MATERIEEL STRAFRECHT
Inleiding
Krijgt wetsvoorstel en moet advies geven
Stelling met uitspraak, wie heeft dit gezegd? Leg uit waarom deze theorie
Bepaalde regels van leren geven en plaatsen in een theorie
ALGEMENE INLEIDING
Hoofdstuk 1; BZS; definitie vh strafrecht
Materieel strafrecht = het geheel van regels waardoor bepaalde gedragingen worden strafbaar gesteld en
gesanctioneerd
o 2 centrale begrippen
Misdrijven = de omschrijving van de strafbare gedraging
Straffen = de bepaling van de straf
Het strafprocesrecht = het geheel van de procedurele regels volgens welke het materieel strafrecht worden
toegepast
o Bevat regels die bepalen welke rechtscolleges bevoegd zijn om te oordelen over schuld en straf,…
o Gericht op de overheid
Hoofdstuk 2; BZS; historische ontwikkeling
Grote lijnen en evolutie (geen data)
1. Archaische stelsels
Geen strafrecht maar mengelmoes van godsdienstige en morele normen
o Talio recht = oog om oog tand om tand
Wraakneming wordt niet door de overheid gedaan maar door (de familie van) het slachtoffer tegen (de
familie van) de dader
Vb; Albanië nu nog steeds bloedwraak
Ook nog in subculturen
o Eigenrichting
o Geen proportionaliteit
Privéaangelegenheid
2. De middeleeuwen
2.1. Het oud Germaanse strafproces
Overheid als bemiddelaar omdat de eigenrichting en het geweld escaleerde
o Verbod op privé-wraakneming
o Enkel dader is verantwoordelijk voor zijn misdrijf (niet familie)
o Accusatoir = waarbij familie van slachtoffer de familie van de dader vervolgd overheid treedt nog niet op
Overheid wou vrede herstellen tussen dader en slachtoffer door afkoping van de wraak
o = Compositio/ Fredus = betalen aan de gemeenschap
Oud-Germaanse strafproces streefde ook naar bemiddeling tussen dader en slachtoffer
o Passieve rechter
Doel was niet ontdekken van de waarheid maar nagaan van de reputatie van de beklaagde
Geïnspireerd op Infamia-procedure
o Bewijslast lag bij de beklaagde
o Irrationele bewijsvoering
Purgatio (reinigingseed), compurgatio (eedhelpers), godsoordelen (vuur/ waterproef)
Ongelijke & wrede straffen
o Vernederende straffen
o Openbaar geschiedde straffen
2.2. Het inquisitoire strafrechtproces
Vervanging van infamia-procedure door inquisitoire procedure
o Ingevoerd onder invloed van het canoniek recht
Minder ernstige misdrijven => civiel strafproces, hierbij;
o Passieve rechter blijft
o Verdachte en OM op gelijke voet
o Bewijzen van schuld en onschuld
1
, Ernstigste misdrijven => Inquisitoire strafproces;
o Actieve rechter (die ook OM is !)
= vertegenwoordigd de functies van openbare aanklager en rechter
o Doel = vinden van de waarheid (niet het onderzoeken van de reputatie van de beklaagde)
o Aanpassing bewijsvoering
Vervolgende partij moet het bewijs vh misdrijf leveren (beklaagde moet niet langer zijn onschuld
bewijzen)
Godsbewijzen verboden
Infamia vervangen door waarheidsvinding
Overmatige focus op bekentenis = hoofdbewijsmiddel
Aan de straffen veranderde niets
! manier van omgaan met minder ernstige misdrijven VS ernstige misdrijven
Net zoals infamia-procedure liep ook de inquisitoire procedure uit de hand
Overdreven nadruk op de bekentenis
o Foltering overal aanvaard
Straffen wreed en ongelijk
o Waren willekeurig omdat niet op voorhand in wettekst waren vastgelegd
MAAR wrede beeld klopt niet straffen werden vaak afgekocht
3. Verlichting, het revolutionair strafrecht en de codificaties van napoleon
3.1. De verlichting
Reageren tegen
o Willekeur van de rechters
o Wrede onderzoeksmethoden
o Wrede en ongelijke straffen
Auteurs
o Montesquieu (trias politica)
o Locke – Rousseau (sociaal contract; het misdrijf is een schending van het sociaal contract)
Het recht op bestraffen is gekoppeld aan 3 belangrijke principes die ook Magna Charta vh strafrecht wordt genoemd;
Legaliteit; misdrijven en straffen zijn op voorhand in de wet vastgelegd
Proportionaliteit; straffen moeten in verhouding staan tot de ernst van het misdrijf
Subsidiariteit; de staat mag slechts optreden waar het werkelijk nodig is
3.2. Het revolutionair strafrecht (1789-1800)
Déclaration des droits de l’homme et du citoyen (1789)
o Vertolking van de nieuwe staatsrechtelijke ideeën
Beginsel van persoonlijke vrijheid
Geen dwangmaatregelen dan op grond ve wet
“Revolutionair” strafrecht
o Logisch uitvloeisel ve denkrichting die het legaliteitsbeginsel voorop stelt
Volgende wetboeken degene waarin de nieuwe ideeën op de eest volledige wijze werden doorgevoerd
o Code Lepeletier (1791): MSR & FSR
Schaft inquisitoir systeem af en voert jury in
o Code Merlin (1795): MSR, mild, proportioneel, vast
Mildere straffen, legaliteitsbeginsel is extreem = geen min of max keuze voor de rechters
3.3. Codificaties van Napoleon
De code d’instruction criminelle van 1808
o Inquisitoir systeem terug, rechten van verdediging weer minder = 1 vd minst geslaagde wetboeken
Code pénal (1810):
o zwaar, ‘proportioneel’ van min-max keuze voor rechters
Belgische onafhankelijkheid in 1830
2
,4. Het huidige strafrecht in België
4.1. De grondwet van 1830
Oorspronkelijk de bedoeling om alle wetboeken te herzien
o Enkel het materieel strafrecht werd herzien
1867; nieuw strafwetboek
Wetboek van de strafvordering is nog steeds dat van Napoleon 1808
4.2. Strafwetboek (1867)
Ontwerp 1864 van Haus, Nypels
o Goedgekeurd door parlement in 1867
o Ondank grote wijzigingen volgt het grotendeels de voorganger op
≠ Châtel–D’Haenens (1979) | ontwerp Legros (1985)
+ Complementaire wetten (Nieuw sociaal verweer)
? Wetsontwerp strafwetboek (boek I en boek II)
4.3. Wetboek van Strafvordering (1808)
Totaal verouderd en uitgehold door de rechtspraak
In 1878 gedeeltelijk vernieuwd; de voorafgaande titel (VT) vh wetboek van strafvordering
Bekaert (1974), legde een ontwerptekst neer
Nieuwe Commissie Franchimont (1991)
o Voorstellen te formuleren voor de hervorming vh vooronderzoek in strafzaken
Meest ingrijpende wetswijzigingen nl. wet Franchimont
? Wetsontwerp strafvordering(Prof Traest et al)
Hoofdstuk 3; theorieën over het strafrecht
Stellingen kunnen situeren binnen het theoretisch kader
1. Inleiding
ius punuendi = de vraag waaruit de maatschappij het recht put misdrijven te bestraffen
Uiterste theorieën
o Klassieke leer
o Positivistische leer
Nieuw sociaal verweer probeert beide te verzoenen
Nieuw realisme is een terugkeer naar bepaalde elementen vd klassieke leer
Verschillende mogelijke functies van een straf
Vergelding
o Straf moet het onrecht vergoeden dat door het misdrijf werd veroorzaakt
o Dader wordt een sanctie opgelegd die ‘pijn doet’
Verzoening
o Door de bestraffing wordt het leed dat door het misdrijf veroorzaakt is ‘hersteld’ en is maatschappelijk gezien
‘rechtvaardigheid geschied’
o Nu; bemiddeling
Herstel van de schade
o De herstelling van het door het misdrijf veroorzaakte leed of gebrek aan evenwicht
o Nu; verbeurdverklaring
Algemene preventie
o Afschrikkende werking van de straf t.a.v. potentiële wetsovertreders
o Straf is een middel om criminaliteit te voorkomen
Bijzondere preventie
o Het effect van de straf op de delinquent op wie ze wordt toegepast
o Straf zal delinquent leren om geen misdrijven meer te plegen
Resocialiserende werking
o Door de straf wordt de delinquent aangepast zodat zijn sociale re-integratie in de samenleving mogelijk wordt
3
, 2. Klassieke leer 1789-1867 ( strafwetboek geschreven)
2.1. Achtergrond
Denkrichting die eerste helft vd 19de eeuw het sterkst heeft beïnvloed
o Rechtstreeks aan de oorsprong van de meeste strafwetboeken
Vb; Belgische strafwetboek van 1867 is een product vd klassieke denkrichting
Montesquieu, Locke, Rousseau, Beccaria
JJ. Haus; vader vh Belgische strafwetboek
De Klassieke leer in het strafrecht is de neerslag vh ideeëngoed uit Verlichting
o Voor Franse revolutie steunde men op het recht op bestraffing (ius puniendi) van misdrijven vooral op de
vergeldingsgedachte
o Volgens de klassieke leer steunt het ius puniendi op het sociaal contract = de persoon die door zijn gestelde
gedraging de strafwet, deel vh algemeen sociaal contract, heeft geschonden, mag hiervoor worden gestraft
Klassieke leer steunt op;
o Iedereen heeft de keuze tussen goed en kwaad
o Mens is vrij
o Geen misdrijf zonder schuld = nullum crimen sine culpa
o Strafrechtelijke tussenkomen obv een morele schuld
2.2. Hoe komt men van het misdrijf bij een straf?
Groot belang voor schuldbegrip
o Schuld is immers de verantwoording van de straf
o Zonder schuld geen straf
Ligt in het verlengde van de Magna Charta
De straf wordt bepaald adhv de ernst vh misdrijf.
De ernst vh misdrijf wordt bepaald door de schade die het aanricht
o Gepoogd misdrijf zwaarder gestraft dan een voltooid misdrijf
De ernst vh misdrijf wordt bepaald door de schuld vd dader
o Verschil tussen opzettelijk, onachtzaamheid,…
Kernprincipe = proportionaliteit = bestraffing moet in verhouding staan met de ernst van het misdrijf
Ernst vh misdrijf wordt in abstracto bepaald door de wetgever
o Geen speelruimte voor de rechter Moeten wil vd wetgever uitvoeren
o Vaste straffen zonder appreciatie voor de rechter
o Geen vervolgingsbeleid (gn sepot)
o Geen appreciatie door de rechter (gn min/max straf)
o Strafuitvoering tot strafeinde (gn vervroegde vrijlating)
2.3. Doel en functie van de straf
Vergelding
o Belangrijk omwille vd schending vh sociaal contract
o Niet de voornaamste functie
o Vergelding = Straf moet het onrecht vergoeden dat door het misdrijf werd veroorzaakt. Dader wordt een
sanctie opgelegd die ‘pijn doet’
Algemene preventie
o Door de kennis over straffen zal de vrijdenkende mens 2 keer nadenken vooraleer ze feiten plegen
o Algemene preventie = Afschrikkende werking van de straf t.a.v. potentiële wetsovertreders. Straf is een
middel om criminaliteit te voorkomen
Bijzondere preventie
o Door ondergaan vd straf zal de vrijdenkende dader tot inkeer komen en niet nogmaals zelf feiten plegen
o Bijzondere preventie = Het effect van de straf op de delinquent op wie ze wordt toegepast. Straf zal
delinquent leren om geen misdrijven meer te plegen
(NIET verzoening, herstel of resocialisatie)
o Verzoening = Door de bestraffing wordt het leed dat door het misdrijf veroorzaakt is ‘hersteld’ en is
maatschappelijk gezien ‘rechtvaardigheid geschied’.
o Herstel van de schade = De herstelling van het door het misdrijf veroorzaakte leed of gebrek aan evenwicht.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper elinevandenbossche. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
