Klassieke sociologische theorie
Inhoudsopgave
Wat is een theorie .................................................................................................................................................................... 3
Theorie en model ............................................................................................................................................................................ 3
Theorie en paradigma: ................................................................................................................................................................... 3
Theorie, stroming en traditie:......................................................................................................................................................... 4
De twee hoofdparadigma’s ............................................................................................................................................................ 5
Verwantschap tussen klassieke auteurs en paradigmata .............................................................................................................. 6
Comte en positivisme ............................................................................................................................................................... 7
De gerealiseerde technocratie? ...................................................................................................................................................... 7
Erfenis positivisme .......................................................................................................................................................................... 7
Utopisch socialist: Saint-Simon (1760-1825) .................................................................................................................................. 7
Comte (1798-1857) ........................................................................................................................................................................ 8
De impasse van het logisch positivisme ....................................................................................................................................... 10
Het meningsverschil tussen Saint-Simon en Comte ...................................................................................................................... 10
Conclusie: De gerealiseerde technocratie? ................................................................................................................................... 11
Karl Marx ................................................................................................................................................................................ 12
Marx’ wereldhistorische betekenis ............................................................................................................................................... 12
Progressieve strekking: Jong-Hegelianen ..................................................................................................................................... 12
Parijse tijd..................................................................................................................................................................................... 13
Brussel .......................................................................................................................................................................................... 13
Revolutiejaar 1848 ....................................................................................................................................................................... 14
Communistisch manifest 1848 ..................................................................................................................................................... 14
Kleine uitstap naar productie in de 21e eeuw ............................................................................................................................... 15
Karl Marx deel 2...................................................................................................................................................................... 16
Communistisch Manifest (1848)................................................................................................................................................... 16
Wetenschappelijk socialisme........................................................................................................................................................ 16
Historisch materialisme ................................................................................................................................................................ 16
Emigré in Londen (1849-1883) ..................................................................................................................................................... 17
Naar Das Kapital .......................................................................................................................................................................... 18
Das Kapital ................................................................................................................................................................................... 18
Waren........................................................................................................................................................................................... 18
Kritiek op Marx’ voorspellingen.................................................................................................................................................... 21
Emile Durkheim ...................................................................................................................................................................... 23
, Het dubbele gelaat van de maatschappij: streng en verheffend.................................................................................................. 23
Homo duplex ................................................................................................................................................................................ 23
Discussie over individualisme ....................................................................................................................................................... 23
Dreyfus-affaire ............................................................................................................................................................................. 24
Durkheim in het laboratorium van Wilhem Wundt ...................................................................................................................... 24
Vier belangrijke werken van Durkheim ........................................................................................................................................ 24
De la division du travail social (arbeidsdeling) ............................................................................................................................. 24
Durkheim deel 2 ..................................................................................................................................................................... 28
Durkheims organicisme ................................................................................................................................................................ 28
Anomie ......................................................................................................................................................................................... 28
Les regles de la methode sociologique ......................................................................................................................................... 28
Max Weber ............................................................................................................................................................................. 31
Het tragisch verstehen van Max Weber ....................................................................................................................................... 31
Wetenschap als beroep ................................................................................................................................................................ 31
Kritiek op objectiviteit – nomothetische versus ideografisch ....................................................................................................... 32
Hermeneutiek: Schleiermacher .................................................................................................................................................... 33
Verstehen: leven volgens Dilthey.................................................................................................................................................. 34
Weber en het ideaaltype als ‘methode’ ....................................................................................................................................... 34
Een ideaaltype van het ideaaltype ............................................................................................................................................... 35
Max Weber deel 2................................................................................................................................................................... 35
Sociologie als wetenschap van sociaal handelen ......................................................................................................................... 35
De collectiviteit – bestaat die? ..................................................................................................................................................... 37
Weber als atoomfysicus van de sociologie ................................................................................................................................... 37
Webers protestantismethese ....................................................................................................................................................... 38
Tragisch verstehen van Weber ..................................................................................................................................................... 40
George Mead .......................................................................................................................................................................... 41
,Wat is een theorie
Theorie en model:
Theorie: algemene verklaring van welomschreven verzameling feiten of gebeurtenissen,
zo mogelijk bevestigd door consistente dataverzameling of experimenten.
Theorie is werkelijk iets zien, iets beschouwen. Het gaat erom wat je precies ziet, over een
verzameling. Deze moet opengesteld worden voor toetsing, je moet naast het zien, ook
datgene kunnen openstellen voor mogelijke kritiek. Als de feiten je theorie tegenspreken,
verwerp je de theorie.
Theorieën zijn nooit volledig algemeen aanvaard.
Model: visuele, verbale of wiskundige representatie van een wetenschappelijk idee of
theorie. Een voorstelling van een aantal ideeën.
Enkele modellen: ze zijn allemaal visueel.
1. Ptolemaeus, gaf een voorstelling van het zonnestelsel.
2. Darwin, de evolutietheorie, getekend waardoor je een visuele perceptie kreeg.
3. Watson & Crick
Hieronder zie je abstracte voorstellingen van W. Du Bois.
Theorie en paradigma:
Paradigma betekent letterlijk voorbeeld, ook in didactische: vb. vervoeging van
werkwoorden. Je kan iets leren aan de hand van enkele voorbeelden. Je leert een
vervoeging van een woord, vanuit daar kan je meteen een hele reeks toepassen. Het is
een voorbeeld wat staat voor vele andere.
Een sociologisch paradigma, in de eenvoudigste betekenis is een basisvoorbeeld dat
sociale fenomenen helpt te begrijpen en verklaren. Bij een paradigma gebruik je een
basis beeld, die je gaat toepassen op allerlei vlakken.
, Bekende sociologische paradigma’s zijn: ruil, conflict, samenwerking en ‘betekenis’.
Ruilparadigma is bekend: stelt dat als je naar de werkelijkheid kijkt, je ze kan opvallen als
ruil. Bijvoorbeeld als iemand de les binnenkomt en je praat met iemand. Hier vindt ruil
plaats, namelijk met kennis.
Conflictparadigma: zal een conversatie tussen mij en Walter zien als een strijd. Een strijd
tussen generaties, gezag… wie heeft er recht om iets te zeggen? Ook daarnaast kan je
een verliefd koppel zien als een strijd.
Oefening: vat een bepaald sociaal fenomeen (bijvoorbeeld een koppel) beurtelings op
als ‘ruil’, ‘conflict’, ‘coöperatie’, ‘betekenis’
Paradigma’s zijn hulpmiddelen om de sociologische verbeelding in beweging te zetten.
Paradigma volgens T. Kuhn
Kritiek op ‘kennis als groeiende boom’. Hij verzette zich tegen het beeld dat kennis is zoals
meer en meer wordt, als een zandberg of een boom die groeit. Als je zo kijkt naar de
geschiedenis van de wetenschap bijvoorbeeld zie je de wetenschap vroeger als een
kleine boom, nu als een grote boom. Zo werkt het niet, af en toe gebeurt er iets zoals een
crisis of breuk, waardoor het regime verandert. De boom groeit niet verder, maar we
hakken die om. Mensen lopen soms weg van oude kennis, hierom gebruikte hij het begrip
revolutie. Deze heeft een drietal fases:
Fase 1: normale wetenschap als oplossen van puzzels. De wetenschappers zijn het er
allemaal over eens dat er een bepaald kader is waar men tussen blijft. De ontbrekende
puzzelstukken moeten worden gevonden en aangevuld. Er komt een moment dat er een
puzzelstuk niet past, op dit moment wordt het kader weggegooid en vertrokken vanuit
een ander uitgangspunt, hier komt een crisis of een revolutie.
Fase 2: anomalieën en wetenschappelijke ontdekkingen. d
Fase 3: crisis en wetenschappelijke ontdekkingen.
Fase 4: nieuwe fase van ‘normale wetenschap’.
Theorie, stroming en traditie:
Cf R. Nisbet, The Sociological Tradition
De tradities worden doorgegeven, er wordt door de jongeren die het overnemen als een
prioriteit gezien. Je hecht er een waarde aan (ivoren beeldjes). Dit is in de sociologie ook
zo, waarom lezen wij nog dingen van Comte (niet alle ideeën zijn goed van hem). Hier
kunnen we namelijk niet zeggen dat oude kennis voor eens en voor goed verworpen kan
worden, de kennis heeft altijd een doorwerking. De sociologie is net zoveel een traditie als
een wetenschap.
Sociologisch denken werd gevoed door:
1. Erfenis van positivisme. Positivisme beoogden de grote sprong die wetenschap had
gemaakt, om iets dergelijks te doen in het domein van samenleven. Is het niet
mogelijk om met als de fysica geweldige sprongen van vooruitgang te maken. Het
idee van een menswetenschap, een sociale wetenschap maken.
