Onderdeel 3 oncologie voor de tandheelkundige praktijk
- Boek J de Vries, JLN Roodenburg, I vd Waal en W Bender (2006), Oncologie voor de tandheelkundige praktijk
Onderdeel III: Samenvatni oncoloiie voor de tandheelkundiie praktik
J de Vries, JLN Roodenburg, I vd Waal en W Bender (2006), Oncologie voor de tandheelkundige praktik
Leerdoel 1: globaal de etologie en risicofactoren beschriiven van kanker in het algemeen, en die van kanker in het hoofd-hals gebied in het
biizonder.
(HS 1: Aliemene aspecten)
Etoloiie
o Verschillende theorieën die de oorzaak van kanker zouden verklaren
“Humoraaltheorie” kanker wordt veroorzaakt door een disbalans tussen de vier lichaamssappen (bloed, gele gal,
zwarte gal en sliim)
“Lymfe-theorie” kanker wordt veroorzaakt dor abnormale lymfe.
“Blasteem-theorie”: kanker bestaat niet uit lymfe, maar uit abnormale cellen die naast normale cellen bestaan.
“Chronische irritate theorie”
“Trauma theorie”
“Parasitaire theorie” waardoor mensen denken dat kanker besmeteliik is.
o 20e eeuw: ontsporingen in het DNA van cellen is de oorzaak van kanker.
o Kanker is een verzamelnaam voor veel verschillende tumortypes
Deze verschillen spitsen zich toe op een verschil in ontstaanswiize, celtype, lokalisate, bioloiisch iedrai,
behandelini en proinose
Gemeenschappeliik is de ontreielini van normale iroei van cellen
Reielmechanismen geven signalen tot celgroei en geprogrammeerde celdood. Bii normale cellen een evenwicht
tussen celgroei en cel afraak. Bii kanker is het evenwicht verstoord door enorme groei en deling van abnormale
cellen.
o Kanker wordt veroorzaakt door schade aan het DNA
Beschadigd DNA kan worden ieërfd (normaal gesproken probeert het lichaam beschadigd DNA te herstellen)
Vaker raakt het DNA beschadigd door externe factoren (straling, virale infecten of carcinogenen)
Kankercellen vormen meestal een solide tumor maar bii bv. leukemie verspreiden kankercellen zich door het bloed
en bloedvormend weefsel (o.a. beenmerg)
o Kanker is een maliine (kwaadaardiie) tumor die invasief iroeit en uitzaaiinien kan veroorzaken
o Er bestaan ook beniine tumoren die niet uitzaaien, deze ziin op een enkele uitzondering na niet levensbedreigend.
o Risicofactoren
Bii het dragen van risicofactoren voor kanker, ontstaat er een verhoogde kans op kanker.
Máár iemand hoef niet persee kanker te kriigen.
o Oncoienese
Het proces dat de basis vormt voor het ontstaan van kwaadaardige tumoren
o Carcinoienese
De wiize waarop kwaadaardige epitheliale tumoren ontstaan
o Oorzaken van kanker
Erfeliike factoren
Ongeveer 5% van kankersoorten wordt bepaald door erfeliike aanleg
Afwiikingen bestaan in het genoom van alle cellen (kiembaan-mutates)
o VB. mutates in BRCA1 en BRCA2 versterkt risico op borst- en ovariumcarcinomen.
Bii verhoogd risico
o Verwiideren at risk weefsel (primaire prevente)
o Regelmatge screening (secundaire prevente)
Omgevingsfactoren
Meeste tumoren ontstaan door omgevingsfactoren, carcinoiene factoren. Dit kunnen virussen/toxische
stoffen en straling ziin.
o Door carcinogene factoren ontstaan somatsche mutates.
o Om van normale cel naar kankercel te transformeren ziin meerdere mutates nodig. Proces duurt
iaren.
o Carcinogene omgevingsfactoren ziin infecteus/fysisch/chemisch:
Infecteus
o Virale infectes 10% en in ontwikkelingslanden 20% (bepaalde infectes kunnen de kans op
kanker verhogen, maar de meeste mensen kriigen geen kanker. De infecte is besmeteliik, maar
kanker niet)
Humaan papillomavirus (HPV)
Bepaalde subtypes HPV spelen een belangriike rol in ontstaan van
cervixcarcinoom
Ook bepaalde rol in ontstaan van anus-, vagina- en vulvacarcinoom
Epstein-Barr virus (EBV)
Bekend van de ziekte van Pfeiffer
Verhoogt kans op kriigen van o.a. Burkit lymfoom en nasopharynxcarcinoom
Humaan herpes virus 8 (HHV-8)
Geassocieerd met kaposi sarcoom (zeldzame huidtumor). Besmetng komt
veel voor bii AIDS.
Hepatts B en C
Geven verhoogd risico op hepatocellulair carcinoom
, o Bacteriële infectes
H. pylori kan leiden tot ontwikkeling van maagkanker
o Parasitaire infectes
Schistosoma hematobium in Azië en Afrika is geassocieerd met een verhoogd risico op
het ontstaan van blaascarcinoom
Fysisch
o UV-straling speelt een belangriike rol bii het ontstaan van huidtumoren
Dit betref zowel huidcarcinomen als meer zeldzame melanomen
Incidente neemt toe door gebruik zonnebank/blootstelling aan de zon
Vooral bii patënten waar het familiair voorkomt en patënten met minder
werkend immuunsysteem.
o Ioniserende stralen
Door bestraling / radiotherapie.
Chemisch
o Mate, duur en aard van blootstelling aan carcinogene stoffen speelt een rol
o Indirecte carcinoienen (carcinogenen waarbii stoffen moeten worden omgezet tot de werkende
carcinogene stof)
Asbest (mesothelioom)
Aromatsche aminen (verf) (blaascarcinoom)
Benzpyreen bii rokers (bronchuscarcinoom)
o Directe carcinoienen
Sommige cytostatca, in combinate met bestraling
Overmatg alcoholgebruik (tumoren in hoofd-halsgebied en mammacarcinomen
Additonele risicofactoren
o Overgewicht
o Groter risico op borstkanker, dikke-darmkanker, baarmoederkanker, eierstokkanker en
alvleesklierkanker.
o Bemoeiliikt ook (vroeg)diagnostek, speelt rol in keuze behandeling.
o 8% van totale kankersterfe.
Leerdoel 2: globaal uitleggen wat momenteel de incidente-, prevalente- en sterfe- ciifers ziin voor kanker in Nederland, daarbii de leefiid en
geslacht in acht nemend.
Epidemioloiie
o Ciifers over incidente en sterfe
Incidente
Aantal nieuwe gevallen kanker per iaar per 100.000
Prevalente
Aantal nog levende personen die kanker hebben (of hebben gehad) per 100.000 op een bepaald moment
Overlevini
Aantal personen dat na diagnose kanker na een bepaalde periode (5/10 iaar) nog in leven is
Sterfe
Aantal mensen dat per iaar aan kanker overliidt per 100.000 inwoners
In 2001:
Incidente: 395/100.000
Sterfe: 38.000 personen (fguur 2a, 2b, 2c)
Borstkanker
o Incidente: 11.800
Darmkanker
o Incidente: 9200
Longkanker
o Incidente: 8700
Prostaatkanker
o Incidente: 6900
Vrouwen: borstkanker, darmkanker, longkanker.
Mannen: prostaatkanker, longkanker, darmkanker.
Ongeveer 30% van de mensen zullen tidens hun leven een vorm van kanker kriigen
0-14 incidente van 400-450 per iaar
o Vooral leukemieën en hersentumoren.
15-24 incidente 400 per iaar
o Ook teststumoren en melanomen naast leukemieën en hersentumoren.
Getallen over kanker bekiiken in de tid.
Goed screeningsprogramma geef een grafek waarbii de incidente van de tumor toeneemt en uiteindeliik
later na iaren sterfe afneemt.
Door toenemende vergriizing een hogere incidente, kanker ontwikkelt zich na de 60-iarige leefiid.
Incidente van vrouwen neemt de aankomende 10 iaren iets toe en voor mannen bliif deze geliik (fguur
2a)
Vroegdiagnostek en verbeterde behandeling zorgen ervoor dat overleving van kanker hoger is.
Viifaarsoverleving bii mannen 45%, vrouwen 60% en kinderen 70%.
Vergriizing en toename van aantal nieuwe gevallen en verbeterde overleving zorgt voor toename van
prevalente van kankerpatënten. Een verdubbeling zal plaatsvinden.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper suusjevan. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,49. Je zit daarna nergens aan vast.
