machten
Soms diffuse taakverdeling
-> Parlementair onderzoek, genade, naturalisatie
-> Rechtsvormende rol rechter
Ook machtenscheiding tussen federale overheid, deelstaten en Europese Unie
Verschuiving en evenwichten
Ontwikkeling rechtsstaat (rule of law)
Formele voorwaarde: overheid is aan het recht onderworpen
-> Uitsluiten van willekeur en rechtmatigheidsbeginsel hanteren
Materiële voorwaarden:
-> Recht moet zeker en stabiel zijn
-> Recht moet democratisch tot stand komen
-> Recht moet grondrechten respecteren
-> Recht moet afdwingbaar zijn voor de rechter
Uitdagingen?
Achteruitgang
-> Als nevenschade van oplossing complexe maatschappelijke problemen
-> Door graduele ingrepen van leiders met autocratische neigingen
Juristen als kritische stemmen?
Kunnen ook falen: klimaat, corona, terreur… -> Kan een dictator de wereld redden?
3. Een meergelaagde staat in Europa
(Federale) staat België
België vroeger enkel nationaal niveau (niet meergelaagd) - gewone meerderheids-
democratie, maar spanningen tussen Nederlands- en Franstaligen. Spanningen o.b.v.
taaldiscriminatie; moeizame (grond)wettelijke gelijkschakeling in wetgeving, bestuur,
gerecht, onderwijs – nu nog steeds fricties (ook spanningen door streven naar autonomie).
Confederale staat: deelstaten bepalen bevoegdheden – BE: federale niveau bepaalt
bevoegdheden deelstaten
,Nieuwe invulling nationale democratische ruimte sinds 1970: consociationalistisch model
Etnisch, religieus, taalkundig… onderscheiden groepen in één politieke ruimte
Democratievorm: geen zuivere meerderheidslogica, meer consensuslogica
-> Meerderheid kan geen mening opleggen
-> Pacificatiemiddel (vrede bewaren)
-> Regering: aantal NL-leden = aantal FR-leden
-> Franstaligen wouden consensus, Nederlandstaligen wouden autonomie (deelstaten
kregen bevoegdheden, dus geen toestemming FR nodig)
Stabiele oplossing?
-> Niet evident in bipolaire structuur -> elk decennium een staatshervorming
Wenselijk?
-> VOOR: houdt politieke ruimte samen
-> TEGEN: betonneert tegenstellingen, risico op blokkering
Groepsautonomie door federalisering
Aanvankelijk unitaire staatsstructuur – wel decentralisatie
Sinds 1970 federalisering
-> Nationale en deelstatelijke overheden
-> Self rule (autonomie) en shared rule (participatie)
-> Centripetale of centrifugale (BE) ontwikkeling
-> Verschillende modellen: geen/wel hiërarchie, geen/wel deelstatelijke
grondwetten, geen/wel symmetrie in deelstatelijke bevoegdheden ...
-> Labels zijn relatief: regionalisme, multinationalisme
Confederalisme
Theorie: onafhankelijke staten sluiten een verdrag, grotendeels diplomatiek verhaal
In België bepaalde kenmerken aanwezig (consensuslogica) maar deelstaten hebben geen
Kompetenz-Kompetenz (bevoegdheid om bevoegdheden te bepalen op federaal niveau)
Kwalificatie soms gezien als grijs en niet zwart-wit
De Vlaamse en andere deelstaten
Pacificatie en ontwikkeling federalisme doorheen 6 staatshervormingen
(1) 1970: Eerste staatshervorming
° Drie cultuurgemeenschapen (Vlaams, Frans, Duitstalig): Vlaanderen wil meer
culturele autonomie
Verankering taalgebieden (belangrijk voor bevoegdheidsverdeling en taalwetgeving)
(2) 1980: Tweede staatshervorming
Inrichting Vlaams en Waals gewest: Wallonië wil meer economische autonomie (nog
geen beslissing over Brussel)
Cultuurgemeenschappen => gemeenschappen (persoonsgebonden bevoegdheden)
(3) 1988: Derde staatshervorming
Onderwijs naar gemeenschappen
° Brussels Hoofdstedelijk Gewest – gemeenschapscommissies
(4) 1993: Vierde staatshervorming (Sint-Michielsakkoord)
Art. 1 GW.: België is een federale staat
, Rechtstreekse verkiezingen deelstatenparlement
Splitsing Brabant
Internationale bevoegdheden deelstaten
(5) 2001: Vijfde staatshervorming (Lambermontakkoord)
Overdracht bevoegdheden (vb: toezicht lokale besturen)
Aanpassing financiering gemeenschappen en beperkte fiscale autonomie gewesten
(6) 2011 – 2014: Zesde staatshervorming (Vlinderakkoord)
Overdracht bevoegdheden (vb: gezinsbijslag)
Uitbreiding fiscale autonomie gewesten
Herfinanciering Brussel
Hervorming senaat
Splitsing Brussel-Halle-Vilvoorde
De Europese Unie
Doelstelling: aanvankelijk (vrede door) economische integratie – nu veel meer dan dat
Opeenvolgende Europese verdragen
EGKS (1951): samenwerking kolen en staal
EEG (1958): basis voor interne markt
Europese Akte (1986)
-> Voltooiing interne markt: vrijhandelszone + douane-unie en vrijheid van goederen,
personen, diensten en kapitaal
-> Verdrag van Schengen: geen personen- en goederencontroles meer binnengrenzen
Verdrag van Maastricht (1992)
-> ° EU + gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid + samenwerking BZ en just.
Verdrag van Lissabon (2009)
-> VEU en VWEU
-> Bindende kracht Handvest grondrechten
Kandidaat lidstaten: Europese staat + voorwaarden en onderhandelingen (democratische
rechtsstaat, vrije markt, acquis communautaire)
Europeanisering staatsmacht door overdracht uitoefening bevoegdheden (Art. 34 GW)
Europese Unie heeft kenmerken van een staat, maar is geen staat
Meer dan internationale organisatie (supranationaal karakter)
Grondwettelijk verdrag: VEU – eigen bevoegdheden + eigen wetgevende, uitvoerende en
rechterlijke instellingen + autonome rechtsorde
Gemeenten en provincies
Sinds 1830 ook territoriale decentralisatie
Andere vorm van gezagsspreiding dan federalisme
Gemeenten en provincies
-> Grondwettelijk verankerd
-> Behartiging van algemeen lokaal politiek belang
-> Uitoefening van eigen bevoegdheden
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper floormeert. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 72042 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen