21/b Cultuur-
geschiedenis
Examen bestaat uit een aantal van de onderstaande
vragen + voorbeelden bij kunnen vermelden!
,1. Wat is cultuurgeschiedenis?
• De geschiedenis van de levenstijl van een samenleving
• Probeert een beeld weer te geven van de verschillende stijlperiodes en
de evolutie van de cultuur.
• Het heeft geen eigen onderwerp (zoals de geschiedenis van kunsten)
• Probeert verbanden te leggen tussen verschillende aspecten van een
bepaalde cultuur om zo een samenhangend beeld te bieden van een
bepaalde historische periode of evolutie
• Deze culturele aspecten zijn heel ruim, kan gaan over kunst, religie, politieke
opvattingen,… Maar ook over Architectuur
o Zo kunnen we bv verbanden leggen tussen Versailles en politiek
Architectuur ‘cultuurhistorisch’ benaderen
• Leert ons meer over verschillende betekenissen van architectuur als
cultuurgegeven. Hiervoor bekijken we het als een ‘kwaliteit’ van een ruimte
en niet alleen als een gebouwde ruimte.
o Voor sommige groepen kan een park bv ook dienst doen als een
interieur (zoals in de 17de Eeuw) → nu uiteraard publieke ruimte
o Het heeft ons een soort beeld van de ruimte
o Code van een bepaalde culturele situatie
• We kijken hoe architectuur kan functioneren als cultuurgegeven en hoe
het zich verhoudt tot een individu, groep of maatschappij
• Kan zich manifesteren op 2 manieren
o Als gebouwde ruimte
▪ Psychiatrische instelling Am Steinhof (Otto Wagner)
in 19de Eeuw zijn het geen gevangenissen meer, het is een
nieuwe vorm van instellingen → proberen voor hun een zo een
normaal (van toen) mogelijke wereld te creëren: als de ideale,
geordende samenleving. De kwaliteit van de ruimte is wel
volledig verschillend! (optische transparantie te creëren die
word verborgen door de architecturale compositie)
o Als imaginaire ruimte
▪ Ruimte die we terugvinden in literatuur of schilderkunst
▪ Antoine Watteau: Les Plaisirs du Bal waarbij de
architecturale bogen in het schilderij de overgang van
realiteit naar verbeelding vormen. Architectuur als
belichaming van de verbeelding en fantasie.
,2. Wat wordt bedoeld met de 'spatial turn'?
• Het heeft betrekking op het feit dat de ‘vormgeving van de ruimte’
een soort culturele code wordt. Door dit te bestuderen leren we de
cultuur, de maatschappij, het individu beter kennen in een
welbepaalde context.
• In de Gotiek is er duidelijk verband tussen de architectuur en het
standpunt van de kijker. Het ‘zien’ is heel belangrijk geworden.
Dit is duidelijk te zien aan de ruimtelijke opbouw van een Gotisch
kerkgebouw. Zo word door de koorafsluiting de aandacht op het koor
gevestigd. Sculpturen worden verhalen zodat mensen zichzelf goed
kunnen inleven. Dit is een grote stap richting het zielenheil waarbij de
kijker zich beter kan identificeren met het beeld in het proces van
contemplatie (= het scheiden van iets uit zijn omgeving).
• Ook in de late middeleeuwen word ‘het zien’ steeds belangrijker. Dit zien
we onder andere in de boeken van Jean Pucelle. De voluminieus
afbeeldingen in zijn gebedenboek bestaat uit 2 delen: het afgebeelde zelf
en de kleine figuurtjes die de afbeelding dragen en ernaar kijken. De
kleine figuurtjes behoren eigenlijk tot de wereld van de kijker en worden
toch afgebeeld. Dit illustreert het belang van het kijken zeer duidelijk
• De reliekschrijnen evolueren zich ook sinds ze het kerkgebouw
afbeelden en die vastgehouden worden door 2 engelen. Deze engelen
hebben dezeflde functie als de kleine figuurtjes in Pucelle’s boek, ze
benadruken de theatrale ruimte en het zien en laten zien.
• Ook in de weg naar zielenheil werd ‘zien’ heel belangrijk. In Kanselier
Rolin en de Madonna van Van Eyck ga je door te bidden de kanselier
madonna en het kind (het heilige) ook werkelijk zien. Ze worden in het
schilderij afgebeeld als mensen van vlees en bloed (terwijl Madonna in
de houding van een pieta zit (een beeld) en dus zo een beeld tot leven
komt). Door dus te bidden en dit te zien zal de kanselier het zielenheil
bereiken
• In de 12de eeuw werd de hostie beschreven op basis van empirische
waarnemingen. Hoe het eruitzag, voelde,.. was heel belangrijk. Het was
belangrijk dat zo veel mogelijk mensen de hostie konden zien!
Getijdenboek Jean Pucelle
,3. Welk 2 ruimtelijke types vinden we
terug in het gotische kerkgebouw?
• Er is confrontatie tussen 2 ruimtelijke types
o De Systematische ruimte
▪ Uniforme, abstracte, mathematisch en transcendent
• M.a.w. ‘the bare bones of architecture’
▪ Optisch traject gevormd met optische lijn doorheen gebouw
dat te zien is in de schakeling van de traveeën
• Heel duidelijk in kathedraal van Straatsburg
▪ Dit heeft een heel abstract effect, waardoor het
transcendente wordt gesymboliseerd
▪ Geen duidelijke overgang tussen schip en het koor door optisch
traject (in tegenstelling tot veel Romaanse kerkgebouwen)
• Te wijten aan dat doorlopend optisch traject
▪ Niet zo uniek ruimtelijk type, standpunt niet zo grote rol
▪ Kathedraal van Antwerpen
o De Experiëntiële ruimte
▪ Sensorieel, tijdelijk, historisch en gefragmenteerd
• M.a.w. een soort ‘horror vacui’
• Met veel expressie en decoratie
▪ Zintuigelijke ervaring staan centraal en worden gevormd
door sculpturen (niet los maar in een nis) in het kerkgebouw
▪ ‘horror vacui’; Er is geen enkel plekje leeggelaten, alles is
versierd met maaswerk en staan vol met figuren
▪ Unieke ruimte waar standpunt van kijker heel belangrijk wordt
▪ Heilige bloed altaar
▪ In Kathedraal van Amiens werder er veel verschillende
liturgische verhalen uitgebeeld en alle scultupren
kijken verschillende richtingen uit. Zo ontstaat er een
gefragmenteerde ruimte waarbij het standpunt van
de kijker heel belangrijk wordt.
• Maar vanuit het standpunt van de liturgische functie van het gebouw,
kan de ruimte in een gotisch kerkgebouw opgevat worden als een
mimetische ruimte. Dit is een ruimte waarin het gebouw, de sculpturen
en andere visuele elementen in elkaar weerspiegeld worden. De
gelovigen (kijkers) worden weerspiegeld in de weergegeven figuren.
, Kathedraal van Antwerpen Heilige bloed altaar
Koorafsluiting van de kathedraal van Amiens
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper bva. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €11,49. Je zit daarna nergens aan vast.
