Hoofdstuk 6: Een netwerk is geen groep. Over de diversiteit van
samenlevingsverbanden.
○ Mensen bevinden zich op knooppunten van onderlinge relaties en maken zo deel uit
van kleinere of grotere sociale netwerken.
○ Netwerken zijn met elkaar verknoopt en vormen uiteindelijk de hele samenleving.
○ Het gaat over de manier waarop mensen met elkaar omgaan
○ Castells is de eerste die over sociale netwerken sprak, hij sprak over een
netwerkmaatschappij
⇢ Netwerkmaatschappij = Een samenleving waarin het creëren van en
deelnemen aan netwerken centraal staan.
⇢ Er ontstaan nieuwe organisatiestructuren die gebruik maken van
communicatiemedia.
⇢ Het is iets wat we permanent ‘in actie’ zien zijn, het stopt niet.
⇢ Netwerken worden gecreëerd / tot stand gebracht, iedereen is hier op een
of andere manier in betrokken. Het is ook belangrijk dat iedereen hier aandeel
neemt.
⇢ Netwerken zijn relatief open systemen die een aantal relatief gesloten
systemen verbinden.
○ Verschil tussen netwerk en een groep:
1. Netwerken: Open systemen.
- Relatief open systemen die een aantal relatief gesloten systemen
verbinden.
- Positiebekleders (van die gesloten systemen) worden met elkaar
verbonden, zij zorgen voor de bedrading van het netwerk
- Hebben betrekking op de sociale relaties binnen de groep en tussen
de groepen.
2. Groepen: Gesloten systemen
- Hebben een specifieke identiteit en samenhorigheidsgevoel, dat
gebaseerd is op gemeenschappelijke waarden, normen en
doelstellingen.
!!! Uw groep is altijd een deel van uw netwerk, maar niet iedereen in uw netwerk
is deel van uw groep. Het netwerk is als het ware het ‘geraamte’ en de groep voegt
daar ‘het lichaam’ aan toe.
○ Mensen nemen niet zozeer als individuen deel aan het maatschappelijk gebeuren,
maar vooral als leden van netwerken en groepen (lidmaatschapsgroepen).
○ Het sociaal handelen van mensen wordt in hoge mate bepaald door de groepen
waarvan ze geen lid zijn, maar waaraan ze zich in hun handelen richten
(referentiegroepen).
,1. Sociale netwerken
1.1 Netwerken zijn kanalen waarlangs sociale goederen (kunnen) stromen
○ Sociaal netwerk = Een geheel van posities en relaties met bepaalde mate van
(onbewuste / bewuste) organisatie.
⇢ De manier waarop relaties tussen posities verlopen, het gaat over relaties
tussen positiebekleederes (de mens achter een positie).
⇢ Het uitgebreide en ingewikkelde geheel van sociale relaties en hun
knooppunten (= sociale posities).
○ Sociale netwerken zijn kanalen die verschillende plekken met elkaar verbinden
⇢ Langs deze kanalen worden sociale goederen (bv. informatie, steun, geld,..)
vervoerd, die ook wanneer ze niet worden gebruikt blijven bestaan.
⇢ Het ene type sociaal goed kan met een ander type worden uitgewisseld
(bv. reciprociteit, je schiet geld voor omdat je erop vertrouwt dat je het
terugkrijgt)
○ De samenleving is een totaal netwerk, het is te omvangrijk om in zijn totaliteit te
worden gevat.
↓
Daarom gaat men een sociaal netwerk meestal bestuderen vanuit één van de
actoren die deel uitmaakt van het sociaal netwerk.
↓
○ Netwerkanalyse = Bestuderen de relaties die er zijn tussen individuen, vertrekkend
van een verbinding tussen een positie met minstens één andere positie.
⇢ Netwerkanalyses zijn nuttig / interessant om maatschappijen fenomeen te
kunnen verklaren.
⇢ De netwerkanalyse vertrekt van relationele gegevens: Relaties komen op de
eerste plaats voor het begrijpen van de sociale werkelijkheid, in plaats van
de kenmerken individuele actoren (bv. geslacht, leeftijd,..)
⇢ Onderzoek tussen actuele en potentiële relaties:
1. Potentiële relaties = Het aantal personen waarmee
een actor in contact zou kunnen komen (zone 2&3).
2. Actuele relaties = Het aantal personen waarmee de
actor effectief omgaat (zone 1).
!!! Het aantal potentiële relaties is groter dan het aantal
actuele relaties. Potentiële relaties kunnen actuele relaties
worden en actuele relaties kunnen na verloop van tijd
terugvallen in potentiële relaties.
!!! Moeilijkheid bij de studie van een netwerk: Niet alle relaties zijn zichtbaar
(potentiële en actuele relaties)
, ○ Netwerk bestaat uit de relaties tussen verschillende positiebekleders
⇢ Dyade netwerk = Het kleinste netwerk tussen twee posities (of personen)
(bv. een koppel, 2 mensen die samen naar de les gaan,..), waar een zekere
mate stabiliteit in is.
↓ Volgens Simmel leidt de uitbreiding van 2 naar 3 personen tot de
belangrijkste veranderingen in een netwerk.
⇢ Triade netwerk = Een netwerk tussen 3 personen (driehoeksverhouding)
⇢ Persoonlijk of ego-netwerk (bestaat uit drie zones) = Eén actor (ego) staat
centraal en rondom hem bevinden zich de mensen met wie die actor in
interactie treedt, of in interactie zou kunnen treden.
1. De verzameling actoren waarmee het ego (de actor) rechtstreeks
interageert
- Actuele / waarneembare relaties = Het aantal personen
waarmee de actor effectief omgaat
2. Alle actoren die het ego via de actoren uit de eerste zone bereikt of
kan bereiken.
- Potentiële / niet waarneembare relaties = Het aantal
personen waarmee een actor snel in contact kan komen, ze
kunnen mits een beetje inspanning snel van potentieel naar
actueel gaan.
3. Alle actoren die het ego ‘via via’ kunnen bereiken, iemand die ver
weg staat, die mits een veel inspanning van potentieel naar actueel
zou kunnen gaan. Het is de samenleving als totaal netwerk.
○ Sociaal kapitaal (Putnam) = Het geheel van factoren die maken dat de
samenleving aan elkaar blijft hangen. Deze factoren zijn:
1. Vertrouwen: Vergemakkelijkt het aangaan en onderhouden van relaties,
vertrouwen vormt een context waarin ruil kan plaatsvinden.
2. Gedeelde waarden en normen: Wie dezelfde waarden en normen deelt, kan
makkelijker samenwerken.
3. Netwerken bieden een raamwerk waarin dat vertrouwen en die gedeelde
waarden en normen kunnen gedijen.
