DIFFERENTIËLE PSYCHOLOGIE
Differentieel: individuele verschillen tussen mensen vanuit persoonlijkheidsperspectief
INFORMATIE
Punten
- Examen (20 meerkeuzevragen) vragen over hoorcollege: 50% zonder giscorrectie of hogere cesuur
- Taak oefeningen: 50% (geïntegreerd persoonlijkheidsverslag schrijven)
Eindtotaal = alleen als aan alles deelgenomen!
- Examen theorie /10 + Taak /10 = Eindtotaal /20
INLEIDING PERSOONLIJKHEIDSPSYCHOLOGIE
Wat is het verschil tussen persoonlijkheids- en differentiële psychologie?
KLASSIEKE THEORIEËN
De meeste ‘grote’ klassieke theorieën vertrekken vanuit een universele benadering: fundamentele psychologische
processen en kenmerken die gelden voor alle mensen, of hoe mensen in het algemeen kunnen beschreven worden.
Pers psych: kan zich richten op verschillende analyseniveaus meer universele benaderingen, wat is van
toepassing voor iedereen?
o Psychodynamische benadering Freud: iedereen heeft Id, Ego en Superego
o Klassieke theorieën gericht op universele
Diff psych: individuele en groepsverschillen, wat is niet universeel?
o Hedendaags onderzoek
HEDENDAAGS ONDERZOEK NAAR DE PERSOONLIJKHEID
Legt meestal (in tegenstelling tot de klassieke theorieën) de nadruk op individuele en groepsverschillen (
niet universeel)
Elke onderzoeker vertrekt vanuit zijn eigen perspectief. Elk van de bestaande perspectieven omvat delen
van de waarheid.
o Verschillen tussen mannen en vrouwen bv
o Onderzoeker specialiseert zich in bepaald perspectief: net zoals in de medische wereld zijn er
specialisten, elk waardevol vanuit eigen perspectief maar niet zo dat het ene beter is dan het
andere, iedereen heeft specialisatie maar integratie van deze verschillende perspectieven is
noodzakelijk
o We erkennen dat al deze verschillende kennisdomeinen belangrijk zijn en dat we deze nodig hebben
Integratie uit verschillende kennisdomeinen om onderzoeksvragen te beantwoorden
KENNISDOMEIN
Is een gespecialiseerd gebied binnen de wetenschap van de psychologie van waaruit psychologen zich
richten op het leren over specifieke en beperkte aspecten van de menselijke natuur
Integratie nodig om “volledig beeld” van de persoonlijkheid te krijgen
o Elke specialisatie verzamelt eigen kennis maar streven naar integratie van die kennis is nodig
1
,ZES KENNISDOMEINEN
Dispositionele
Biologische
Intrapsychische
Cognitief en ervarings-
Sociale en culturele
Aanpassing
Examen: voorbeeld van onderzoek en vraag bij welk kennisdomein dit beste aansluit
DISPOSITIONELE DOMEIN
De aandacht wordt vooral gericht op manieren waarop individuen verschillend zijn van elkaar. Dit domein
doorkruist daardoor alle andere domeinen.
Het centrale doel is om fundamentele disposities te identificeren (i.e. meest belangrijke manieren waarop
individuen verschillend zijn)
o Alle andere domeinen worden doorkruist: disposities om zich op verschillende manieren te gaan
gedragen
Vb: trekken, maar kan je ook in andere domeinen gaan toepassen zoals bij zelfconcept
o Hoe zijn individuen verschillend van elkaar in termen van disposities? En hoe zie je verschillen in
deze evoluties in de tijd?
BIOLOGISCHE DOMEIN
Mensen zijn in de eerste plaats verzamelingen van biologische systemen
Die systemen zijn de bouwstenen voor gedrag, denken en emoties
o Biologie is bouwsteen voor gedrag
o Genetische basis persoonlijkheid, fysiologische benaderingen van persoonlijkheid (hormonen en
persoonlijkheid bv) en evolutionaire benaderingen
INTRAPSYCHISCHE DOMEIN
Mentale mechanismen van de persoonlijkheid, vaak niet op ‘bewust niveau’
Persoonlijkheidspsychologie: Freud’s klassieke theorie en meer moderne benaderingen van de
psychoanalyse (onderdrukking, ontkenning, projectie etc.); Motieven voor behoeften (power, achievement,
intimacy) (TAT)
o Onbewuste motieven
COGNITIEVE EN ERVARINGSDOMEIN
Aandacht voor cognitie en subjectieve ervaringen zoals bewuste gedachten, gevoelens, overtuigingen,
verlangens
o Zelf en zelfconcept
o Streefdoelen
o Emotionele ervaringen
o Intelligentie
Bewuste gedachten, gevoelens en verlangens
Emoties en persoonlijkheid: wat zijn individuele verschillen in zich gelukkig of verdrietig
voelen?
2
,SOCIALE EN CULTURELE DOMEIN
Persoonlijkheid beïnvloedt en wordt beïnvloed door cultuur en sociale contexten
Onderzoek naar culturele verschillen tussen groepen (bv. naar agressie)
Individuele verschillen in culturen — Hoe komt persoonlijkheid tot uiting in een sociale context?
o Bij ons is het niet toegelaten dat je een inbreker doodschiet, in Amerika kan dat wel: verschillen in
omgang agressie
o Hoe komt persoonlijkheid tot stand in sociale context?
o Geslachtsverschillen en persoonlijkheid
DOMEIN VAN AANPASSING
Persoonlijkheid heeft een sleutelrol bij onze manier van ‘copen’ en aanpassen aan gebeurtenissen in het
dagelijks leven
Persoonlijkheid staat in verband met gezondheid en staat in verband met problemen bij coping en
aanpassing
Persoonlijkheidsstoornissen
o Gezondheidsproblemen vaak wanneer problemen bij coping en dus bij aanpassen aan situatie
DISPOSITIONELE DOMEIN
PERSOONLIJKHEIDSTREKKEN OVER DE TIJD: STABILITEIT VERSUS VERANDERING
The Big Five – trekken: wat gebeurt er met deze trekken? Zijn ze eerder stabiel of is er juist verandering doorheen
loop van het leven?
Coherentie = trek is stabiel doorheen de tijd maar uiting verschilt (zie foto’s ppt: kind is enthousiast en speelt met
eten later gaat de jongere graag naar fuiven ouder koppel gaat naar pretpark zonder kleinkinderen omdat trek
van enthousiast zijn nog steeds aanwezig is)
BELANGRIJKE VRAGEN
Hoe evolueert persoonlijkheid doorheen iemands leven?
Hoe stabiel zijn verschillen tussen mensen doorheen de tijd?
Wat verandert er, wat blijft stabiel?
Kan je van kleins af aan al in verschillen tussen kinderen, latere verschillen zien in volwassenheid?
DEMO: Denk terug aan de tijd dat je 12-16 jaar was (tiener, middelbare school). Ben je nog volledig dezelfde of
volledig anders?
Sommige aspecten blijven dezelfde, “kern” blijft dezelfde, andere aspecten gaan (soms grote) veranderingen
door: mate kan verschillend zijn door levensgebeurtenissen
Besluit wat betreft persoonlijkheid:
o Sommige dingen veranderen, anderen blijven
1. CONCEPTUELE BEGRIPPEN
Persoonlijkheidsontwikkeling: actueel maar geen nieuw thema
Stabiliteit
Verandering
3
, 1.1 WAT IS PERSOONLIJKHEIDSONTWIKKELING?
De samenhang, consistentie en stabiliteit van eigenschappen van mensen doorheen de tijd, EN de wijzen
waarop mensen veranderen over de tijd:
o Zie eigen voorbeeld (demo)
o Op deze manier persoonlijkheidsontwikkeling bekijken
Er zijn veel verschillende vormen van zowel stabiliteit als verandering: voorbeelden stabiliteit of verandering
kunnen herkennen
1.2 TWEE VORMEN VAN STABILITEIT
Rangorde stabiliteit ( rangorde verandering)
o Positie individu
Gemiddelde niveau stabiliteit ( gemiddelde niveau verandering)
o Groepen en populaties
RANGORDE STABILITEIT
Je relatieve positie t.o.v. anderen blijft dezelfde doorheen de tijd: behoudt individuele positie in een groep
(als het verandert, heb je rangorde verandering)
o Bv. lengte
o Bv. agressie
o Als niet: rangorde wijziging
Leeftijd 14-20 jaar: groeispurt bij de mens dus bij iedereen verandert de lengte maar zij die op 14 jaar klein/groot
zijn, zullen dit op 20-jarige leeftijd ook nog zijn (klein/groot in de groep). De positie wordt dus doorsnee gezien
behouden.
Persoonlijkheidstrekken: fysiek agressief als kind/jongere, passief agressief als volwassene/bejaarde gemiddelde
niveau agressie blijft ongeveer gelijk. Ze blijven agressief, de manier waarop verschilt wel.
GEMIDDELDE NIVEAU STABILITEIT
Bevolking blijft doorheen de tijd op hetzelfde niveau, ook al wordt de bestudeerde populatie wel ouder bv:
groep opvolgen doorheen de tijd
o Bv. gemiddelde niveau van agressie verandert niet
o Gemiddelde niveau conservatisme verandert wél met de leeftijd
o Om gemiddelde niveau vast te stellen, heb je wel longitudinaal onderzoek nodig
VOORBEELD STABILITEIT MOHANDAS (KARAMCHAN) GANDHI
4
