Gestructureerde en overzichtelijke samenvatting van Inleiding tot het economisch recht KU Leuven 2024, van het BOEK I binnen het boek "Inleiding tot het economisch recht D0T01A". Boek geschreven door proffen Veerle Colaert en Frederik De Leo. Samengevat door student handelsingenieur (in de beleidsi...
ECONOMISCH RECHT
BOEK I: RECHT EN RECHTSTAAT
Hoofdstuk I: Het begrip recht
1. Basiskenmerken recht
Recht = geheel van regels dat uiterlijke gedragingen van mensen regelt, die in een bepaalde maatschappij door een
daartoe bevoegd orgaan worden opgelegd waarvan de naleving door de overheid afdwingbaar is
Kenmerken recht:
- Beheer van uitwendig gedrag
o een geheel van normen, die het uitwendige gedrag van personen regelen
- maatschappelijk fenomeen
o bepaalde samenleving op een bepaald historisch ogenblik
o gebonden aan een politiek en sociaal systeem
o evolueren met de ontwikkeling van de maatschappij
o moeten maatschappelijk relevant zijn
- hiërarchie binnen rechtsregels
o hoe fundamenteler hoe beter (hoger)
o rechtssysteem = geheel van de in een bepaalde maatschappij geldende rechtsregels
- rechtsregels worden uitgevaardigd
o door een daartoe bevoegd orgaan, soorten instanties:
▪ nationaal
▪ supranationaal
▪ internationaal
o volgens een in de wet voorziene procedure
- afdwingbaar
o sancties
▪ gedrag stimuleren: subsidies
▪ gedrag ontmoedigen: straffen, verlies van rechten, …
o onderscheidt rechtsregel (bindend bij wet) van religieuze regel (bindend in geweten)
2. Objectief en subjectief recht
Objectief recht =’law’ = geheel van regels, een gegeven dat op een bepaald oment aan het individu verschijnt
➔ Regelt menselijk gedrag
➔ Legt algemeen verbindende gedragsregels op
Subjectief recht = ‘right’ = duiding van een aanspraak die een bepaalde persoon aan het objectief recht ontleent
Bv een aanspraak om een bepaalde zaak te gebruiken of op een prestatie van een ander persoon
➔ Subjectief = titularis van het recht, rechtssubject
➔ Rechten of plichten waarop individuen aanspraak maken
➔ Beschermd door objectief recht
3. Enkele begrippen in het objectief recht
1) Positief recht
= vigerend recht = recht dat op een bepaald tijdstip en op een bepaalde plaats geldt
(de lege lata = volgens positief recht)
o Tegengesteld aan
▪ rechtsgeschiedenis (= uit recht uit het verleden)
▪ recht zoals men zou willen dat het er zou uitzien in de toekomst (= de lege ferenda)
2) Gemeen recht en bijzonder recht
2 rechtsnormen tegelijk van toepassing in dezelfde situatie => conflict:
- gemeen recht = de uitdrukking van de algemene regel
- bijzonder recht = een welbepaald bijzonder geval
➔ uitzonderingsregime verdringt algemene regime: bijzondere regel heeft voorrang op de algemene
1
, 3) Formeel en materieel recht
Materieel recht = de eigenlijke verdragsvoorschriften -> het deel van het recht waar de regels inhoudelijk worden
bepaald
Bv wat een verbintenis is, hoe je eigendom verkrijgt, …
Formeel recht = procedureel recht = recht dat dient om de eigenlijke gedragsvoorschriften af te dwingen
➔ Regelt hoe via gerechtelijke weg rechtsregels kunnen worden afgedwongen
➔ Bepaalt procedure die van toepassing is bij niet-naleving van materiële recht
➔ Procesrecht = de meeste regels van formeel recht
Meeste rechtstakken hebben een formele en materiële tak
➔ Materiële tak: bepaalt welke gedragingen misdrijven zijn en met welke straffen deze misdrijven worden bestraft
➔ Formele tak: bepaalt hoe misdadigers vervolgd en bestraft worden en hoe de straffen worden uitgevoerd
4. Aanvullend recht, (gewoon) dwingend recht en recht van openbare orde
1) Aanvullend recht
= suppletief recht
Regels van aanvullend recht = regels van toepassing indien partijen niets anders zijn overeengekomen
➔ Partijen staan vrij ervan af te wijken in een overeenkomst
➔ Principe van wilsautonomie (art 1134 oud BW)
Privaatrecht = geheel van regels dat de private belangen van de burgers onderling regelt (infra)
➔ Bepalingen zijn van aanvullend recht (met uitzonderingen)
Publiekrecht = geheel van regels dat de organisatie en de werking van de overheidsinstellingen betreft en de
verhoudingen tussen burgers en overheid beheerst (infra)
➔ Regels zijn van dwingend recht
2) Dwingend recht
➔ Afgestapt van principe van wilsautonomie
➔ Partijen niet langer de vrijheid om zelf inhoud en/of vorm van hun contracten te bepalen
➔ Bescherming van bepaalde categorieën van personen
o Door de wetgever
o Tegen misbruiken door onevenwichtige afspraken
➔ Gewoon dwingende rechtsregel = beschermen zuiver particuliere belangen door rechtsregels die
onvoorwaardelijk bindend zijn
o Norm bepaalt zelf dwingend karakter
▪ Uitdrukkelijk
▪ Indirect (verbod op afwijking)
Elke verbodsbepaling
➔ Bv “mini-koningskwestie” 1990 -> (art 93 Gw.)
➔ Verschillende vormen (dwingende) beschermingsmaatregelen in privaatrecht
o Opleggen van informatieverplichtingen
o Vormvereisten
o Een verbod om bepaalde clausules op te nemen in een contract
o Verbod om bepaalde contracten te sluiten / contracten in bepaalde situaties te sluiten
3) (dwingend) recht van openbare orde
Dwingend recht
- Regels van gewoon dwingend recht
- Regels van openbare orde
= regels die in het privaatrecht de juridische grondslagen vastleggen waarop de ethische, economische en
sociale (politieke) orde van de maatschappij rust (met inbegrip van goede zeden)
➔ Beschermen het algemeen belang
➔ Overstijgen het louter particuliere belang
≈ regels in goede zeden= een fatsoensnorm (essentieel beginsel van gangbare moraal) waarvan men
aanneemt dat deze in onze maatschappij niet mag worden overschreden
Fatsoensnorm waaraan het zelfbeschikkingsrecht van individuen niet mag tornen
Strijdig met goede zeden : een evolutief gegeven (vandaag ≠ toekomst)
4) onderscheid
2
, AANVULLEND RECHT (GEWOON) DWINGEND DWINGEND RECHT
RECHT OPENBARE ORDE
Doel Aanvullen lacunes in Bescherming private Bescherming openbaar
afspraken tussen partijen belangen belang
Afstand van recht Steeds mogelijk Nadat recht verworven is Niet mogelijk
Sanctie op niet-naleving Geen sanctie Relatieve nietigheid Absolute nietigheid
(afwijken steeds mogelijk)
Aanvullend recht: “behoudens andersluidende overeenkomsten…”
Dwingend recht: “kan geen afstand doen van …” “ongeacht andersluidende bedingen” “op straffe van nietigheid”
Hoofdstuk II: Inleiding objectief recht
1. Publiek- en privaatrecht
Publiekrecht = de regels die de organisatie en de werking van de overheidsinstellingen betreffen en die de
verhoudingen tussen de burgers end e overheid beheersen
Privaatrecht = de regels voor de relaties tussen de burgers onderling (burgers = natuurlijke- en rechtspersonen)
Opdeling rechtstakken:
grondwettelijk recht
Onderscheid publiek- en privaatrecht steeds moeilijker:
administratief recht ▪ Meer en meer gemengde gerechtstakken
▪ Zowel economisch recht als sociaal recht zijn
publiekrecht straf- en strafprocesrecht gemengd
fiscaal recht
2. Grondwettelijk recht
= constitutioneel recht : handelt over de normen die in een fundamentele akte (= de Grondwet) van de Staat werden
vastgelegd
➔ Andere normen zijn principieel ondergeschikt aan deze normen
➔ 2 bepalingen
o Fundamentele regels in verband met i.v.m. de organisatie en structuren van de Staat
o Fundamentele rechten die de verhouding tussen de burgers en de Staat beheersen
3. Administratief recht
= bestuursrecht:
- Regels die de organisatie en werking van de bestuurlijke overheid regelen
Bestuur =
o uitvoerende macht :
▪ federale regering
▪ regeringen van deelstaten (gemeenschappen en gewesten)
o administratieve overheden :
▪ lokale besturen (provincies en gemeenten)
▪ overheidsinstellingen die belast zijn met een openbare dienst (bv OCMW’s)
- de verhouding tussen de rechtssubjecten en het bestuur of tussen bestuursinstanties onderling
➔ beginselen van behoorlijk bestuur
o bv motiverings- en hoorplicht
o = waaraan de bestuurlijke overheden zich bij hun handelen moeten houden
4. (materieel) strafrecht
Strafrecht = de regels die bepalen onder welke voorwaarden, aan wettelijk omschreven gedragingen (misdrijven),
strafrechtelijke sancties verbonden zijn
➔ Overheid = houder van het monopolie inzake de uitoefening van geweld
➔ Strafwetboek: opsomming van de verschillende soorten misdrijven en hun kenmeren + sancties
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper kaatcommeine. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
