2023-2024 Fysiologie van de
nier-en water-
/ionenhuishouding
Cardiovasculair stelsel, ademhaling,
nier en urinewegen
Emma Degroote
2DE BACH GENEESKUNDE
,Algemene inleidende begrippen ..................................................................................................................... 4
Nierfunc)e .......................................................................................................................................................... 4
Eindproducten van het metabolisme............................................................................................................. 4
ConcentraAes in bloed en urine..................................................................................................................... 4
Opbouw van de nier ........................................................................................................................................... 5
Macroscopische opbouw van de nier ............................................................................................................ 5
Opbouw van het nefron ................................................................................................................................. 5
Opbouw van de glomerulus ........................................................................................................................... 6
Glomulaire filtra5e ......................................................................................................................................... 7
De glomerulo-capillaire membraan .................................................................................................................... 7
FiltraAekenmerken van glomerulo-capillaire membraan: basale lamina....................................................... 7
Neutrale moleculen .................................................................................................................................. 7
PosiAef geladen moleculen ....................................................................................................................... 7
NegaAef geladen moleculen ..................................................................................................................... 8
Stoornissen in de glomerulo-capillaire filtraAe .............................................................................................. 8
Stoornissen in size-selecAvity ................................................................................................................... 8
Stoornissen in charge-selecAvity............................................................................................................... 8
Stoornissen in serumeiwiSen ................................................................................................................... 8
De Starling-krachten ...................................................................................................................................... 9
Renale klaring ..................................................................................................................................................... 9
2 prototypische substanAes bij de bespreking van klaring ............................................................................ 9
Inuline voor GFR........................................................................................................................................ 9
Para-aminohippuurzuur (PAH) voor RPF ................................................................................................... 9
Regula)e van de nierdoorbloeding en de glomulaire filtra)e .......................................................................... 10
Renale autoregulaAe.................................................................................................................................... 10
Hormonale factoren..................................................................................................................................... 10
Angiotensine II ........................................................................................................................................ 10
Hypovolemische hormonen .................................................................................................................... 11
Hypervolemische hormonen................................................................................................................... 11
Andere hormonen ................................................................................................................................... 12
Tubulo-glomerulaire feedback ................................................................................................................ 12
Neurale factoren .......................................................................................................................................... 12
Tubulaire reabsorp5e en secre5e .................................................................................................................. 13
Tubulaire reabsorp)e ....................................................................................................................................... 13
De fracAonele reabsorpAe van water in de nier .......................................................................................... 13
De fracAonele reabsorpAe van Na+ en K+ .................................................................................................... 13
Tubulaire reabsorpAe van Na+ ..................................................................................................................... 13
Tubulaire reabsorpAe van zout en water: basisprincipes ........................................................................ 14
Na+-reabsorpAe ter hoogte van de PT..................................................................................................... 14
Na+-reabsorpAe ter hoogte van de thick ascending limb TAL ................................................................. 15
Na+-reabsorpAe ter hoogte van het distaal nefron ................................................................................. 15
WaterreabsorpAe door leaky Aght juncAons en aquaporine-kanalen .................................................... 15
KwanAtaAeve aspecten van tubulaire reabsorpAe en secreAe ............................................................... 16
KwalitaAeve aspecten van tubulaire reabsorpAe en secreAe-overzicht ................................................. 16
Overzicht en begrip van reabsorpAe in proximale tubulus .......................................................................... 16
TransporteiwiSen en maximumgrens reabsorpAe en secreAe .................................................................... 17
Tubulaire reabsorpAe van glucose .......................................................................................................... 17
Tubulaire secreAe van PAH ...................................................................................................................... 17
Glomerulo-tubulaire balans ......................................................................................................................... 17
Vasa recta..................................................................................................................................................... 17
Osmolariteit en toniciteit .............................................................................................................................. 18
1
, Algemeen.......................................................................................................................................................... 18
Osmolariteit vs toniciteit ............................................................................................................................. 18
Formule toniciteit en osmolariteit .......................................................................................................... 18
OsmoAsche samenstelling van de lichaamsvloeistoffen .............................................................................. 18
Berekening plasma-osmolariteit ............................................................................................................. 18
Normaalwaarden in het bloed ................................................................................................................ 19
Medullaire osmolaire gradiënt ......................................................................................................................... 19
Het countercurrent mulAplier-systeem in de lis van Henle ......................................................................... 19
Ontstaan van medullaire osmolaire gradiënt .......................................................................................... 20
Verloop van de osmolariteit van het tubulaire vocht.............................................................................. 21
Permeabiliteit in de tubulus .................................................................................................................... 21
Beïnvloeden van medullaire osmoAsche gradiënt .................................................................................. 21
Het countercurrent exchange-systeem in de vasa recta .............................................................................. 22
Concentra)e en dilu)e van urine ...................................................................................................................... 22
Diure)ca en hun aangrijpingspunten ............................................................................................................... 23
Aangrijpingspunten van diureAca ................................................................................................................ 23
Regula5e van de waterbalans ....................................................................................................................... 24
Volumeregula)e ............................................................................................................................................... 24
ADH-vrijstelling onder invloed van hypovolemie/daling MABP ................................................................... 24
Osmoregula)e .................................................................................................................................................. 24
Dorst en ADH-loslaAng onder invloed van plasma-osmolariteit .................................................................. 24
Stoornissen in de waterhuishouding ................................................................................................................. 25
Hypovolemie ................................................................................................................................................ 25
Verschillende vormen van dehydrataAe.................................................................................................. 25
ManifestaAes van hypovolemie .............................................................................................................. 26
Hypervolemie .............................................................................................................................................. 26
Vochtverschuiving voor hypervolemie .................................................................................................... 26
Oedeem ....................................................................................................................................................... 27
Oorzaken van oedeem ............................................................................................................................ 27
Pathofysiologie van oedeem ................................................................................................................... 27
VolumedepleAe versus daling effecAef circulerend volume ........................................................................ 28
Chronisch hargalen ................................................................................................................................. 28
HepaAsche cirrose................................................................................................................................... 28
Regula5e van de natrium-en kaliumbalans.................................................................................................... 29
Regula)e van Na+-balans ................................................................................................................................. 29
Hyponatriëmie ............................................................................................................................................. 29
Oorzaken hyponatriëmie......................................................................................................................... 29
Hypernatriëmie ............................................................................................................................................ 30
Oorzaken ................................................................................................................................................. 30
TherapeuAsche principes ........................................................................................................................ 30
Regula)e van de K+-balans ............................................................................................................................... 30
Hypokaliëmie ............................................................................................................................................... 30
Oorzaken van hypokaliëmie .................................................................................................................... 31
ManifestaAe van hypokaliëmie ............................................................................................................... 31
TherapeuAsch principes .......................................................................................................................... 32
Hyperkaliëmie .............................................................................................................................................. 32
Oorzaken van hyperkaliëmie ................................................................................................................... 32
ManifestaAe van hyperkaliëmie .............................................................................................................. 32
Behandeling hyperkaliëmie..................................................................................................................... 33
Gevolgen van een gedaalde glomerulaire filtra)e ........................................................................................... 33
2
, CreaAnine en ureum .................................................................................................................................... 33
GFR-daling en manifestaAes ................................................................................................................... 34
Natrium en chloor........................................................................................................................................ 34
Kalium, protonen, fosfaten, sulfaten en urinezuur ...................................................................................... 34
Zuur-base evenwichten en pH-regula5e ........................................................................................................ 35
Regula)e van de zuur-base-evenwicht ............................................................................................................. 35
Eerste defensie: pH-buffer ........................................................................................................................... 35
Chemische werking ................................................................................................................................. 35
Fysiologische werking ............................................................................................................................. 35
Bicarbonaat als fysiologische buffer........................................................................................................ 36
pH-buffers in het lichaam ........................................................................................................................ 36
Het Davenport-diagram .......................................................................................................................... 36
Enkele begrippen met betrekking tot pH-buffers.................................................................................... 37
Tweede defensie: respiratoire defensie ....................................................................................................... 37
Derde defensie: renale defensie .................................................................................................................. 38
Mechanismen van renale protonsecreAe en -excreAe............................................................................ 38
Metabole stoornissen van het zuur-base-evenwicht ........................................................................................ 38
Metabole acidose ........................................................................................................................................ 38
Opvangsystemen van een metabole acidose .......................................................................................... 39
ManifestaAes van een metabole acidose ................................................................................................ 39
TherapeuAsche principes ........................................................................................................................ 39
De anion gap ................................................................................................................................................ 40
De anion gap en oorzaken van metabole acidose ................................................................................... 40
Metabole alkalose........................................................................................................................................ 40
Oorzaken metabole alkalose ................................................................................................................... 40
Opvangsystemen van metabole alkalose ................................................................................................ 40
ManifestaAes en therapeuAsche principes ............................................................................................. 40
Metabole acidose en alkalose: overzicht .......................................................................................................... 41
, Algemene inleidende begrippen
Nierfunc)e
3 essen)ële func)es:
1. Verwijderen eindproducten van het metabolisme uit het lichaam
2. Bewaken evenwicht tussen inname en excre)e van water, ionen en andere moleculen
3. Endocrien orgaan: synthese en vrijstelling van hormonen
ñ Renine, angiotensine-II, erythropoë)ne
Concentra5es in bloed en urine
Concentra)e bloed > concentra)e urine: aYankelijk dagelijkse inname
- Hoeveelheid stoffen:
ñ Veel zout: meer Na+ in urine om Na+ in plasma gelijk te houden
- Hoeveelheid water:
ñ Veel water: dilu)e van urine => concentra)e ureum en andere substan)es
Belangrijke waarden in plasma:
- Na+ = 140 meq/L1
- Crea)nine = 1 mg/dL: nierfunc)e
ñ > 1 mg/dL wijst op daling nierfunc)e
1
mEq/l = concentraAe van een ion (ajankelijk van lading) in een oplossing: 1 mEq/l Na+ = 1 mmol/l maar
2mEq/l Ca2+ = 1 mmol/l
4
,Opbouw van de nier
Macroscopische opbouw van de nier
Doorbloeding van de nier:
- Schorszone = 90% renale bloed
- Mergzone = 10% renale bloed
Weg van urine afvoer:
- Proximale en distale tubulaire
structuren
- Verzamelkanalen --> kanalen van
Bellini
- Calyces minores --> majores
- Renale pelvis --> ureters
Opbouw van het nefron
Nefron = elementaire func)onele eenheid2
- Glomerulus: nierschors ontvangt bloed via afferente arteriole
ñ Filtert bloed => glomulaire filtraat => tubulaire stelsel
ñ Overblijvende bloed => efferente arteriolen
- Tubulaire stelsel:
ñ Proximale tubulus (PT):
˃ Complex gedraaid gedeelte (PCT)
˃ Recht gedeelte (pars recta)
ñ Lis van Henle:
˃ Afdalend dun gedeelte
˃ S)jgend dik gedeelte (TAL)
ñ Distale nefron: contact met afferente en
efferente arteriolen
˃ Complex gedraaid gedeelte (DCT)
˃ Verbindingstubulus (CT)
ñ Verzamelkanalen (CD) => kanalen van Bellini
2 soorten nefronen:
- Juxtamedullaire nefronen = 15% van nefronen
ñ Lange lissen van Henle: diep in merg
ñ Glomerulus: overgang cortex – medulla
- Korte nefronen: 85% van nefronen
ñ Lus van Henle: niveau buitenste gedeelte niermerg
De 3 belangrijkste basisprocessen in het nefron
1. Glomulaire filtra)e
2. Tubulaire secre)e
3. Tubulaire reabsorp)e
Permeabiliteit ook aYankelijk van vorm:
- Hemoglobine met MW van 68 kDa
ñ Verwacht = 20%
ñ Realiteit = 3%
- Draagt bij tot niet-lineair verloop filtra)ecurve
Posi0ef geladen moleculen
Curve is naar rechts verschoven: Kf > 5-100 kDa
- Ka)onen aangetrokken door basale lamina
- Solvent drag-effect: geassocieerde ka)onen met basale lamina door stroming
filtra)evloeistof meegetrokken door fric)e
7
, Nega0ef geladen moleculen
Curve naar links verschoven: Kf < 5-100 kDa
- Nega)ef geladen basale lamina stoot anionen af
- Albumine met MW van 69 kDa hees Kf van 1%
ñ Reabsorp)e ter hoogte van tubuli: zo min mogelijk verlies
ñ 20 mg albumine per dag in urine
Stoornissen in de glomerulo-capillaire filtra5e
figuur toont:
- Zeefcurves (sieving curve) van filtra)emembraan
ñ Volle lijn: neutrale moleculen
ñ S)ppellijn: nega)ef geladen moleculen
- Elektroforese plots van eiwiqen in serum (SPEP)
- Elektroforeseplots van eiwiqen in urine (UPEP)
ñ Piek bij albumine: normale beperkte lekkage
Moleculen gebruikt in figuur
- 𝛾-eiwiqen = gammaglobulines = immunoglobulines
- 𝛽-eiwiqen = transferrine
- 𝛼, -eiwiqen = circulerende an)trypsines
- 𝛼- -eiwiqen = macroglobulines en haptoglobulines
ñ Macroglobulines gestegen bij nefro)sch syndroom
ñ Haptoglobulines = levereiwiqen betrokken bij aUraak RBC
Stoornissen in size-selec0vity
Diameter van filtra)eopening in basale lamina verhoogd
- Grotere moleculen zoals 𝛾- en 𝛽-eiwiqen door filter in
urine
- Verandering in UPEP: [𝛾- en 𝛽-eiwiqen]
- Verandering sieving curve: grotere neutrale moleculen
kunnen erdoor
Stoornissen in charge-selec0vity
Nega)eve lading ter hoogte van basale lamina gedaald
- Lekkage nega)ef geladen albumine
- Verandering in UPEP: verhoogde piek albumine
- Verandering zeefcurve: verschuiving rechts ka)onen
Stoornissen in serumeiwi;en
Geen renaal probleem
- Verandering in SPEP: bijkomende piek
ñ Hypergammaglobulinemie in plasma
- Verandering in UPEP: bijkomende piek
ñ hoge serumconcentra)e --> grotere drijvende
kracht --> door filter
- Geen verandering sieving curve
8
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper mgrtgeneeskunde. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,29. Je zit daarna nergens aan vast.
