Inleiding tot de orthopedagogiek
VUB 2023-2024
1
, Inhoud
1. Kindermishandeling (handboek hoofdstuk 10)
1.1 Inleiding
1.2 Definities en vormen
1.3 Omvang
1.4 Verklaringen over het ontstaan
1.5 Gevolgen
1.6 Risicotaxatie en preventie
1.7 Aanpak
2. Dove en slechthorende kinderen (handboek hoofdstuk 5)
2.1 Inleiding
2.2 Beschrijving van de doelgroep
2.3 Opvoeding en onderwijs
2.4 Huidige ontwikkelingen in opvoeding en onderwijs
3. Leerstoornissen (handboek hoofdstuk 2)
3.1 Leerstoornissen zijn specifieke leerproblemen
3.2 Definitie en classificatie
3.3 Prevalentie
3.4 Comorbiditeit met andere stoornissen
3.5 Oorzaken
3.6 Diagnostiek
3.7 Behandeling
4. Verstandelijke beperking (handboek hoofdstuk 3)
4.1 Definitie
4.2 Vroegere benaderingen
4.3. Terminologie
4.4 Prevalentie
4.5 Etiologie
4.6 Diagnostiek
4.7 Classificatie
4.8 Visies en modellen
4.9 Begeleiding en ondersteuning
2
, 1. Kindermishandeling
1.1 Inleiding
Mishandeling = een verzamelbegrip en omvat fysieke mishandeling, verwaarlozing,
seksueel misbruik, emotionele mishandeling en getuige zijn van huiselijk geweld
Miller-Perrin en Perrin clusteren de mythen in onze samenleving over kindermishandeling
in vijf groepen:
- Meeste risico te worden mishandeld buiten gezin van oorsprong
- Kindermishandeling neemt toe
- Wordt afgebakend door een duidelijk afgebakende set van risicofactoren
- Het is onvermijdbaar, het gebeurt gewoon
- Kleine feiten zijn altijd triviaal en hebben geen zware gevolgen
Deze mythen zijn intussen ontkracht door wetenschappelijk onderzoek
1.2 Definities en vormen van kindermishandeling
Het probleem van definities
Er is geen eenduidige definitie van wat kindermishandeling is, het gaat om een
schijnobjectiviteit. Soms niet objectief aan te geven of gedragingen mishandelend zijn of
niet.
§ Is een pedagogische tik mishandelen?
§ Is pleziertjes onthouden emotionele mishandeling?
Kindermishandeling = een sociaal construct. Het is geen objectieve gegevenheid, maar
een constructie gemaakt en gedragen door vele mensen om bepaalde types van omgang
tussen volwassenen en kinderen als inadequaat te benoemen.
§ Term zoals we die nu kennen heeft niet altijd bestaan
§ In de westerse maatschappij in het leven geroepen om te duiden op excessief
geweld tegenover kinderen door mensen die voor deze kinderen zouden moeten
zorgen en wijst op ernstige problemen in de opvoedingsrelatie
Non-accidental injury: lichamelijke verwondingen (brandwonden, botbreuken, …) die
volgens de ouders toe te schrijven zijn aan ongelukken, maar dit in werkelijkheid niet blijkt
te zijn.
Historische en culturele factoren bepalen wat men in de samenleving onder
kindermishandeling verstaat en welke acties men onderneemt wanneer het zich voordoet.
§ Samenlevingen en culturen geven een ietwat andere invulling aan het begrip
3
, § Welke gedragingen als mishandelend of verwaarlozend worden bestempeld, wordt
bepaald door hoe wordt gedacht over thema’s als opvoeding en ouderschap
Voorbeelden historische verschillen:
Opvattingen over het slaan van kinderen = in westerse wereld lang fysieke disciplinering
als gewettigd opvoedingsmiddel. Daarna is het aantal ouders dat dit goedkeurde blijven
dalen, mede onder invloed van de Conventie van de Rechten van het Kind.
Voorbeelden culturele verschillen:
Slaan van kinderen in diverse westerse landen bij wet verboden en strafbaar. In een aantal
landen wordt dit echter wel nog getolereerd.
Ondanks dat gedrag van de opvoeders ten aanzien van kinderen steeds in een context
geplaatst moet worden, worden sommige gedragingen door de wereldgemeenschap
unaniem afgekeurd en bestaan er universele standaarden over wat we
kinderenmishandeling noemen.
Algemene definities
Er bestaan diverse algemene definities van kindermishandeling
VS = any recent act or failure to act on the part of a parent or caretaker which results in
death, serious psychical or emotional harm, sexual abuse or exploitation
Nederland = elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie
van fysieke psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte van
wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat, actief of
passief opdringen, waardoor ernstige schade wordt betrokkend of dreigt te worden
betrokkend aan de minderjarige in de vorm van fysiek of psychisch letsel
Baartman: … het bruskeren van de fysieke en of psychische integriteit van een kind door
zijn opvoeders of verzorgers, dat berust op een fundamentele verstoring in de gezindheid
van de opvoeders jegens het kind
§ Behalve schade bij het kind moeten we ook kijken naar de kwaliteit van de relatie
tussen opvoeder en kind
Vormen van kindermishandeling
5 vormen: fysieke mishandeling, verwaarlozing, emotionele mishandeling, seksueel
misbruik en getuige van huiselijk geweld.
§ In realiteit vaak combinaties
§ Bijvoorbeeld: fysieke mishandeling én emotionele mishandeling, verwaarlozing én
getuige van huiselijk geweld
4
, § Onderzoekers schatten het percentage overlapping op 30%, sommigen zelfs op
meer dan 60%.
1. Fysieke mishandeling
= Het min of meer bewust toebrengen van lichamelijk letsel door ouders, verwanten of
verzorgers. Dit kan door bijten, slaan, trappen, verbranden, snijden, verstikken, gooien,
vergiftigen of verminken
Het Shaken Baby syndroom: als een baby of jong kind (ernstige) hersenbeschadiging
oploopt ten gevolge van het hardhandig door elkaar geschud worden door de ouder of
verzorger. Naast hersenbeschadiging kunnen er botbreuken en verwondingen aan de ogen
worden vastgesteld.
Het Münchhausen by proxy syndroom: een gevaarlijke vorm van kindermishandeling
waarbij de ouder of verzorger opzettelijk lichamelijke en/of psychische symptomen en/of
klachten bij een kind overdrijft en/of veroorzaakt en/of verzint.
§ De ziekten & medische problemen worden meestal toegebracht door de moeder
§ Kind wordt, op vraag van de mishandelende ouder, herhaaldelijk opgenomen in
het ziekenhuis omdat de ‘oorzaak van ziekte’ onbekend is
§ Het kind ondergaat talrijke, pijnlijke medische ingrepen en behandelingen
§ Zeer moeilijk op te sporen
§ Zeer veel gevolgen, zowel op lichamelijk als op psychosociaal vlak
2. Verwaarlozing
= Een situatie waarbij een verzorger die verantwoordelijk is voor het kind ofwel opzettelijk
ofwel door duidelijke onoplettendheid toelaat dat het kind een vermijdbaar lijden
ondergaat, ofwel er niet in slaagt te voorzien in de essentiele voorwaarden die nodig zijn
voor de lichamelijke, intellectuele en emotionele ontwikkeling van het kind
§ Verzorger slaagt er niet in te voldoen aan de minimale basisnoden van het kind
Fysieke verwaarlozing: een aantal essentiele matieriele levensvoorwaarden worden het
kind ontzegd, zoals voeding, hygiene, kleding, huisvesting, etc
Non-organic failure to thrive: een niet-organische groeistoornis waarbij het kind een te
laag gewicht heeft (onder 30 vd curve) en/of de toename in gewicht te gering is
Medische verwaarlozing: de nodige zorgen inzake lichamelijke of geestelijke gezondheid
worden niet toegediend
Emotionele/affectieve verwaarlozing: de persoon vh kind en zijn gevoelswereld worden
veronachtzaamd of genegeerd
Morele verwaarlozing: het kind wordt niet of onvoldoende de kans geboden zich te leren
integreren in de maatschappij en zich aan te passen aan de heersende regels
5
