3e bachelor orthopedagogie
BELEID
Hogeschool Gent
Lies Poppe
Schooljaar 2023 - 2024
,INHOUD
H1: MANAGEMENT ..............................................................................................................................8
1. Inleiding..............................................................................................................................8
2. Wat is management?...........................................................................................................8
2.1. Leiderschap: aangeboren of aangeleerd? ................................................................................8
3. Evolutie in managementmodellen ........................................................................................8
3.1. 1900-1925 rationeel-doelmodel: .............................................................................................9
3.2. Intern proces model ..............................................................................................................9
3.3. 1926-1950 Human-Relationsmodel ........................................................................................9
.................................................................................................................................................. 10
3.4. 1951-1975 Open-systeemmodel........................................................................................... 10
3.5. 1976-heden En vooronderstellingen ...................................................................................... 10
3.6. Heden ................................................................................................................................. 10
3.7. Model van concurrerende waarden ....................................................................................... 11
4. Managementrollen ............................................................................................................ 12
4.1. Taakgerichte rol ................................................................................................................... 12
4.2. Mensgerichte rol .................................................................................................................. 12
4.3. Veranderingsgerichte rol ...................................................................................................... 12
4.4. Externgerichte rol................................................................................................................. 13
4.5. Waardengerichte rol ............................................................................................................ 13
5. Uitdagingen in de non-profitsector ..................................................................................... 13
6. Privatisering ...................................................................................................................... 14
7. Invloed op organisaties en het beroep ................................................................................ 14
7.1. Kritiek verzorgingsstaat (Trappenburg, M.) ............................................................................. 14
7.2.1. 2005 VS 2024 ................................................................................................................. 14
H2: BUSINESSMODELS ...................................................................................................................... 15
1. Sociaal ondernemen ......................................................................................................... 15
1.1. Broeinest vzw ............................................................................................................... 15
1.1.1. Maatschappelijke nood ............................................................................................. 15
1.1.2. Voordelen broeinest.................................................................................................. 16
1.1.3. Nadelen Broeinest .................................................................................................... 16
1.1.4. 5 doelstellingen broeinest ......................................................................................... 17
1.1.5. Wat maakt broeinest anders? .................................................................................... 17
1.1.6. Hoe? ........................................................................................................................ 17
1.1.7. Sponsors & partners ................................................................................................. 18
1.2. Welk verschil wil je maken? ........................................................................................... 18
1
, 1.2.1. Problem tree .................................................................................................................. 18
1.2.2. Van idee naar prototype ................................................................................................. 19
1.2.3. Theory of change (TOC) .................................................................................................. 20
1.3. Sociaal ondernemen: businessmodellen........................................................................ 21
1.3.1. Waarom een model? ..................................................................................................... 21
1.3.2. Structuur businessplan.................................................................................................. 22
2. Ondernemende vaardigheden............................................................................................ 22
2.1. Entrepreneur vs intrapreneur ......................................................................................... 23
3. Ontstaan sociaal ondernemen ........................................................................................... 24
4. Vormen van sociaal ondernemen ....................................................................................... 24
4.1. Spectrum ondernemerschap ......................................................................................... 24
4.2. Vormen van sociaal ondernemen ................................................................................... 25
5. Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) .............................................................. 25
5.1. Kenmerken MVO ........................................................................................................... 25
5.2. Sustainable Development Goals .................................................................................... 26
5.2.1. 5 P’s van duurzame ontwikkeling..................................................................................... 26
5.3. Hoe MVO invullen als organisatie? ................................................................................. 26
5.4. Verschillende maturiteitsniveaus ................................................................................... 26
6. Sociale economie ............................................................................................................. 28
6.1. Wanneer sociale economie?.......................................................................................... 28
6.2. 3P’s: ............................................................................................................................. 28
6.3. Doelgroepen maatwerk ................................................................................................. 29
6.4. Vormen sociale economie ............................................................................................. 29
6.2.1. Arbeidszorg ................................................................................................................... 29
6.2.2. Sociale inschakelingseconomie ..................................................................................... 30
6.2.3. Collectief maatwerk ....................................................................................................... 30
6.4.4. Individueel maatwerk ................................................................................................ 30
7. Sociaal ondernemen ......................................................................................................... 31
7.1. Criteria sociaal ondernemen ......................................................................................... 31
7.2. 3P’s .............................................................................................................................. 31
7.3. Voorbeelden Sociaal ondernemen ................................................................................. 31
H3: STRATEGISCH WERKEN ............................................................................................................... 32
1. Missie ............................................................................................................................... 32
1.1. Elementen in een missie................................................................................................ 32
1.2. Kenmerken goede missie............................................................................................... 32
1.3. Mission statement: evaluatieschema ............................................................................. 32
1.4. Functies missie............................................................................................................. 33
2
, 2. Visie ................................................................................................................................. 33
2.1. Een missie is geen visie, een visie is geen missie ............................................................. 33
2.2. Voorwaarden visie......................................................................................................... 34
2.3. Leesbaarheidsindex ...................................................................................................... 34
3. Strategie ........................................................................................................................... 34
3.1. Instrumenten naar een strategie .................................................................................... 34
3.2. SWOT- analyse ............................................................................................................. 35
3.2.1. SWOT-analyse: confrontatiematrix ............................................................................ 35
4. Doelstellingen................................................................................................................... 36
4.2. Organisatiedoelen......................................................................................................... 36
4.3. Soorten doelstellingen .................................................................................................. 36
4.4. Doelen van een vormingsorganisatie .............................................................................. 36
5. Actieplan .......................................................................................................................... 37
5.1. PERT ............................................................................................................................ 37
5.2. GANTTgrafiek ................................................................................................................ 37
H4: SOCIALE MARKETING .................................................................................................................. 38
1. Is er een markt?................................................................................................................. 38
1.1. Concurentieanalyse ...................................................................................................... 38
1.2. Marktonderzoek ............................................................................................................ 39
1.2.1. De juiste vragen stellen aan de juiste groep ................................................................ 39
1.2.2. Mogelijke fouten bij marktonderzoek .......................................................................... 39
1.2.3. Stappen marktonderzoek .......................................................................................... 39
2. Marketing: STP-model ....................................................................................................... 40
2.1. Segmenteren ................................................................................................................ 40
2.1.1. Segmentatievariabelen ............................................................................................. 41
2.1.2. Een goed segment is… .............................................................................................. 41
2.2. Targeten ....................................................................................................................... 41
2.2.1. Positionering ............................................................................................................ 41
2.2.2. Unique Selling Proposition (USP)/ Unique Value Proposition (UVP) .............................. 41
2.3. Positioneren ................................................................................................................. 42
2.3.1. De juiste concurrentievoordelen kiezen...................................................................... 42
2.3.2. Succesvolle positionering ......................................................................................... 42
3. Gouden cirkel van Simon Sinek .......................................................................................... 43
4. Sociale marketing, wat is er anders aan? ............................................................................ 43
4.1. Marketing versus sociale marketing ............................................................................... 43
4.2. Profit marketing vs non-profit marketing ......................................................................... 43
4.3. Klassiek communicatiemodel........................................................................................ 44
3
, 5. Mogelijke veranderingen in sociale marketing ..................................................................... 44
5.1. Cognitieve verandering .................................................................................................. 44
5.2. Actieverandering ........................................................................................................... 44
5.3. Gedragsverandering ...................................................................................................... 44
5.4. Waardeverandering....................................................................................................... 44
H6: FINANCIEEL MANAGEMENT ......................................................................................................... 45
1. Financiële verslaggeving .................................................................................................... 45
1.1. Jaarrekening ................................................................................................................. 45
1.2. Resultatenrekening ....................................................................................................... 45
1.3. De Balans ..................................................................................................................... 45
2. Inkomsten voor organisaties .............................................................................................. 45
2.1. Werkingsmiddelen ........................................................................................................ 45
2.2. Externe bronnen............................................................................................................ 46
2.2.1. Subsidiering ............................................................................................................. 46
2.2.2. Sponsoring ............................................................................................................... 46
2.3. Interne bronnen ............................................................................................................ 47
2.3.1. Dienstverlening......................................................................................................... 47
2.3.2. Fondsenwerving ....................................................................................................... 47
2.3.3. Crowdfunding ........................................................................................................... 47
2.3.4. Fondsenwerving samengevat .................................................................................... 48
2.3.5. Tips bij kleine acties .................................................................................................. 48
H7: ORGANISATIESTRUCTUUR ........................................................................................................... 49
1. Organisatiestructuren ....................................................................................................... 49
1.1. Typologie van Mintzberg ................................................................................................ 49
1.1.1. Verschil Mintzberg en organigram .............................................................................. 50
1.2. Eenvoudige structuur (Mintzberg) ................................................................................... 50
1.2.1. Lijnorganisatie (organigram) ...................................................................................... 51
1.2.2. Collegiale organisatie................................................................................................ 51
1.3. Machinebureaucratie (MIntzberg) .................................................................................. 52
1.4. Professionele bureaucratie (Mintzberg) .......................................................................... 52
1.4.1. Staforganisatie (organigram)...................................................................................... 54
1.4.2. Functionele organisatie (organigram) ......................................................................... 54
1.5. Divisiestructuur (Mintzberg) ........................................................................................... 55
1.5.1. Divisionele organisatie (organigram) .......................................................................... 55
1.6. Adhocratie (Mintzberg) .................................................................................................. 56
1.6.1. Matrixorganisatie (Organigram).................................................................................. 56
2. Nieuwe organisatie............................................................................................................ 57
4
, 2.1. Kenmerken ................................................................................................................... 57
2.2. Voorbeeld buurtzorg Nederland ..................................................................................... 57
2.3. Netwerken .................................................................................................................... 58
H8: ORGANISATIECULTUUR ............................................................................................................... 58
1. Definitie............................................................................................................................ 58
2. Cultuuruitingen ................................................................................................................. 58
2.1. Ui of ijsberg................................................................................................................... 58
2.2. Symbolen ..................................................................................................................... 59
2.3. Helden ......................................................................................................................... 59
2.4. Rituelen........................................................................................................................ 59
2.5. Waarden en opvattingen................................................................................................ 59
3. Sterke en zwakke culturen ................................................................................................. 59
3.1. Sterke cultuur ............................................................................................................... 59
3.2. Zwakke cultuur ............................................................................................................. 60
3.3. Neurotische culturen .................................................................................................... 60
4. Belang van organisatiecultuur ............................................................................................ 61
4.1. Het belang van de organisatiecultuur ............................................................................. 61
4.2. Model van Concurrerende waarden (Quinn).................................................................... 62
4.2.1. Beheersgerichte cultuur = hiërarchische cultuur......................................................... 62
4.2.2. Resultaatgerichte cultuur = marktgeoriënteerde cultuur ............................................. 62
4.2.3. Mensgerichte cultuur = familiecultuur ........................................................................ 63
4.2.4. Innovatiegerichte cultuur = adhocratie ....................................................................... 63
4.3. Managementmodellen Quinn ........................................................................................ 64
4.4. Typologie Handy & Harrison (1972) ................................................................................. 64
4.4.1. Rollencultuur (Apollo) ............................................................................................... 65
4.4.2. Machtscultuur (Zeus) ................................................................................................ 65
4.4.3. Persoonscultuur (Dionysus) ...................................................................................... 65
4.4.4. Taakcultuur (Athene)................................................................................................. 66
5. Organisatieklimaat ............................................................................................................ 66
5.1. OCAI Organizational Culture Assessment Instrument ..................................................... 66
5.1.1. Ondersteunend ........................................................................................................ 67
5.1.2. Innovatief ................................................................................................................. 67
5.1.3. Respect voor regels................................................................................................... 67
5.1.4. Doelgericht............................................................................................................... 67
H9: INTEGRALE ORGANISATIEVERANDERING ..................................................................................... 68
1. De noodzaak van verandering ............................................................................................ 68
1.1. Organisatieverandering ................................................................................................. 68
5
, 1.2. Verandering in............................................................................................................... 68
1.3. Verandermodel ............................................................................................................. 68
1.4. Externe factoren ........................................................................................................... 68
1.5. SWOT-analyse: confrontatiematrix................................................................................. 69
2. Integrale organisatieverandering ........................................................................................ 69
2.1. Proces van integrale organisatieverandering ................................................................... 69
2.1.1. Fase 1: bewustwording.............................................................................................. 70
2.1.2. fase 2: oriëntering ..................................................................................................... 70
2.1.3. Fase 3: uitvoering...................................................................................................... 70
2.1.4. Fase 4: verandering ................................................................................................... 70
2.2. Stappen (ipv fases) verandering ..................................................................................... 71
2.3. Integrale organisatieverandering .................................................................................... 71
3. Risico’s en valkuilen .......................................................................................................... 71
3.1. Belangrijkste fouten ...................................................................................................... 71
4. Weerstand ........................................................................................................................ 72
4.1. 3 grote weerstandsgroepen ........................................................................................... 72
4.2. Voortrekkers en gangmakers ......................................................................................... 72
4.3. Principes van weerstand................................................................................................ 72
4.4. Hoe herken je weerstand? ............................................................................................. 73
4.5. Symptomen voor weerstand .......................................................................................... 73
4.6. Redenen weerstand ...................................................................................................... 73
4.7. Soorten weerstand ........................................................................................................ 73
4.7.1. Organisatorische weerstand...................................................................................... 74
4.7.2. Groepsmatige weerstand .......................................................................................... 74
4.7.3. Individuele weerstand ............................................................................................... 74
4.8. Weerstand in de juiste context plaatsen ......................................................................... 74
4.9. Aanpak ......................................................................................................................... 75
5. Draagvlak ......................................................................................................................... 75
5.1. Belangrijke elementen bij draagvlak ............................................................................... 75
5.2. Betrokkenheid .............................................................................................................. 75
5.3. Wat is er nodig voor een goed resultaat?......................................................................... 76
H10: Kwaliteitsmanagement............................................................................................................... 76
1. Wat is kwaliteit.................................................................................................................. 76
1.1. Verschil profit en non-profit ........................................................................................... 76
1.2. Wat is kwaliteit in de non-profit? .................................................................................... 77
1.3. Dimensies van kwaliteit ................................................................................................. 77
1.3.1. Proces en resultaat ................................................................................................... 77
6
, 1.3.2. Beoordeling .............................................................................................................. 78
1.3.3. Dimensies van kwaliteit............................................................................................. 78
2. Integrale kwaliteitsontwikkeling ......................................................................................... 78
2.1. Kwaliteitsdecreet (2013) ................................................................................................ 79
2.1.1. SMK’s....................................................................................................................... 79
2.2. Kwaliteitshandboek (verplicht)....................................................................................... 79
2.3. Waarom kwaliteitsontwikkeling? .................................................................................... 80
2.4. Kritieke succesfactoren ................................................................................................. 80
3. Kwaliteitsinstrumenten ..................................................................................................... 80
3.1. Zelfevaluatie ................................................................................................................. 80
3.1.1. Niveaus van zelfevaluatie .......................................................................................... 81
3.2. SWOT-analyse .............................................................................................................. 81
3.3. Kwaliteitscirkel van Deming of PDCAcirkel ..................................................................... 81
3.4. European Foundation for Quality Management (EFQM) ................................................... 82
3.5. Common Assessment Framework (CAF) ........................................................................ 83
3.6. 7 S-model (McKinsey) .................................................................................................... 83
3.7. Valkuilen bij kiezen instrument ...................................................................................... 84
7
, BELEID
H1: MANAGEMENT
1. INLEIDING
Beleid = vertaling van ethiek op macroniveau
• Start is een kritische ethische grondhouding
Kijken naar beleid
Mee creëren van beleid
Beleid voeren = management/ leiding geven
Beleid ondersteunen = bewust en kritisch meedraaien in een organisatie
Beleid maken = ondernemen
➔ Een goed beleid is rechtvaardig en ethisch.
2. WAT IS MANAGEMENT?
Management =plannen, organiseren, controleren en beslissen
Leidinggeven = verandering en innovatie, werken met groepen en mensen inspireren, toekomstgericht
Coachen = grotere betrokkenheid bij medewerkers, beter functioneren, optimale ontwikkeling
Ondernemer = zoekt opportuniteiten en nieuwe ideeën, heeft oog voor maatschappelijke meerwaarde,
bouwt netwerken uit, stimuleert medewerkers om hetzelfde te doen
➔ Vandaag kan een leidinggevende niet gewoon zijn goesting meer doen waarbij iedereen moet
luisteren, men moet met het team inzitten, luisteren, het team motiveren, oog hebben voor
mogelijkheden en het beste halen uit individuele mogelijkheden.
➔ Als coach moet je je team stimuleren
2.1. LEIDERSCHAP: AANGEBOREN OF AANGELEERD?
30% aangeboren vaardigheden, 70% aangeleerd gedrag → iedereen kan leidinggevende worden!
3. EVOLUTIE IN MANAGEMENTMODELLEN
• Reductie van complexe werkelijkheid
• Afspiegeling van samenleving
• Constante vernieuwing → levenslang leren
Henry ford → uitvinding van bandwerk, meer en snellere productie, meer winst
Sociaal darwinisme → survival of the fittest, als je je vinger brak aan de band, werd je opzij gezet voor
een ander en was je je loon kwijt = armoede = ziek = dood, men moest dus zorgen dat men mee kon
8
, 3.1. 1900-1925 RATIONEEL-DOELMODEL:
• Productiviteit en winst
• Duidelijke leiding → Winst
• Rationeel economisch klimaat
• Harde bestuurder & producent
3.2. INTERN PROCES MODEL
• Stabiliteit & continuïteit
• Routines → efficiëntie
• Hiërarchische cultuur & structuur
• Controleur en coördinator
= alles moest zo vlot mogelijk verlopen, zodat men meer kon produceren
• Vermijden van chaos, alles moet duidelijk en stabiel zijn, alles moet blijven kunne lopen
• In de fabrieken was er een grote hiërarchie → werd belangrijk gevonden
• In de kerk idem (bv. in de kloosters hadden bepaalde nonnen of paters het voor het zeggen)
• Allerlei verschillende soorten bazen
• Heel veel controle → om te zien dat iedereen goed aan het werk was + veel coördineren zodat
iedereen wist wat ze moesten doen (taak als baas)
• Driehoek staat voor hiërarchie
➔ Beurscrash → economie valt uit elkaar, gigantische werkloosheid, net na oorlog
➔ Net na oorlog is er altijd economische vooruitgang
➔ Er kwam een mentaliteitsverandering, men wilde niet nog eens uitgebuit worden na jaren van oorlog
→ ontstaan van de vakbonden, 40urenweek, weekend, vrouwenbewegingen..
➔ Kinderarbeid werd verboden, zware arbeid meestal door mannen, vrouwen thuis
➔ Door technologische vooruitgang kregen vrouwen vrije tijd bv. stofzuiger
3.3. 1926-1950 HUMAN-RELATIONSMODEL
• Inzet, samenhang & moreel
• Lichtexperiment → Betrokkenheid
• Participatie – consensus – teamgerichtheid
• Mentor & Stimulator
• Betrokkenheid van de onderzoeker
• Mensen willen niet langer alleen uitvoeren → men wilde gehoord worden
• Team aan het werk
• Mentor
• Stimulator
• Nieuw soort leidinggevende -> veranderingen bij de bazen
• Cirkel = samenhang
➔ Veel concurrentie tussen verschillende landen -> productie, maanlanding, energie…
9