Dit is een samenvatting van het vak 'Vrijheid, burgerschap en democratie'. Dat vak is een korfvak aan de Universiteit Antwerpen en kan dus gevolgd worden door studenten van alle opleidingen. De samenvatting volgt de structuur van de lessen en vat de essentie samen in bulletpoints. Ik behaalde een 1...
Universiteit Antwerpen UA_1008CPGVKA
Docent: Patrick Loobuyck en Geert Van Eekert Schooljaar: 2022 - 2023
VRIJHEID, BURGERSCHAP EN
DEMOCRATIE
,1
,Samenvatting Vrijheid, burgerschap en democratie
Inhoud
0 Inleiding ..................................................................................................... 1
0.1 Politieke dieren ...................................................................................... 1
0.1.1 De Politiek ....................................................................................... 1
0.1.2 En het politieke................................................................................ 1
0.2 Vrijheid ................................................................................................. 1
0.2.1 Vrijheid en de Griekse polis.............................................................. 1
0.2.2 Immanuel Kant en vrijheid ............................................................... 1
0.2.3 Wat is vrijheid? ................................................................................ 2
0.2.4 2 opvattingen over VBD ................................................................... 2
1 Isaiah Berlin en de Liberale Vrijheidsopvatting ............................................ 3
1.1 Situering ............................................................................................... 3
1.2 Negatieve vrijheid = liberale vrijheid ....................................................... 3
1.3 Klassiek liberalisme en de grenzen van de negatieve vrijheid/van de
politieke macht .............................................................................................. 4
1.3.1 Het schadebeginsel en de grenzen van de individuele vrijheid ........... 4
1.3.2 Rechten en de grenzen van de politieke macht ................................. 4
1.3.3 Vrijheidsrechten en burgerschap...................................................... 4
1.4 Liberale vrijheid versus paternalisme ..................................................... 5
1.4.1 Tegen een paternalistische overheid ................................................. 5
1.5 Liberale vrijheid en democratie .............................................................. 5
1.5.1 Negatieve vrijheid is verzoenbaar met liberaal despotisme ................ 5
1.5.2 Mill, Constant en Berlin over democratie .......................................... 6
1.6 Positieve Vrijheid ................................................................................... 7
1.6.1 De positieve vrijheid van de stoïcijn en de rationalist ........................ 7
1.7 Waardenpluralisme en humanisme ........................................................ 7
2 Philip Pettit en de opvatting van de republikeinse vrijheid ........................... 8
2.1 Geschiedenis en essentie van de republikeinse vrijheid .......................... 8
2.1.1 Essentie van de republikeinse opvatting van vrijheid ........................ 8
2.2 How do you know if you’re truly free? .................................................... 8
2.2.1 Doll’s house ..................................................................................... 8
2.2.2 Lucky versus robust freedom ........................................................... 8
2.3 Kernbegrippen van de republikeinse opvatting van vrijheid .................... 9
, 2.4 Terug naar Ibsen: wat heeft Nora nodig om vrij te zijn? .......................... 9
2.5 Republikeinse vrijheid en democratie ................................................... 10
2.5.1 Republikeinse vrijheid in de private sfeer ....................................... 10
2.5.2 Republikeinse vrijheid in de publieke sfeer ..................................... 10
2.5.3 Republikeinse vrijheid in een internationale context ....................... 10
2.6 De liberalen en de republikeinse opvatting van vrijheid ........................ 11
2.6.1 Libertian versus republican freedom .............................................. 11
2.6.2 De vrije samenleving volgens Pettit ................................................. 11
2.7 misvattingen van de liberale vrijheidsopvatting (volgens Pettit) ............. 12
3 Burgerschap ............................................................................................. 13
3.1 Liberale traditie ................................................................................... 13
3.1.1 Wiens rechten? .............................................................................. 13
3.1.2 Welke rechten? .............................................................................. 13
3.2 Republikeinse traditie .......................................................................... 13
3.2.1 Citizenship and Social Class .......................................................... 13
3.2.2 Grondwet ....................................................................................... 14
3.3 Complementaire of botsende dimensies? .............................................. 14
3.3.1 Juristocratie .................................................................................. 15
3.3.2 Judicial review ............................................................................... 15
3.3.3 The democratic paradox ................................................................. 15
3.3.4 Historische verwevenheid ............................................................... 16
3.3.5 Margin of appreciation ................................................................... 16
3.4 Paradox of voting ................................................................................. 17
3.4.1 Oplossingen ................................................................................... 17
4 Democratie ............................................................................................... 18
4.1 Rule of Law ......................................................................................... 18
4.2 Burgerlijke ongehoorzaamheid ............................................................. 18
4.2.1 John Locke .................................................................................... 18
4.2.2 Immanuel Kant .............................................................................. 18
4.2.3 Een definitie .................................................................................. 19
4.2.4 10 kenmerken................................................................................ 19
4.3 Democratische legitimiteit ................................................................... 19
4.3.1 Deleberatieve democratie ............................................................... 20
4.3.2 Representatieve democratie ............................................................ 21
1
, 4.3.3 Democratie in crisis? ..................................................................... 21
4.3.4 Burgerdemocratie .......................................................................... 22
4.3.5 Minipublics .................................................................................... 22
5 Burgerschap en gemeenschap ................................................................... 23
5.1 Objectieve en subjectieve kant van Burgerschap .................................. 23
5.1.1 Objectieve kant .............................................................................. 23
5.1.2 Subjectieve kant ............................................................................ 23
5.1.3 Discrepanties tussen de objectieve en de subjectieve kant van
burgerschap ............................................................................................. 25
5.2 Wat bindt ons tot een politieke gemeenschap? ..................................... 27
5.2.1 Gemeenschapsgevoel = Shared sense of justice .............................. 27
5.2.2 Common form of life = Communitarisme ........................................ 28
5.2.3 Shared (national) identity = liberaal nationalisme ........................... 29
5.2.4 Postnationale constellatie = Shared polititcal participation ............. 31
5.2.5 Identification by participation ........................................................ 32
5.2.6 Nothing: cosmoplitanism................................................................ 33
5.3 Combinatie van de strategieën ............................................................. 33
6 Spanningen tussen (het recht van de) mensenrechten en burgerrechten ... 34
6.1 Huisvestiging ....................................................................................... 34
6.1.1 Europees Hof voor de rechten van de mens .................................... 35
6.2 Verwijdering van grondgebied .............................................................. 35
6.3 Search and Rescue at Sea (SAR) .......................................................... 35
6.4 Conclusie ............................................................................................ 36
7 Burgerschap en religie .............................................................................. 37
7.1 Politiek liberalisme van Rawls .............................................................. 37
7.1.1 Wat kunnen we van elkaar verwachten?......................................... 37
7.1.2 Scheiding van kerk en staat ........................................................... 37
7.2 Mensbeeld ........................................................................................... 38
7.2.1 Burden of judgement ..................................................................... 38
7.2.2 Publieke moraal ............................................................................. 38
7.3 Staatsneutraliteit ................................................................................. 39
7.3.1 Public reason ................................................................................. 40
7.4 Overlappende consensus ..................................................................... 41
7.4.1 Originele positie ............................................................................. 41
2
, 7.4.2 Modus vivendi................................................................................ 41
7.4.3 Enlightenment liberalisme / hyperliberalism comprehensive
liberalism ................................................................................................. 41
7.5 Leerprocessen van de religies tov overlappende consensus ................... 42
7.5.1 Leerproces christendom ................................................................. 42
7.5.2 Leerproces Islam ............................................................................ 42
8 Burgersch ap, gender en intersectionaliteit ............................................... 43
8.1 Inleiding .............................................................................................. 43
8.2 Hoe verhoudt burgerschap zich tot vrijheid en democratie? Voor wie? .. 43
8.2.1 Denken m.b.t. vrijheid, burgerschap en democratie........................ 44
8.2.2 Voorbeelden uit de samenleving ..................................................... 44
8.2.3 Voorbeelden uit de wetenschap ...................................................... 44
8.3 Als we verder kijken dan gender .......................................................... 45
8.3.1 Inburgering .................................................................................... 45
8.3.2 De EU en het huwelijk ................................................................... 45
8.3.3 VN verdrag rechten personen met een handicap ............................. 45
8.4 Kritiek op burgerschapsconcepten ....................................................... 46
8.5 Concepten herzien ............................................................................... 46
8.5.1 The sexual Contract (Carole Pateman) ............................................ 46
8.5.2 Feminist Perspectives (Ruth Lister) ................................................ 46
8.5.3 La démocratie paritaire (Eliane Vogel Polsky).................................. 47
8.5.4 Problemen? .................................................................................... 47
8.6 Inclusie via herconceptualisering ......................................................... 47
8.7 Samenvatting ...................................................................................... 47
9 Inburgering en burgerschap ...................................................................... 48
9.1 Wat is inburgering? ............................................................................. 48
9.1.1 De term ‘integratie’ en inburgeringsbeleid ...................................... 48
9.2 Maatschappelijk vaak averechtse effecten van inburgering ................... 49
9.2.1 Inburgering biedt geen persoonlijke benadering ............................. 49
9.3 Nieuw perspectief nodig ....................................................................... 50
10 Vrijheid: een woelige geschiedenis .......................................................... 51
10.1 Idee van Vrijheid bij de Grieken en bij de Romeinen .......................... 51
10.2 Idee van vrijheid in de Middeleeuwen ................................................ 51
10.3 Humanisme ...................................................................................... 51
3
, 10.4 Contrarevolutionaire backlash .......................................................... 52
10.5 Na WO II ........................................................................................... 52
10.6 Niemand heeft het recht te gehoorzamen (Hannah Arendt) ................ 52
11 Democratie en legitimiteit in de Europese Unie ....................................... 53
11.1 Democratie en legitimiteit in politieke systemen ................................ 53
11.1.1 3 dimensies van legitimiteit ......................................................... 53
11.1.2 Substantieve democratie ............................................................. 54
11.2 De Europese Unie als politiek systeem .............................................. 54
11.2.1 Doel van de Europese Unie ......................................................... 54
11.2.2 Werking van de Europese Unie .................................................... 55
11.2.3 Europese en nationale bevoegdheden .......................................... 55
11.3 Democratie in de Europese Unie ....................................................... 56
11.3.1 De Europese Unie heeft geen democratisch tekort ....................... 56
11.3.2 De Europese Unie heeft wel een democratisch tekort ................... 56
11.4 Legitimiteit in de Europese Unie ....................................................... 56
11.5 Trilemma van de Europese integratie ................................................ 57
11.5.1 Hoe verzoenen we integratie, democratie en soevereiniteit in de
Europese Unie? ........................................................................................ 57
12 Wat is populisme? .................................................................................. 58
12.1 Wat is democratie? ........................................................................... 58
12.1.1 Liberale democratie ..................................................................... 58
12.1.2 Representatieve democratie ......................................................... 58
12.1.3 De lege plaats van de macht ........................................................ 59
12.2 Populisme als stijl ............................................................................. 59
12.2.1 Populistische stijlelementen ........................................................ 59
12.2.2 Mediatisering van de politiek ....................................................... 59
12.3 Populisme als ideologie ..................................................................... 61
12.3.1 Populistische stijlkenmerken verharden tot een ideologie ............ 61
12.3.2 Populisme als gevaar................................................................... 62
12.4 Populisme als symptoom .................................................................. 62
12.4.1 Wat verklaart het succes van het populisme? .............................. 62
12.4.2 Technocratie (EU)........................................................................ 62
12.4.3 Plutocratie (VS) ........................................................................... 63
12.4.4 De strijd tegen het populisme ...................................................... 63
4
,5
,
, 0 Inleiding
0.1 Politieke dieren
De mens is een sociaal en een politiek dier. Ons politieke karakter onderscheidt
ons van andere dieren.
0.1.1 De Politiek
Politiek = organisatie van de sociale orde, adhv regels, wetten, instellingen, .. =>
faciliteren van de menselijke samenstelling
0.1.2 En het politieke
• Bredere ethische, ideologische en historische kader dat de legitimering
biedt van de politiek
• Wat er op de achtergrond op het spel staat
• Wanneer we praten over de regels
• Het morele, de idealen, de waarden
o => compromis
• Welke doelen?
o Equality, justice, vrijheid, beschermen van rechten, stabiliteit,
veiligheid, economische welvaart, …
• Welke staatsvirl is het meest geschikt / ongeschikt ?
0.2 Vrijheid
“een van de belangrijkste antwoorden op de vraag wat bij de politieke
organisatie van een samenleving primair voor ogen gehouden moet worden,
en (dus) als een van de belangrijkste criteria aan de hand waarvan staatsvormen
op hun waarde moeten worden geschat”
• Vrijheid is de bestaansreden van de politiek
0.2.1 Vrijheid en de Griekse polis
• Grieken beschouwden zichzelf als vrij omdat en voor zover zij hun
samenleving politiek organiseerden
o => burgerschap
0.2.2 Immanuel Kant en vrijheid
• “Vrijheid is het enige oorspronkelijke recht van een mens voor zover hij
mens is”
• Kern van de menselijke waardigheid
o => belangrijk fundament in de Universele Verklaring van de
Rechten van de mens
• Vrijheid = Waardigheid
1
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper elke13. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
