Samenvatting onderzoeksvaardigheden

Samenvatting onderzoeksvaardigheden
Hoofdstuk 1 Basisbegrippen
1.1 wetenschappelijk verantwoord onderzoek
 Onderzoekers stellen zich voortdurend vragen over allerhande
verschijnselen in de samenleving. Ze zoeken naar antwoorden op deze
vragen door deze verschijnselen te beschrijven en te verklaren.
Verklaren wijst erop dat onderzoekers bestaande kennis aanwenden
om zo inzicht te krijgen in hun bevindingen, of om met behulp van hun
bevindingen nieuwe kennis te ontwikkelen
 Onderzoekers hanteren strikte regels om de kwaliteit van onderzoek te
waarborgen
o Er is kennis van onderzoeksvaardigheden nodig om op een
degelijke en gestructureerde manier aan onderzoek te doen
o Een onderzoeker moet zich aan een logisch en systematisch
stappenplan houden om tot betrouwbare en valide conclusies
over de verschijnselen die hij bestudeert, te komen
o Het is zeer belangrijk dat hij hierbij een open en transparante
werkwijze hanteert
o Hij moet zeer nauwkeurig en zeer gedetailleerd weergeven hoe
hij precies te werk is gegaan
o Elke stap moet hij zeer uitvoerig uitwerken en motiveren
o Ze baseren zich op theoretische kennis, op theorieën waardoor
ze alledaagse feiten, gedragingen, gebeurtenissen en meningen
proberen te interpreteren en te verklaren
o Aan een goed onderzoek gaat steeds een literatuurstudie vooraf
o Een onderzoeker bestudeert reeds bestaand onderzoek over het
onderzoeksonderwerp, hoe dat is aangepakt en wat de
bevindingen hierin zijn
 Onderzoek is een doelgericht proces waarbij men op een
systematische manier op basis van een onderzoeksontwerp, data
verzamelt en analyseert, om op een betrouwbare en valide wijze
onderzoeksvragen te beantwoorden die deel uitmaken van een
probleemstelling
o Definitie zegt dat onderzoek doelgericht is.
Doel: onderzoeksvragen over een bepaald onderwerp
beantwoorden
Onderwerp is vooraf afgebakend door zorgvuldig een
probleemstelling op te stellen
o Vervolgens valt in de definitie de term ‘systematisch’ op.
Systematisch werken is een centraal kenmerk dat onderzoek
onderscheidt van bijvoorbeeld dagdagelijkse observaties of
gesprekken
o Men gaan aan het werk aan de hand van een vooraf
vastgelegd onderzoeksontwerp. Pas nadat men dit zorgvuldig
heeft uitgewerkt, zal de dataverzameling en -analyse
plaatsvinden.

1

, o Onderzoek moet tot slot altijd twee basisvereisten nastreven, met
name:
 Validiteit
 Betrouwbaarheid
 Stappen:
o Probleemstelling
o Onderzoeksontwerp
o Dataverzameling
o Data-analyse
o Rapportage

1.2 soorten onderzoek
1.2.1 verschillende doelen: fundamenteel en praktijkgericht onderzoek

Fundamenteel onderzoek Praktijkgericht onderzoek
 = ontwikkelen van nieuwe,  = toepassen van
algemene kennis  begrip wetenschappelijke kennis 
 Het balansmodel doen
 De theorie over operante  Het balansmodel bij het
conditionering verzamelen van informatie
 Bij dit onderzoek beantwoord over kinderen in een school
je vragen die geen  De theorie over operante
onmiddellijke meerwaarde conditionering bij het
hebben voor de praktijk, onderzoeken van het gedrag
vragen die niet hoofdzakelijk van kinderen in een school
zijn gericht op de toepassing  Doel: toepassen van kennis
ervan in de praktijk om vragen uit de praktijk te
 Opdrachtgevers: universiteiten beantwoorden
of andere onderzoeks-  Wanneer een onderzoeker zelf
instellingen mee wordt betrokken in de
 Doel: ontwikkelen van kennis uitvoering van zijn
aanbevelingen, spreekt men
van actieonderzoek.
 Beide onderzoeken zijn even wetenschappelijk!!!

1.2.2 verschillende grondvormen: kwantitatief en kwalitatief onderzoek

Kwantitatief onderzoek Kwalitatief onderzoek
 =Quantitative research  = qualitative research
 Onderzoek in de breedte  Onderzoek in de diepte
 Feiten: gebeurtenissen,  Subjectief: meningen,
meningen, attitudes attitudes, gevoelens
 Voorbeeld: enquête  Voorbeeld: interview
 Groot aantal onderzochten  Klein aantal onderzochten
 Interpretatie van  Interpretatie van taal
cijfermateriaal

2

,  Grondvormen = manieren om aan onderzoek te doen
 Beide grondvormen zijn gelijkwaardige vormen van onderzoek en ze
kunnen als complementair worden beschouwd, ze vullen elkaar aan

1.2.3 verschillende tijdsperspectieven
 Eerste onderscheid: cross-sectioneel en longitudinaal onderzoek
o Cross-sectioneel onderzoek: mensen worden eenmalig, op een
bepaald tijdstip, onderzocht
o Longitudinaal onderzoek: loopt langer doorheen de tijd
 Verder onderzoek: trend- en panelonderzoek
 Trendonderzoek: er wordt op regelmatige tijdstippen
onderzoek gedaan, maar niet telkens bij dezelfde
doelgroep
 Panelonderzoek: er wordt op regelmatige
tijdstippen onderzoek gedaan, maar wel bij
dezelfde doelgroep

1.3 eisen aan onderzoek
 Onderzoekers moeten voldoen aan verschillende kwaliteitscriteria:
o Ze moeten rekening houden met de vereisten die onlosmakelijk
verbonden zijn aan wetenschappelijke onderzoek

1.3.1 wetenschappelijke eisen
 Er zijn een aantal kwaliteitscriteria eigen aan wetenschappelijk
onderzoek waaraan elke onderzoeker zich moet houden. Deze criteria
bepalen de wetenschappelijkheid van onderzoek
 Empirisch
o Het moet gericht zijn op onderwerpen die zintuiglijk
waarneembaar zijn in de werkelijkheid. Een onderwerp, vraag of
veronderstelling moet met andere woorden waarneembaar zijn
o Een onderzoek naar het bestaan van God is niet empirisch
o Sommige studies beschrijven fenomenen uit de werkelijkheid,
andere studies gaan na of veronderstellingen in de werkelijkheid
kloppen. Men formuleert dan eerst bepaalde hypothesen: dit zijn
veronderstellingen of verwachtingen. Vervolgens gaat men na of
deze hypothesen in de realiteit kloppen
o Dan wordt de veronderstelling of hypothese afgetoetst. Een
hypothese toetsen via een onderzoek houdt in dat deze
veronderstelling falsifieerbaar of weerlegbaar moet zijn. Dit
betekent dat een hypothese door middel van een goed
onderzoek moet kunnen worden bevestigd of weerlegd




3

,  Onafhankelijk
o Het moet onafhankelijk zijn van de opdrachtgever als
onafhankelijk van de onderzoeker
o Het is mogelijk dat een opdrachtgever een onderzoek laat
opzetten, maar er eigenlijk bij gebaat is dat de resultaten een
bepaalde richting uitgaan
o Een onafhankelijk onderzoek kan de werkelijke situatie wel aan
het licht brengen en ervoor zorgen dat er effectieve oplossingen
worden bedacht om eventuele problemen aan te pakken
o Onafhankelijkheid betekent ook onafhankelijk van de invloeden
van de onderzoeker

 Betrouwbaarheid
o De betrouwbaarheid (‘reliability’) van de onderzoeksresultaten is
een belangrijk criterium om de kwaliteit van onderzoek te
beoordelen
o Betrouwbaarheid verwijst naar de exactheid van een onderzoek
o Een onderzoek is betrouwbaar en exact als het bij herhaaldelijke
uitvoering telkens dezelfde of heel gelijkaardige resultaten
oplevert
o Basisprincipe: ‘herhaal jijzelf of een andere onderzoeker het
onderzoek op een ander moment, bij dezelfde of andere
eenheden, dan moet je dezelfde of gelijkaardige resultaten
bekomen’
o Het onderzoek moet zo uitgewerkt zijn dat het bij een
hypothetische herhaling hetzelfde resultaat oplevert
o De exactheid van onderzoek kan in gevaar komen door
toevalsfouten (= error)
o Hoe exacter het onderzoek wordt gepland en uitgevoerd, hoe
kleiner de kans op toevallige fouten

 Valide
o Validiteit (‘validity’) of geldigheid van de onderzoeksresultaten
een grote rol
o Meet het onderzoek wel wat het zou moeten meten of meet het
eigenlijk iets anders?
o Het stellen van vragen die sociaal wenselijke antwoorden kunnen
opleveren, is een voorbeeld van een systematische fout die een
onderzoeker kan maken. Systematische fouten kunnen de
resultaten in een bepaalde richting sturen en op die manier voor
vertekening (‘bias’) van de resultaten zorgen




4