Uitgebreide college aantekeningen Hersenen & Gedrag (7012K2002Y)
7 keer bekeken 0 keer verkocht
Vak
Hersenen & Gedrag (7012K2002Y)
Instelling
Universiteit Van Amsterdam (UvA)
Zeer uitgebreide college aantekeningen van het vak hersenen en gedrag. De aantekeningen zijn bijna woord voor woord mee geschreven met de hoorcolleges. De stof wordt uitgebreid uitgelegd aan de hand van voorbeelden en afbeeldingen. Het gastcollege van de neuropsycholoog zit niet in deze aantekening...
Inhoud
Hoorcollege 1 cellen en informatie overdracht 1 .................................................................................... 4
Introductie: ...................................................................................................................................... 4
Waarom dit vak?.............................................................................................................................. 4
Het brein .......................................................................................................................................... 4
Neuronen......................................................................................................................................... 5
Gliacellen ......................................................................................................................................... 6
Cellen en informatieoverdracht....................................................................................................... 8
Het brein en zijn omgeving .............................................................................................................. 9
Hoorcollege 2 cellen en informatie overdracht 2 .................................................................................. 10
Electrische prikkels ........................................................................................................................ 11
Rustpotentiaal ............................................................................................................................... 11
Actiepotentiaal .............................................................................................................................. 11
Graduele potentialen..................................................................................................................... 13
Chemische prikkeloverdracht: synapsen ....................................................................................... 15
Hoorcollege 3 cellen en informatie overdracht deel 3 .......................................................................... 17
Stoffen ........................................................................................................................................... 18
Verslavende stoffen ....................................................................................................................... 19
Verslavende stoffen die direct op receptor binden ....................................................................... 20
Verslavende stoffen die neurotransmitters beïnvloeden .............................................................. 21
Verslaving....................................................................................................................................... 22
Gevoeligheid .................................................................................................................................. 23
Medicijnen ..................................................................................................................................... 24
Hoorcollege 4: hersenstructuur & hersenfunctie deel 1 ....................................................................... 25
Zenuwstelsel .................................................................................................................................. 26
Anatomische begrippen ................................................................................................................ 26
Hersenvliezen ................................................................................................................................ 28
Ventrikels ....................................................................................................................................... 28
Ruggenmerg .................................................................................................................................. 29
De reflexboog ................................................................................................................................ 29
Craniale zenuwen ......................................................................................................................... 30
Indeling van de hersenen .............................................................................................................. 31
Achterhersenen ............................................................................................................................. 32
, Middenhersenen ........................................................................................................................... 32
Voorhersenen ................................................................................................................................ 32
Hoorcollege 5: structuur en functie deel 2 ............................................................................................ 34
Zintuigen: ....................................................................................................................................... 34
Detectie en perceptie .................................................................................................................... 35
Van de buitenwereld naar de cortex ............................................................................................. 35
Van actiepotentiaal naar betekenis ............................................................................................... 36
Ordelijke verwerking ..................................................................................................................... 37
Motoriek ........................................................................................................................................ 40
Globaal naar detail ........................................................................................................................ 40
Topografie ...................................................................................................................................... 41
Pyramidaal motorsysteem ............................................................................................................. 41
Extrapyramidaal motorsystseem ................................................................................................... 42
Hoorcollege 6: hersenstructuur & hersenfunctie deel 3 ....................................................................... 42
Emotie ........................................................................................................................................... 42
Geheugen Soorten geheugen ........................................................................................................ 46
Subcorticale geheugen .................................................................................................................. 47
Corticaal geheugen ........................................................................................................................ 47
Taal................................................................................................................................................. 47
Wernicke-Geswind model ............................................................................................................. 48
Aandacht........................................................................................................................................ 49
De biologische basis voor aandacht en hoe dit werkt in hersenen ............................................... 50
Lateralisatie ................................................................................................................................... 51
Hoorcollege 7: onderzoek...................................................................................................................... 52
Beeldvormende technieken .......................................................................................................... 52
EEG................................................................................................................................................. 53
CT ................................................................................................................................................... 56
MRI ................................................................................................................................................ 56
fMRI ............................................................................................................................................... 57
PET ................................................................................................................................................. 58
TMS ................................................................................................................................................ 59
DTI.................................................................................................................................................. 59
Klinisch onderzoek ......................................................................................................................... 60
Neurologisch onderzoek ................................................................................................................ 60
Hoorcollege 8: ontwikkeling & plasticiteit deel 1 .................................................................................. 62
Prenatale ontwikkeling van het centraal zenuwstelsel.................................................................. 62
, Ontwikkeling van de neuronen...................................................................................................... 63
Selectieve eliminatie...................................................................................................................... 64
Ontwikkeling in de cortex .............................................................................................................. 66
Ontwikkeling van het puberbrein .................................................................................................. 68
Hoorcollege 9: ontwikkeling & plasticiteit deel 2 .................................................................................. 69
Primaire emoties ........................................................................................................................... 70
Het complexere emotiesysteem .................................................................................................... 70
Het nemen van risico’s................................................................................................................... 71
Het adolsecentenbrein .................................................................................................................. 71
Voorbeeld open tentamen vragen: ............................................................................................... 72
Plasticiteit ...................................................................................................................................... 72
Corticale reorganisatie................................................................................................................... 72
Teratogenen ................................................................................................................................... 74
Hoorcollege stoornissen en invloeden deel 1 ....................................................................................... 77
Trauma ........................................................................................................................................... 77
Meningitis ...................................................................................................................................... 81
Cerebrale parese............................................................................................................................ 82
Hoorcollege stress en gezondheid ......................................................................................................... 85
Stress ............................................................................................................................................. 86
Stress systemen en stress reacties ................................................................................................ 87
Centraal zenuwstelsel – limbisch systeem..................................................................................... 87
Sympathetic adrenal medulla axis (SAM) ...................................................................................... 89
Hypothalamic pituitary adrenal axis (HPA as) ............................................................................... 89
Cortisol........................................................................................................................................... 90
General adaptaion syndrome ........................................................................................................ 91
Ontregeling van het stresssysteem................................................................................................ 92
Artikel: Early life stress en gezondheid .......................................................................................... 92
Kwetsbaarheid ............................................................................................................................... 95
Stressor early life stress ................................................................................................................. 95
,Hoorcollege 1 cellen en informatie overdracht 1
Introductie:
Boek van Kalat, 12e editie ook oké
Inhoud van de colleges over de artikelen zijn lijdend voor hoeveel je ervan moet weten.
Opnames kunnen gekeken worden t/m herkansing
Gebruik maken slide nummers, PowerPoint komen achteraf online
Voortgangstoetsen, niet verplicht! Maar handig studiemateriaal. Vorm van vragen lijkt niet op tenta
vragen, maar begrippen worden besproken.
Tentamen 2 keuze vragen en korte open vragen
Waarom dit vak?
- Ons gedrag wordt gestuurd door ons brein
- Wat weten we van biologische factoren die stoornissen veroorzaken
- We gaan een biologisch standpunt innemen
- Functie en disfunctie beter begrijpen/verklaren
- Beter begrijpen van een stoornis
o Spina bifida (open ruggetje)
o Autisme spectrum stoornis
o Cerebrale parese (hersenverlammingen die zorgen voor motorische problemen)
- Herkennen van gedragsproblemen met een neurologische oorzaak → evalueren van
ontwikkelingsmogelijkheden
- Kennis van nevenvakgebieden bevordert multidisciplinaire samenwerking → neurologie,
neuropsychologie, kinderpsychiatrie
Structuur van het vak
1. Cellen & informatieoverdracht
cellen, communicatie, medicijnen en drugs
2. Hersenstructuur & hersenfunctie
Anatomie, zintuigen, motoriek, emotie, geheugen, taal en aandacht
3. Onderzoek
beeldvormende technieken & neuropsychologisch onderzoek
4. Ontwikkeling & plasticiteit
ontwikkeling, aanpassingen na beschadigingen
5. Stoornissen en invloed
spina bifida, cerebrale parese, ADHD, dyslexie, ASS, verworven hersenletsel; trauma,
teratogenen, meningitis & invloed van stress op gezondheid en ontwikkeling
Het brein
De hersenen sturen ons aan, dit is zo belangrijk omdat; je dit nodig hebt om te leven, als je je niet kan
verplaatsen ben je niet weerbaar.
Hersenen gebruiken ontzettend veel energie (evolutionair gezien), planten hebben dit bijvoorbeeld
niet, want zij kunnen zich niet verplaatsen.
Hersenen zijn voor communicatie.
Er komt informatie binnen door zintuigen, dat wordt verwerkt, vervolgens reageren we hier op.
input → verwerking → output
zintuigen → blackbox = hersenen → motoriek
,We nemen dingen waar met ons lichaam, met onze zintuigen. Het lichaam zorgt voor de input en de
output. Het lichaam neemt de omgeving waar.
Het verwerken in de hersenen wordt gedaan met heel veel hersencellen die met elkaar
communiceren.
Hersencellen
Er zijn twee soorten cellen in ons brein en die nemen allebei
ongeveer de helft in beslag
1. Neuronen dit is een zenuwcel
2. Gliacel dit is een steuncel (ondersteunende functie)
Hiernaast is een plaatje van een neuron met daaromheen
ondersteunende cellen.
Neuronen
Neuron is een lichaamscel en heeft ook
deze kenmerken; er is zit een
celmembraan omheen, waardoor de cel
een afgesloten geheel is, hierin zitten
kanaaltjes waardoor de cel kan
communiceren met zijn omgeving.
Daarnaast zit er een celkern in met
genetisch materiaal erin.
In de cel zitten ook mitochondriën dat
zijn energiefabriekjes, daarin wordt
glucose verbrandt waardoor er energie
vrij komt. De glucose komt via het
voedsel in het bloed, dat naar de hersenen gaat en daar wordt het opgenomen door de hersenen en
verbrand. De mitochondriën is een soort orgaan van de cel.
In de cel zitten ook ribosomen die maken eiwitten
Een neuron is gewoon een lichaamscel, maar hij is ook heel speciaal. Want ze kunnen communiceren,
daar zijn ze speciaal voor ontworpen om informatie uit te wisselen.
Speciale onderdelen van de neuron zijn de dendrieten, dat zijn de antennes van de cel, daar komt de
informatie binnen.
Unieke aan neuron is de axon, deze kan heel lang zijn, bijvoorbeeld van hersenen naar onderin de
rug. Dat is het draadje wat aan het cel lichaam vast zit. Hiermee wordt informatie vervoerd,
informatie wordt doorgeven aan een andere plek van het lichaam.
Aan het eind van de axon kan die vertakken in axon knopjes, hiermee maakt die contact met de
dendrieten van een andere cel zodat de neuron de informatie door kan geven aan een andere
neuronen.
1. Dendrieten
ontvangen informatie van andere
neuronen, elke cel (neuron) heeft
veel dendrieten. Zij zorgen dus voor
de input
iput →
2. Soma/cellichaam
hier wordt de informatie
geintegreert, de informatie wordt
hier opgetelt en komt hier samen
input → putput →
3. Axonen
hier wordt de informatie
doorgestuurd en zenuwimpulsen
vervoerd (één per cel) waar ze
uiteindelijk de axonknopjes
bereiken
input → putput → throughput →
4. Presynaptische terminal
Hier wordt de informatie af
gegeven aan een volgende cel. Dit
is de communicatie tussen cellen,
dit gaat door neurotransmitters
Input → putput→ trhoughput →
output
Gliacellen
Gliacellen ondersteunen de functies van
neuronen, zijn de helft van het hersenvolume
en beïnvloeden de
communicatie/informatieverwerking.
Ze kunnen invloed hebben op de informatie
verwerking van de neuronen.
Dit is een doorsnee van de hersenen; je ziet
twee neuronen en Gliacellen; de groene,
witte en rode.
Gliacellen beiden letterlijke fysieke steun aan
de hersenen, want een hoopje neuronen bij
elkaar zijn een soort pudding.
In de afbeelding hiernaast zie je een astrocyte, die helpen met de aan
en afvoer van stoffen, dit gaat om het doorgeven van voedingstoffen
en het afvoeren van afvalstoffen. Het astrocyte kan stof opnemen uit
het bloed en doorgeven aan de neuron.
Dit is een schematische weergave, want hij kan meerdere neuronen
,tegelijk voorzien van stoffen. Ze beïnvloeden de communicatie, ze kunnen bloedvaten wijdzetten, ze
kunnen aan heel veel neuronen tegelijk stoffen doorgeven, waardoor de neuronen gesynchroniseerd
worden.
Er zijn ook gliacellen die produceren hersenvloeistof. In de hersenen zitten holtes waarin een soort
vloeistof zit (van bloedplasma’s) deze heeft ook een functie voor het aan en afvoeren van stoffen. Er
zijn ook gliacellen die deze vloeistof maken.
Gliacellen maken myeline, myeline ligt om axonen heen. Myeline is wit van kleur, dit is ook wel witte
stof. De grijze stof in je hersenen is waar geen myeline ligt (dus de dendrieten, celkern en de axon
knoppen). De witte stof is waar de myeline omheen zit (de axon). De myeline heeft dezelfde functie
als het plastic omhulsel van je oplader, als dat er niet omheen zit en je pakt de oplader op de loopt er
elektriciteit door je hand. Mylene is een vettig laagje die isoleert en zorgt dat de informatie die door
de axon niet weglekt, en dus efficiënt en beter verloopt.
De oigodendrocyte maakt de myeline heeft uitlopers die windingen heeft die om de axonen heen
gaan, zie afbeeldingen hieronder.
De gliacellen; microglia spelen een rol in
afweer tegen virussen en schimmels. Ze
spelen ook een rol in de herstel functies.
Rol bij ontwikkeling van de hersenen.
Helemaal aan het begin van de ontwikkeling
van de hersenen moeten de neuronen zich
verplaatsen naar de juiste plek, de gliacellen
maken een soort stijger die zorgen dat neuronen zich kunnen verplaatsen.
Samenvattend gliacellen:
- Steun
- Aan/afvoer stoffen → astrocyte (groen)
- Maken hersenvloeistof → naam hoef je niet te weten
- Maken myeline → oligodrendociyten (wit)
- Afweer → microglia
- Rol in ontwikkeling
,Cellen en informatieoverdracht
Als het brein/de hersenen wordt gezegd wordt het gehele centrale zenuwstelsel bedoeld.
Informatieverwerking:
- van de zintuigen naar het centraal zenuwstelsel (CZS)
- van de ene naar de andere plek in CZS
- van CZS naar de spieren, zodat je kan reageren op je
omgeving
Begrippen (zijn nodig om neurobiologische literatuur te lezen en begrijpen):
• Afferent informatiestroom
als er informatie aangevoerd wordt.
VOORBEELD:
o Als je het CZS neemt, dan is dit informatie die vanuit de zintuigen binnen komt, de
informatie wordt aangevoerd naar de hersenen.
o je staat in het geheugengebied van de hersenen, er wordt visuele informatie aangevoerd
naar het geheugengebied.
• Intrinsieke informatiestroom
De dendrieten en de axon liggen in één en dezelfde structuur
Dit komt niet zo heel vaak voor
VOORBEELD:
o Ruggenmerg zie verderop
• Efferente informatiestroom
als er informatie wordt afgevoerd
VOORBEELD:
o Als je het CZS neemt, de informatie gaat vanuit het CZS naar de spieren
Sensorische neuron
Afferent ten opzichte van het CZS.
De neuron vangt een prikkel op via de huid.
De dendrieten zijn de tastsensoren in je
huid, die geven een signaaltje door het axon
naar het ruggenmerg.
Efferent tent op zichten van het CZS.
Vanuit de dendrieten gaat er informatie door
de axon naar de spier, hierdoor kan de spier
bewegen.
,Interneuron
Intrinsieke informatiestroom. Dit vind plaats binnen dezelfde structuur van het CZS.
Gehele plaatje:
Informatie komt binnen via de receptoren in de huid, de
afferente informatie stroom gaat naar het ruggenmerg,
Binnen het ruggenmerg is er een intrinsieke
informatiestroom, daarna gaat de informatie vanuit het
ruggenmerg naar de spier die is de efferente
informatiestroom.
Het brein en zijn omgeving
Bloedhersen-barrière heeft een bijzondere functie want die beschermd de hersenen.
Hersenen worden beschermd door:
- bot; je schedel, maar ook om je ruggenmerg zit bot namelijk je ruggenwervels
- vloeistoflaagje; dit zit om de hersenen heen en ook om de ruggenmerg heen, dit functioneert als
stoofkussen of airbag
- bloed-hersenbarrière; deze controleert heel erg streng welke stoffen de hersenen binnen komen,
dit is in je lichaam niet zo, je lichaamscellen kunnen besmet worden met ziektes, in je lichaam is dit
niet heel erg, want je immuunsysteem lost dit op. Maar bij hersencellen is dit anders, want je wordt
met hersenencellen geboren en daar moet je het mee doen. Hersencellen hebben de koolstofwaarde
uit je geboorte jaar, ze worden niet meer opnieuw bij gemakt.
De bloed-hersenbarrière laat dus voedingstoffen toe en schadelijke stoffen niet
Bloed-hersenbarrière is niet een laag die over de hersenen ligt
als een beschermende hoes want er komen allemaal bloedvaten
van het lichaam naar de hersenen. De bloedhersen-barrière loopt
om elke bloedvat heen. Aan de binnenkant van het bloedvat
liggen deze cellen, die heel strak tegen elkaar aan zitten zodat er
nauwelijks stoffen doorheen kunnen. Binnen de bloedvaten
liggen de cellen aan de binnenkant van het bloedvat en dat heet
een tight function. Aan de buitenkant liggen de astrocyte en die
spelen ook een rol in de stofwisseling. Op deze manier worden de
schadelijke stoffen de hersenen uit gehouden.
De hersenen hebben ook stoffen nodig om te kunnen functioneren dus de bloed-hersenbarrière
houdt niet alles tegen.
Wat er wel doorheen komt:
- kleine moleculen
- in vet oplosbare stoffen
- ongeladen stoffen zoals zuurstof, CO2, sommige vitaminen
Via speciale kanaaltjes
- water, want dit is een geladen stof dus kan niet zomaar door de bloed-hersenbarrière
Via actief transport
- glucose, dit molecule is te groot voor de bloed-hersenbarrière. Glucose gaat via een pompje de
hersen in, maar dit kost ook energie. Glucose is wel nodig voor de hersencellen, anders loopt het
, schade op
- aminozuren; bouwstoffen van eiwitten, wat weer bouwstoffen zijn voor je lichaam
- sommige vitaminen
- ijzer
Niet:
- schadelijke stoffen, sommige schadelijke stoffen komen er wel doorheen zoals drugs en alcohol.
Alcohol is oplosbaar in vet dus gaat er makkelijk doorheen
- virussen
- medicijnen; wat onhandig is voor hersentumor of Parkinson
De bloed-hersenbarrière kan ook stuk gaan en dan lopen je hersencellen wel schade op. Dit kan door
een hersenontsteking, wat weer kan door een trauma (fysieke schade door ongeluk), maar ook door
hoge bloeddruk of ernstige infecties. Je hersencellen worden niet vervangen waardoor je risico loopt
op schade.
Hoorcollege 2 cellen en informatie overdracht 2
In dit college:
Elektrische prikkels:
- rustpotentiaal
- actiepotentiaal
- gradueel potentiaal
Samenvattend vorige college
Neuron
Anatomische kenmerken die de neuron speciaal maken;
dendrieten en axon
Gliacellen functies
- maken van myeline door de oligodendrocyte
- fysieke steun
- afvoer van stoffen door de astrocyte
- maken van hersenvloeistof
- afweer door de microglia
- radialeglia die een rol spelen bij de ontwikkeling
Informatieverwerking
- aanvoerend: afferent
- afvoerden: efferent
- communicatie binnen een structuur intrinsiek
Bloedhersenbarrière beschermt de hersenen want hersencellen
groeien niet opnieuw
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper reneejoleinjansen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,46. Je zit daarna nergens aan vast.
