HOOFDSTUK 1: SITUERING VAN DE ONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE
1. Inleiding
1.1. Wat is ontwikkeling?
- Verandering → basis van ons menselijk bestaan
o Ontwikkeling is een speciale vorm van verandering, namelijk verandering volgens
bepaalde lijnen en patronen
Definitie ontwikkelingspsychologie: de wetenschappelijke studie naar de patronen van groei,
verandering en stabiliteit die zich voordoen bij toenemende leeftijden, vanaf de conceptie, tot in de
ouderdom.
- Er zijn vele vragen met betrekking tot de ontwikkeling!
o Hoe verschillend theoretische invalshoeken ook zijn, er ligt altijd een proces van
neurologische rijping onder. In de genen ligt genetisch potentieel verankert dat zich in
wisselwerking met de omgeving omvouwt en leidt tot groei, tot neurologische
veranderingen.
- Cellen en verbindingen die niet worden gebruikt of overbodig worden, worden gekapt →
levenslang proces
o Een brein is continu in verandering → geen vaststaand gegeven! Eerder plastisch,
flexibel, aan verandering onderhevig
▪ ONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE IS DUS EEN
VERANDERINGSPSYCHOLOGIE
- Kinderen ontwikkelen zich op verschillende manieren → indeling in fases is om praktische
redenen handig, maar de feitelijke ontwikkeling van kinderen is veel minder lineair en
voorspelbaar. Het zijn gemiddelden. Ze hebben het ingedeeld in fasen om het goed uit te kunnen
leggen.
o Meeste kinderen in België ontwikkelen zich zonder veel problemen, maar 36% van de
ouders met thuiswonende kinderen zeggen wel eens zich zorgen te maken. Met zo’n
vragen gaan ze bij sociaal werkers. Wij moeten daar als toekomstig sociaal werkers
wetenschappelijke verantwoording voor kunnen bieden!
Definitie psychische ontwikkeling (Frank Mönks): een dynamisch proces waarbij de individuele
geaardheid en de geaardheid van de omgeving uiteindelijk bepalen welk gedrag geactualiseerd en
gemanifesteerd wordt. De kalenderleeftijd is daarbij geen onafhankelijke variabele maar als
tijdsdimensie een kader voor de ordening van de gegevens.
- Veel problemen zijn heel normaal → gebonden aan de ontwikkelingsfase
o Moment waarop, duur en intensiteit maken of iets wel of niet zorgen moet baren
o Omgaan met die problemen is een opvoedingsopgave
Lev Vygotsky → zone van naaste ontwikkeling
Waar moet je mee bezig zijn als je met mensen werkt? Hoe kan je mensen doen vooruit gaan?
Drie dingen inschatten:
- Wat is het huidig ontwikkelingsniveau van de persoon? Wat kan de persoon?
- Wat kan de persoon allemaal tot hier? Wat kan je verwachten van de persoon?
- Wat is de zone die vlak na het huidig ontwikkelingsniveau komt?
Sociaal werkers gaan zich vaak bezighouden met wat de persoon al kan. Men houdt zich beter bezig met
wat de persoon kan leren → bezighouden met rijpende functies.
Als opvoeder moet men proberen het kind altijd een stapje verder te brengen dan de feitelijke
ontwikkeling. Men moet de magneet zijn uit de volgende fase. Op die manier kan met de persoon naar
een volgende fase trekken (~ hulpverlening).
Centrale vraag: ‘wat kunnen ze nog juist niet en hoe kunnen we ze uitdagen?’
Definitie zone van naaste ontwikkeling: de afstand tussen het feitelijke ontwikkelingsniveau zoals
vastgesteld door middel van probleem oplossen door het kind zonder hulp uitgevoerd, en het
potentiële ontwikkelingsniveau zoals vastgesteld door probleem oplossen onder volwassen
begeleiding of begeleiding door meer gevorderde leeftijdsgenoten.
Overzicht:
- Vygotsky heeft het zelf enkel over probleemoplossing en vragen oplossen, over de cognitieve
ontwikkeling van het kind → ook van toepassing op andere ontwikkelingsdomeinen!
2. Doelstellingen van de ontwikkelingspsychologie
Wat kunnen we doen met ontwikkelingspsychologie? Waarom is het voor sociaal werkers belangrijk?
- Optimaliseren van de levenslange ontwikkeling
o Alles wat goed gaat, goed houden
o Men moet weten hoe, wanneer en op welke domeinen men positief kan ingrijpen in het
ontwikkelingsproces → kan het ontwikkelingsproces positief beïnvloeden, stimuleren
of sturen
- Hulpverlening
o Als het niet goed gaat: wat kan ik doen?
o Hoe kan men bijsturen, nieuwe kansen bieden, helpen bij ontwikkelingsmoeilijkheden
of ontwikkelingstekorten
- Emancipatie
o We moeten mensen terug leren om zelfstandig te zijn, zonder hulp van een hulpverlener
o Hoe kan de zelfbepaling ondersteund worden zodat de mens zijn eigen ontwikkeling in
handen kan nemen en sturen waar dit mogelijk is?
3. Determinanten of invloedsfactoren van de psychische ontwikkeling
3.1. Erfelijkheid en omgeving: de nature/nurture controversie
Oudste discussiepunt in de ontwikkelingspsychologie:
- Welke invloed is doorslaggevend geweest op een bepaald gedrag van een mens? Was het
erfelijkheid (nature) of milieu (nurture)?
o Vroeger waren de standpunten redelijk rechtlijnig
Eerste zienswijze: nature
- Aanleg of dispositie (= nature, biologische eigenschappen die we van onze ouders overkrijgen
via genetische overerving) is allesbepalend
- Voorlopers: Rousseau en nativisme
- Je wordt met alles geboren: heel uw karakter, seksualiteit, cognitief besef… is aangeboren
- Rijping: kent een bekroning (kinder- en jeugdjaren) en eindstation (volwassenheid) → na de
volwassenheid zou de geleidelijke psychologische aftakeling inzetten
Tweede zienswijze: nurture
- De mens wordt geboren met een schone lei (tabula rasa) en invloeden van opvoeding en
socialisatie zijn doorslaggevend
- Voorlopers: Locke en behaviorisme
Grondhypothese van de ontwikkelingspsychologie: niet alleen rijping van het organisme is belangrijk,
ook het geschikte milieu moet voorhanden zijn! Dan pas kan het ontwikkelingsprogramma afgewikkeld
worden.
Belangrijke vraag: ligt het ontwikkelingsplan en de ontwikkelingsrichting verankerd in de aangeboren
psychische structuur van een individu of is ze het resultaat van bepaalde ervaringen?
Theorieën vinden beiden belangrijk, klemtoon verschilt:
o Stabiliteit: kinderen behouden hun relatieve positie
o Plasticiteit: verandering is mogelijk
Deze twee zienswijzen zijn uiteindelijk verzoend: beiden zijn verantwoordelijk voor wie mensen nu
zijn:
- Waaruit bestaat de aanleg? → biologisch onderzoek van belang
- Welke belemmerende of verrijkende invloed heeft de sociaal-culturele omgeving waarin
iemand opgroeit?
Beide determinanten kunnen niet gescheiden worden → vandaar interactiemodel!
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper phebehoeven3. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,99. Je zit daarna nergens aan vast.
