samenvatting grondwettelijk recht met inbegrip van de grondwet, Belgische bestuursniveaus, Europese bestuursniveaus, de gelaagde rechtsorde, democratievormen, structuur Parlement, staatsvorm, etc...
1.1 inleiding
1.2 De grondwet
1.2.1 betekenis en functies
Eerste functie:
- positieve functie
- democratische organisatie van de overheidsmacht organiseren
- Zorgt ervoor dat de politieke gemeenschap zich constitueert tot een rechtsgemeenschap
- Bevat fundamentele regels
- Zorgt er bij ons voor dat er volkssoevereiniteit is.
Let wel niet elke staat met een GW is democratisch
Tweede functie:
- negatieve functie
- overheidsmacht beperken, bestrijden van willekeur en machtsmisbruik
- Via verticale en horizontale machtenscheiding en invoering fundamentele rechten en vrijheden.
Locke en Montesquieu
Horizontale machtenscheiding:
- Trias Politica
- absolute machtenscheiding (zoals Fr in 1791) of een systeem van checks en balances, waarbij men
dus nog samenwerkt en elkaar controleert.
- Voordelen: onafhankelijkheid van de rechterlijke macht mogelijk en laat arbeidsverdeling en
specialisatie toe.
Verticale machtenscheiding:
- tussen verschillende territoriaal omschreven overheden, gelaagde rechtsorde
- Duitsland constitutioneel pluralisme
- decentralisatie of federalisme (verspreiding bevoegdheden tussen verschillende autonome
rechtsorders).
- subsidiariteitsbeginsel: hogere overheid moet zich in eerste instantie niet bemoeien met taken die
op een lager niveau kunnen worden gerealiseerd. Beogen van meer democratie, dichter bij de
burger.
Grondwet werd gezien als een maatschappelijk contract (Locke en Hobbes)
Home homini lupus; Bellum omnium contra omnes
1.2.2 Grondwet in materiële en formele zin
Grondwet in materiële zin: geheel aan fundamentele regels, deze regels staat niet allemaal in de
grondwet bv BWHI
Grondwet in formele zin: tekst bekleed met een bijzonder gezag, die moeilijk wijzigbaar is.
, Parmentier Innes
1.2.3 Classificaties
De grondwet en de democratievorm
- directe democratie
Bevolking maakt zelf wetten en neemt rechtstreeks deel aan besluitvorming bv referenda ’s
en volksvergaderingen
- Representatieve democratie
via vertegenwoordigers bv parlement. Laat professionalisering van de politiek toe, burgers is
wel amper betrokken bij besluitvorming
- Participatieve democratie
Burger rechtstreeks bij het beleid betrokken
- Deliberatieve democratie
Publiek debat, uitwisseling van argumenten
- Meerderheidsdemocratie en pacificatiedemocratie
Een pacificatiedemocratie beschermt de minderheid tegen de meerderheid en focust dus op
een consensus niet enkel op meerderheid van stemmen.
Grondwet en regeringsvorm
- Parlementair systeem: Samenwerking regering en parlement, regering moet
verantwoording afleggen aan parlement, bovendien wordt ze verkozen uit parlement. Bv VK
- Presidentieel systeem: President afzonderlijk verkozen, regering is geen verantwoording
verschuldigd en men maakt geen deel uit van het parlement bv VS
Frankrijk: semi-presidentieel regime
Regering moet verantwoording afleggen aan parlement, maar president rechtstreeks apart
verkozen. Risico op cohabitation.
Grondwet en staatsvorm
- Gecentraliseerde eenheidsstaat
Soevereiniteit onverdeeld bij centrale overheid, interne en externe deconcentratie wel
mogelijk. Geen rechtspersoonlijkheid, wel hiërarchisch toezicht bij deconcentratie.
- Gedecentraliseerde eenheidsstaat
Er kan territoriale of functionele decentralisatie plaatsvinden. Daarbij is er wel een eigen RPH
en administratief toezicht.
- Federale staat
Autonome deelstaten, niet soeverein! Soevereiniteit blijft liggen bij federale overheid,
deelstatelijke normen hebben kracht van wet. Bevoegdheidsverdelende regels in grondwet.
- Confederale staat
Internationale samenwerking tussen soevereine lidstaten. Soevereiniteit ligt bij
deelnemende staten. Er geldt een secessierecht. Grondslag zijn verdragen.
, Parmentier Innes
- Federatie of unie van staten
Tussenvorm, soevereiniteit verdeeld of gesplitst, geen hiërarchie. Spanning tussen federale
en democratisch principe van besluitvorming.
- federale principe: rechten van kleinere deelgebieden beschermt tegen electorale
meerderheid, wordt opgelost door tweekamerstelsel
- Democratische principe: gewone meerderheid, elke burger gelijke kansen
Algemene kenmerken federaties
- centripetaal of centrifugaal
- symmetrisch of asymmetrisch
- duaal of coöperatief
1.3 centrale thema’s van het grondwettelijk recht
1.3.1 verankering
Counter-majoritarian difficulty: spanning tussen rechtsstaat en democratie -> verwijzing naar verhaal
Odyseus, grondwet moeilijk wijzigbaar om te weerstaan aan de verleiding om haar eigen
fundamenten door een stemming onderuit te halen.
1.3.2 Rechterlijke controle op UM en WM
Amerika: diffuus toetsingsstelsel, Marbury v. Madison, fout in redenering: Waarom komt het toe aan
rechterlijke macht?
Historische achtergrond:
Als kritiek op Nederlandse bestuursmodel van Willem I, zijn regime wordt soms omschreven als het
monsterverbod tussen katholieken en liberalen.
- positie van de koning: geen ministeriële verantwoordelijkheid t.o.v. Parlement, geen rechterlijke
controle op bestuurshandelingen
- ondervertegenwoordiging zuidelijke Nederlanden, begroting slechts om de 10 jaar
- Godsdienst en onderwijspolitiek: over bemoeienis
- Beperkte rechten en vrijheden: inbreuken persvrijheid, vrijheid van vereniging
- Taalpolitiek: Hij wou in Vlaanderen het Nederlands als officiële taal, maar dit ging in tegen de
belangen van de Belgische Franse Elite.
Art. 33 GW: alle machten gaan uit van de natie
(bij de opstelling van de grondwet was er nog geen onderscheid tussen volkssoevereiniteit
en nationale soevereiniteit)
Hanteert een representatieve democratie en een pacificatiedemocratie
Regeringsvorm: Parlementaire monarchie
Doel: Macht van de koning aan banden leggen, le roi règne mais ne gouverne pas
Art. 88 GW, Art. 105 GW
Art. 195 GW
Regelt de herzieningsprocedure voor de grondwet, 3 fases
Deelgebieden onrechtstreekse deelname door omvorming senaat tot een volwaardige
deelstatenkamer
Omzeiling procedure via:
1) bijzondere meerderheidswetten: makkelijker omdat er geen ontbinding plaatsvindt, maar
er moet nu wel een 2/3 meerderheid zijn in elke taalgroep.
2) impliciete wijziging: draagwijdte van een artikel wordt onrechtstreeks gewijzigd door een
ander artikel die wel werd herzien of ingevoegd.
3) eenmalige overgangsbepaling i.v.m. met het vlinderakkoord in 2012
België hanteert geen inhoudelijke grenzen zoals de ewigkeitsclausel in Duitsland. Ze bevat
geen onwijzigbare clausules.
Interpretatiemethodes: tekstuele/ historische interpretatie of teleologische/ evolutieve
interpretatie.
In België treden beide methodes op
2.2.2 andere bronnen
Wet in formele of materiële zin belang van onderscheid voor adviesverplichting Raad van State,
bevoegdheid Hof van Cassatie…
Gewone wet v. bijzonder meerderheidswet waarbij er een meerderheid van aanwezigheden en
stemmen moet zijn in elke taalgroep en een totaal aantal stemmen van 2/3.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper innesparmentier. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
