Prof. Raf Verstraeten & Prof. Bart Spriet
Straf- en strafprocesrecht
! TIP : neem Strafwetboek mee naar de les !!
TIP : op examen krijg je het artikel !
TIP : hoofdstuk cassatieberoep NIET kennen!!
VRAGEN :
- Wat is het verschil tussen de adequatieleer en de leer van de efficiente oorzaak?
- Wanneer je medeplichtig bent aan een poging moet je dan twee trapjes dalen volgens artikel 80 sw?
- Ben je als verdachte strafbaar als je weigert je paswoord te geven van je gsm bij een huiszoeking? (art 88
quater paragraaf 2 zie blauw onderstreept)
- Moeten we WVH/ Wet Voorlopige Hechtenis afprinten?
DEEL 1: Algemene oriëntatie
Hoofdstuk 1: Wat is strafrecht?
Proportionaliteit ! Oog om oog, tand om tand. Je gaat niet meer doen dan wat redelijk is dan wat je overkomen is.
Strafproces is een vak waaraan je een samenleving leert kennen. De manier waarop een samenleving omgaat met
zijn criminelen zegt heel veel over het land.
Strafrecht, relatieve autonome rechtstak en publiekrecht
Strafrecht schrijft ook eigen rechtsvorm en gedragsregels. Bijvoorbeeld het leven van een ander moet je
respecteren, opzettelijk en onopzettelijk. Je moet de fysieke integriteit van een ander , opzettelijk en onopzettelijk.
Het is een relatieve autonome rechtstak. Relatief want het dient ook om sancties te geven voor andere rechtstakken.
Bepaalde woorden kunnen in het strafrecht een eigen betekenis hebben. Bijvoorbeeld roerend en onroerend goed.
Onroerend door incorporatie of door bestemming. In het strafrecht, je kan een diefstal enkel plegen op een roerend
goed. Wat is dan een stoel die vast is gemaakt aan een muur? In het Burgerlijk Wetboek zou dat onroerend door
incorporatie zijn, in het strafrecht kennen we dan niet. In het strafrecht gaat het enkel om ‘kan ik het verplaatsen’ of
niet? Strafrecht durft een eigen betekenis te geven aan bepaalde begrippen = relatieve, functionele en conceptuele
autonomie.
Strafrecht is ook publiekrecht. Als je een misdrijf pleegt is er een verhouding die ontstaat tussen de verdachte en de
overheid, er is zelf eens orgaan : het openbaar ministerie. Is een overheidsorgaan dat namens de gemeenschap zal
optreden.
Strafrecht is van openbare orde ! Is dwingend recht ! Je kan er niet van afwijken ! En je kan voor sommigen niet
zeggen dat ze de straffen voor jou moet overtreden. Je kan niet beschikken over je leven. ‘Pak een wapen en schiet
me neer. ‘ Er is geen twijfel dat er toestemming is gegeven maar het blijft moord. Je kan geen toestemming geven om
een misdrijf te plegen. BELANGRIJK PRINCIPE : Het is niet omdat er toestemming is dat je van de strafwet mag
afwijken, is dwingend recht ! Kun je niet van afwijken !
!! De regels van het Gerechtelijk Wetboek gelden m.a.w aanvullend, voor het geval het strafprocesrecht geen andere
regeling houdt.
Bijvoorbeeld : art 736 Ger. W. dat procespartijen verplicht elkaar alle stukken mee te delen, onverenigbaar met het
zwijgrecht van de verdachte in een strafzaak.
Materieel en formeel strafrecht
=materieel strafrecht (strafbaar gedrag en straffen : het geheel van de rechtsregels die bepalen onder welke
voorwaarden handelingen of onthoudingen als misdrijven kunnen worden beschouwd)
=formeel strafrecht (procedures, vervolging, …) = de noodzakelijke arm van strafrecht (= rechtsregels mbt tot de
vaststelling van misdrijven, de opsporing, de vervolging en de berechting van de personen die ervan verdacht worden
1
,Prof. Raf Verstraeten & Prof. Bart Spriet
een misdrijf te hebben gepleegd en de rechtsregels mbt tot de organisatie, bevoegdheid en werking van de
publiekrechtelijke instellingen en organen) = DE SANCTIONERING
BEIDEN BESCHERMENDE FUNCTIE + LEGITIMERING VAN OVERHEIDSOPTREDEN
Inquisitoir vs accusatoir
Inquisitoir : (bv tijdens onderzoek)
Maatschappij gaat vervolging + berechting behartigen
Rechter werkt actief mee
Kenmerken:
Schriftelijk
Geheim
Niet-tegensprekelijk (niet – contradictoir)
Accusatoir: (bv in vonnisgerechten)
Maatschappij neemt geen initiatief
Beschuldiging gebeurd door slachtoffer
Rechter = scheidsrechter die niet actief tussenkomt
Kenmerken :
Openbaarheid
Tegenspraak
Mondeling karakter
Onze strafprocedure gemengd systeem
Algemeen strafrecht en bijzonder strafrecht (alles komt hier samen)
Vragen binnen het algemeen strafrecht:
1) Algemene voorwaarden om te spreken van een misdrijf:
=Constitutieve elementen
=WAT
2) Aan wie gaan we het misdrijf toerekenen?
=De persoon
=WIE
3) Strafrechtelijke sanctie
=SANCTIES
a) Straffen (bv gevangenisstraf)
b) Maatregelen (om samenleving te beschermen bv. internering)
A. Algemeen strafrecht (= algemene regels van strafbaarheid)
In Boek 1 SW
(eerste 100 artikelen bevatten algemeen strafrecht)
=regels die gelden vr ieder strafbaar feit + overzicht van alle mogelijk straffen die rechter kan opleggen
Complementaire strafwetten
=regels die zonder in het Wetboek te zijn ingevoegd, geacht worden er logisch & integraal deel v uit te maken
: STAAN NIET IN STRAFWETBOEK MAAR BEVATTEN WEL ALGEMENE REGELS
(Bv. wet op de Jeugdbescherming, Jeugddeliquentierecht, Huiszoeking, taalgebruik, Interneringswet, wet
voorlopige hechtenis, wet verzachtende omstandigheden)
B. Bijzonder strafrecht:
Bijzonder deel: (Boek 2 SW : art 101 tem 566 Sw)
=de misdrijven: omschrijving, straffen en specifieke misdrijfgebonden regels
2
,Prof. Raf Verstraeten & Prof. Bart Spriet
= regels over specifieke misdrijven (wat is brandstichting? Wat is diefstal) Gaat over voorwaarden van een
welbepaald misdrijf.
= richten zich tot een bepaalde categorie van burgers of die een bepaalde territoriale geldingsfeer hebben
(bv provinciale en gemeentelijke verordeningen)
Bijzonder strafrecht:
=rest van strafwetten, buiten het wetboek
= wetten die ook misdrijven die ook misdrijven bevatten MAAR die NIET in boek twee staan! Bijvoorbeeld
vluchtmisdrijven, rijden zonder rijbewijs
Het bijzonder strafrecht omvat ook strafrecht uitgevaardigd door gemeenten en gewesten.
Art 100 SW
=scharnier tussen algemene regels (algemeen strafrecht) & de specifieke misdrijven (bijzonder strafrecht)
Boek 1 SW + complementaire wetten
→Gelden automatisch voor alle misdrijven in Boek 2 SW
→Van BOEK 1 naar BOEK 2 : Boek 1 en Complementaire wetten zijn van toepassing op boek 2 BEHOUDENS
andersluidende bepalingen ! Wat een specifieke bepaling primeert op een algemene bepaling
Art 100= enkel over toepasselijkheid regels Boek 1 SW op misdrijven BUITEN het SW (gaat over de bijzondere
strafwetten die NIET in boek 2 zijn ingevoegd! Bv. drugswet, verkeerswet)
Artikel 100 :
Bij gebreke van andersluidende bepalingen in bijzondere wetten en verordeningen, worden de bepalingen van het
eerste boek van dit wetboek toegepast op de misdrijven die bij die wetten en verordeningen strafbaar zijn gesteld,
met uitzondering van hoofdstuk VII [...] en van artikel 85.
Algemene regel:
Regels Boek 1 SW + complementaire wetten
→van toepassing op misdrijven uit bijzondere strafwetten
Uitzonderingen:
BEHALVE:
1) Als de bijzondere strafwet uitdrukkelijk AFWIJKT van Boek 1
(=andersluidende bepalingen)
2) Regels in Boek 1 ivm strafbare deelneming (Hoofdstuk VII) SW
(=slechts van toepassing als bijzondere wetgeving ze uitdrukkelijk van toepassing verklaart)
Hoofdstuk 7 van Boek 1 is NIET van toepassing ! Gaat over medeplichtigheid en mededaderschap. Dus je kunt
niet meewerken aan het drugmisdrijf. Deelnemen aan drugmisdrijven gaat niet want uitgesloten door artikel
100. Wat zeggen de bijzonder strafwetten : “ boek 1 is van toepassing, inclusief hoofdstuk 7 en artikel 85”
EXAMEN : kun je deelnemen aan invoer van verdoofde middelen -> staat bij bijzondere strafwetten -> in
beginsel kan het dus niet strafbaar zijn tenzij in het bijzonder strafwetartikel staat dat je er wél aan kunt
deelnemen !
Je kan niet deelnemen aan vluchtmisdrijf of dronken voeren want staat niet in bijzonder strafwet !! Je
moet naar elke bijzonder strafwet specifiek kijken !
3) De regels ivm verzachtende omstandigheden bij wanbedrijven
(=slechts van toepassing als bijzondere wetgeving ze uitdrukkelijk van toepassing verklaart) (art 85 Sw)
LET OP!: Voor decreten gelden in beginsel ALLE regels van Boek 1!
3
, Prof. Raf Verstraeten & Prof. Bart Spriet
(deelstaten kunnen daar slechts na ingewikkelde procedure (met goedkeuring federale ministerraad) eigen regels van
algemeen strafrecht maken))
Belgisch strafrecht en buitenlands strafrecht
Misdrijf beoordelen die Belg in buitenland heeft gepleegd. Strafwet mag extra territoriaal worden gebruikt. Maar je
moet kijken of het feit ook in het buitenland strafbaar is ! Stel dat je wordt vervolgd voor feit dat strafbaar is in België
en is gepleegd in Keulen MAAR NIET strafbaar is volgens de Duitse wet dan mag hij je NIET in België vervolgen.
Zedenmisdrijven met toestemming met beide partners in het buitenland -> licht die grens van seksuele meerjarigheid
overal hetzelfde -> niet in al de landen zo -> je moet dus strafrecht van buitenland bekijken
De Belgische strafrechter moet dan ook buitenlands strafwetboek raadplegen: dubbele strafbaarstelling is vereist
Nationaal en internationaal strafrecht
Enkel de noties van internationaal strafrecht kennen. Lezen in cursus. Vindt prof niet suuper belangrijk. Ken de
indeling een beetje :
Drie types van internationaal strafrecht :
1) Materieel internationaal strafrecht : de gedragingen. Regelmatig zijn er verplichtingen die aan België worden
opgedragen en komt dan in het Belgisch strafrecht. Heeft dus een internationale oorsprong.
2) Rechtsmachtrecht : regels die kunnen worden toegepast BUITEN het grondgebied -> principe : in principe is
een misdrijf buiten België NIET strafbaar in België BUITEN uitzonderingen ! België heeft nu regels dat het
buitenlanders uitlevert en dat ze in hun eigen land worden berecht. -> komt verder nog meer aan bod (zie les
9/11 Bart Spriet)
Territorialiteitsbeginsel: art 3 SW
Extraterritoriale uitbreinding strafrechtelijke rechtsmacht: art 4 SW
3) Proceduraal internationaal strafrecht of rechtshulprecht : samenwerking tussen de instituten die misdrijf
moeten opsporen : TOESTEMMING + MEDEWERKING : bilaterale en multilaterale verdragen! -> zeer
technisch dus moet je verder niet echt kennen
◊ Primaire rechtshulp : meest vergaande : het ene land zegt tegen het andere ‘neem mijn
strafprocedure over’ -> strafvervolging gaat verder in een land waar het niet is gepleegd omdat het
unilateraal of bilateraal is afgesproken
forum vd afhandeling vd strafzaak verschuift.
◊ Secundaire rechtshulp : strafprocedure blijft in het land waar het is gepleegd maar in het buitenland
wordt er hulp en bijstand geleverd bijvoorbeeld doordat er bewijs in het buitenland is.
Forum van de afhandeling vd strafzaak verschuift niet
Bv. België helpt Duitsland door in België een huiszoeking te doen dat kan helpen met een zaak in
Duitsland
DEEL 2: De Strafwet:
Hoofdstuk 1: Legaliteitsbeginsel:
= meest belangrijk beginsel in strafrecht
= wet ter bescherming van willekeur, tegen macht overheid : heeft een beschermingsfunctie (garantie tegen
willekeurig overheidsoptreden) en een waarschuwingsfunctie (ontrading van delictueel gedrag)
= art 2, lid 1 SW
(=u moet altijd een wet hebben om te kunnen spreken over strafbaar feit & wat de straf is)
=Nullum crimen, nulla poena sine lege’ (geen misdrijf of straf zonder wet)
4
