Gezinspedagogiek 2023-2024
Gezinspedagogiek
AJ 2023-2024 | PW 3 – SEM 2
CATHO SCHELKENS
Pagina 0 van 182
PW 3 – Sem 2
,Gezinspedagogiek 2023-2024
Studiemateriaal
- Vandemeulebroecke, L. & De Munter, A. (Red.) (2004). Opvoedingsondersteuning: Visie en kwaliteit. Studia
Paedagogica, volume 39. Universitaire Pers Leuven.
- Teksten beschikbaar via Toledo
- Slides colleges beschikbaar via Toledo
Evalua e
- Take-home examen (5 punten)
- Schri elijk examen (15 punten)
o Gesloten boek; open vragen
o Document op Toledo voor te kennen leerstof en voorbeeldvragen
o Examen !! Schri elijk examenvraag: examen bestaat voornamelijk uit open vragen, maar een deel
van de vragen zal een stukje tekst zijn waarin ze vraagt om een aantal woorden in te vullen. Gaat bv
over een defini e van een methodiek die we dan moeten aanvullen. Synoniemen van het juiste
woord mogen gebruikt worden!
o Voor de andere open vragen zijn er vaak meerdere antwoorden mogelijk. Het gaat vooral over dat je
het goed kan mo veren waarom je bepaalde dingen zou doen!!
Pagina 1 van 182
PW 3 – Sem 2
,Gezinspedagogiek 2023-2024
Deel 1: Theorie – Beleid preventieve gezins- en opvoedingsondersteuning
HS 1: Inleiding: opvoedings- en gezins-
ondersteuning: concepten, functies, vormen
1 Opvoedingsondersteuning versus gezinsondersteuning
1.1 Opvoedingsondersteuning (decreet van 13 juli 2007)
Defini es opvoedingsondersteuning
- Vandemeulebroecke (1999): Het geheel van maatregelen, voorzieningen en structuren en ac viteiten die
erop gericht zijn de mogelijkheden van het (primaire) opvoedingsmilieu aan te spreken, te verrijken en/of te
op maliseren ten einde kinderen en jeugdigen op male opvoedings- en ontwikkelingskansen te bieden
o Maatregelen: alle voorwaarden die kunnen geschapen worden door het beleid, er is een hele
regelgeving rond opvoedingsondersteuning (oprich ng van EXPOO) en dat maakt dat
opvoedingsondersteuning ook mogelijk word binnen Vlaanderen
o Voorzieningen en structuren: de organisa es die opvoedingsondersteuning aanbieden, hier
personeel, (financiële) middelen en gebouwen voor voorzien en het beleid uitschrijven
o Ac viteiten: wat er op de werkvloer gebeurd in interac e met de ouders, deze zijn erg gevarieerd
o Primaire opvoedingsmilieu: het gezin. Secundair opvoedingsmilieu kan ook wel (maar minder)
wanneer er bvb een leerkracht op school een vraag hee kan die ook ondersteund worden in de
opvoeding of als intermediair hulp bieden als het moeilijk loopt in een gezin
o Aanspreken, verrijken en/of op maliseren: verwijst naar het con nuüm dat in de
opvoedingsondersteuning kan zi en, gaande van een antwoord geven op basale opvoedingsvragen
tot meer gespecialiseerde hulp (later meer)
- Vandemeulebroecke et al. (2004, p. 29): Opvoedingsondersteuning is op inten onele wijze steun bieden aan
ouders (ouderfiguren) bij hun opdracht en taak als opvoeders
o Ouders en ouderfiguren word breder bekeken als enkel de biologische ouders, het kan ook een
grootouder, nanny, tante of leerkracht zijn (diversiteit van het ouderschap word erkend)
Uitgangspunten:
- 1. Erkenning van belang van opvoeding in gezinsverband voor kinderen, volwassenen en samenleving
o Erkennen dat opvoeding in gezinsverband is belangrijk voor kinderen, maar dat ook de samenleving
daar iets in te zeggen hee
o Veelal gaan we er vanuit dat de ouders de verantwoordelijkheid hebben over de opvoeding van de
kinderen, maar wij leven in een maatschappij waarbij we ervan uitgaan dat opvoeden meer is dan
enkel de ouder kind rela e, namelijk dat ook de opvoeding ingebed is in de bredere maatschappij en
dat die ook moet helpen bij die opvoeding (Cf. It takes a village to raise a child)
- 2. Erkenning pedagogische verantwoordelijkheid, verlangen en bekwaamheid van ouders om rela e met kind
op verantwoorde wijze vorm te geven
o Ervan uitgaan dat ouders wel degelijk de verantwoordelijkheid willen opnemen bij
opvoedingsondersteuning om voor hun kind te zorgen
o Dit is een totaal andere situa e dan bij jeugdzorg waar soms die verantwoordelijkheid niet zien bij
ouders en waar er moet worden ingegrepen
Pagina 2 van 182
PW 3 – Sem 2
, Gezinspedagogiek 2023-2024
- 3. Erkenning dat ouders bij het gewone opvoeden vragen en onzekerheden hebben en recht op steun
o Vragen hebben is iets heel normaal
o Onzekerheden hebben getuigd niet van geen goede ouder zijn, ze durven zich juist vragen te stellen
over hoe ze bezig zijn en hoe ze het beter/anders kunnen doen
o Hierin moeten ze ondersteund worden
- 4. Recht van gezinnen op aandacht van de samenleving voor de realisa e van randvoorwaarden voor
opvoeding
o Als maatschappij kan er niet verwacht worden van ouders dat ze goed moeten opvoeden als de
maatschappij er niet voor zorgt dat er voldoende financiële middelen zijn, aanbod naar
werkgelegenheid, voldoende aanbod naar educa e op school, kinderopvang
o Ouders moeten goed structureel ondersteund worden om hun goed te laten opvoeden
o Als die randvoorwaarden niet voldaan zijn dan is opvoedingsondersteuning vaak ook niet de eerste
zorg van ouders, dan gaat het meer over overleven
Werkingsprincipes:
- 1. Ondersteuning dagelijkse opvoedingsvragen; geen intensieve en specifieke interven e
- 2. Werken vanuit een groeimodel
o Je gaat uit van het feit dat ouders goede inten es hebben en die verantwoordelijkheid willen
opnemen in de opvoeding en dat je heb daar in kan ondersteunen en s muleren
o S muleren naar goed genoeg ouderschap, de perfecte ouder bestaat niet
o Men vertrekt vanuit de goede wil van ouders, in de literatuur word soms het preven emodel
daartegenover gezet (zie verder in de les)
- 3. Vraaggestuurd werken
o De hulpverlener gaat niet in de plaats van de ouder beslissen wat er moet gebeuren rond
opvoedingsondersteuning, maar we laten de ouders de vragen stellen
o Valkuil: hulpverleners hebben soms ideeën van wat belangrijk is etc, maar het is even belangrijk om
door hen de vraag te laten komen, in het werkveld en door behoe enonderzoek te doen en te gaan
polsen wat ouders willen en waar ze nood aan hebben
o Cf. latere les over tool voor behoe e ondersteuning in kaart te brengen
- 4. Geloven in en aansluiten bij sterktes ouders
o Idee van empowerment en emancipatorische visie
o Aansluiten bij ouders laten beslissen en uitvoeren. Er word niets gedaan in plaats van de ouder,
opvoeding word niet overgenomen
o Ouders versterken in hun eigen handelen
- 5. Dialoog over opvoeden met en tussen ouders bevorderen
o Ouders proberen samenbrengen in informele of formele ontmoe ngsvormen waarbij ze met elkaar
ze met elkaar kunnen spreken over de opvoeding: handelen, waarden, normen, beleving, …
- 6. Ruim en gedifferen eerd aanbod, rechtstreeks en vrijwillig toegankelijk
o Geen drempels om opvoedingsondersteuning te krijgen
o Er zouden geen drempels mogen zijn, in de prak jk zien we dat deze er wel vaak zijn
- 7. Maatschappelijke knelpunten en noden signaleren aan beleid
o Thema’s die leven bij ouders waar het beleid in kan gaan investeren in aanbod
! Werkingsprincipes zijn belangrijk om te kennen omdat deze te koppelen zijn aan bepaalde methodieken en aan de
werking van organisa es
! Mogelijke examenvraag: koppel de werkingsprincipes van opvoedingsondersteuning aan een bepaalde methodiek
of organisa e
Pagina 3 van 182
PW 3 – Sem 2
