Dit document bevat enkele hulpmiddelen voor het studeren van het OPO Fonetiek en fonologie (J. Verstraete) uit het eerste jaar logopedie aan hogeschool Vives (academiejaar ). Het bevat een begrippenlijst, een overzicht met alle klankkenmerken, informatie rond de studie van de spraakklanken (syteem ...
Begrip Omschrijving
Hoofdstuk 1: inleidende begrippen
Fonetiek Studie van waarneembare eigenschappen van klanken, waarbij het geen belang
heeft tot welke taal de klanken behoren.
Fonologie Studie die tegenover de fonetiek regelrecht verwijst naar een taal en focust op
het onderzoeken van welke klanken in die taal een betekenisonderscheidende
functie hebben.
Semantiek/betekenisleer Bestudeert betekenis van woorden, woordgroepen en zinnen.
Syntaxis Bestudeert zinsopbouw bestudeerd.
Morfologie/vormleer Bestudeert vormveranderingen die woorden ondergaan als ze in een
verschillende context gebruikt worden of een betekenisverandering ondergaan.
Pragmatiek Bestudeert de manier waarop taal gebruikt wordt in het dagelijkse leven.
Metalinguïstiek Deelaspect van taal dat zich richt op het nadenken over taal.
Spraak/‘parole’ Het vermogen om gedachten te uiten adhv gearticuleerde klanken en woorden.
Taal/ ‘langue’ Het systeem van bepaalde symbolen om het psychische leven te kunnen uiten.
Centrale processen Mentale processen die zich afspelen in het diepst vd geest vd taalgebruiker.
Perifere processen Processen die zich afspelen aan de buitenkant vh menselijk lichaam.
Competence Aangeboren taalkundige vaardigheid, de onbewuste taalkennis van elke
taalgebruiker.
Performance Wijze waarop een taalgebruiker competence in concrete omstandigheden
gebruikt.
Afasie Verzamelnaam voor taalgebruikstoornissen die bijvoorbeeld optreden als
gevolg ve hersenletsel (ongeval, hersenbloeding…).
Motorische afasie Patiënt heeft geen toegang meer tot alle woorden die hij nodig heeft om te
zeggen wat hij bedoelt, hoewel hij de woorden nog wel kent en kan herkennen.
Sensorische afasie Afasie waarbij hoorder meer in staat is woorden te herkennen die hij zelf nog
wel correct kan uitspreken en gebruiken.
Schisis Aangeboren afwijking: gespleten bovenlip, kaak en/of gehemelte.
Perceptie vd spraak Horen, verstaan en begrijpen vormen het terrein vd auditieve fonetiek.
Morfeem Betekenisdragende woorddelen
Foneem Spraakklanken die een woordonderscheidende functie vervullen en waaruit
een morfeem bestaat
Bilabiaal Vorming ve klank door afsluiting of vernauwing van beide lippen.
Labiodentaal Vorming ve klank door contact tussen onderlip en boventanden.
Alveolair Vorming ve klank door contact tussen tong en alveolen.
Palataal Vorming ve klank door contact tussen tong en hard verhemelte.
Palatum Hard verhemelte
Velair Vorming ve klank door contact tussen tong en zacht verhemelte
Velum Zacht verhemelte
Uvulair Vorming ve klank door contact tussen achterste deel tong en huig. (huig R)
Uvula Huig
Glottaal Vorming ve ruisklank waarbij de lucht gewoon tegen stemplooien botst.
Stemplooi Stemband
Glottis/stemspleet Ruimte tussen twee stemplooien.
Fricatief/ruisklank/wrijfklank/ Vorming ve medeklinker met gedeeltelijke obstructie ergens in het
spirant/schuurder/glijder spraakkanaal. Die obstructie veroorzaakt een hoorbare wrijving met de
uitgaande lucht.
Explosief/plofklank/ploffer/ Vorming ve klank waarbij de lucht even wordt vastgehouden en dan opeens via
Klapper/ momentconsonant de neus- of mondholte wordt losgelaten.
Addentaliteit Tong drukt tegen tanden.
Interdentaliteit Tong gaat tussen tanden (vb. lispelen).
Infantiel slikken Slikken waarbij tong tussen de lippen zit en de lippen worden aangezogen
(zoals een klein kindje).
Echte tweeklanken Behouden hun karakter van tweeklank bij verlenging.
Onechte tweeklanken Verliezen hun karakter van tweeklank bij verlenging.
Hoofdstuk 2: bouw en werking vd spraakorganen
Brongeluid Lucht uit longen gaat omhoog en doet stemplooien trillen.
Epiglottis Strotklepje boven strottenhoofd dat ingang naar luchtweg afsluit
1
, Fonetiek en fonologie Begrippenlijst
Resonans De toon, het geluid dat klinkt. Komt tot stand doordat een kleine hoeveelheid
lucht de stembanden passeert en deze in trilling brengt.
Resonantie/klankkast Het meetrillen van lucht in een bepaalde ruimte + het versterken van lucht in
die ruimte. Twee functies: geluid versterken en klankkleur/timbre
Subglottale systeem Organen die de lucht vanuit de longen door het spraakkanaal naar buiten
drijven, de longen met bijbehorende spieren en de onderste luchtwegen.
Respiratiestelsel. Systeem onder de glottis.
Glottale systeem Structuren die betrokken zijn bij de fonatie: de larynx met daarin de
stemplooien. Fonatiesysteem.
Supraglottale systeem Structuren die zich boven de stembanden bevinden waarmee de vorm vd
mond-keelholte gevarieerd kan worden en waardoor de verschillende klanken
worden gerealiseerd: de mond-, keel- en neusholte. Resonantie- en
articulatiesysteem.
Fonatie Stemvorming, het voortbrengen van klanken.
In In- en uitademing
Adenoïden Neusamandelen
Hyoïd Tongbeen
Larynx Strottenhoofd
Farynx Keelholte
Cricoïd Ringvormige kraakbeen vd larynx.
Thyroïd Schildvormige kraakbeen vd larynx.
Arytenoïden Twee bekervormige kraakbeentjes bovenop het cricoïd.
Myo Spier
Elastisch Rekbaar, keert na uitrekking vanzelf terug naar oorspronkelijke toestand na
uitrekking.
Aerodynamisch Luchtstroom, -weerstand.
Bernouilli-effect Luchtstroom die door vernauwde glottis moet ondergaat een versnelling met
als gevolg dat de luchtdruk in de glottis lager wordt en de stembanden elkaar
aanzuigen.
Subglottale druk Lucht die onderaan botst op glottis.
Fluisterdriehoek Ontstaat bij het fluisteren wanneer de stemplooien dicht tegen elkaar aan
liggen en de arytenoïden uit elkaar wijken.
Register Serie toonhoogten met gelijke klankkleur in spraak.
Borststem en kopstem.
Stemtypes Spreek- en zangtoonhoogtes.
Vrouw: alt, mezzo-sopraan, sopraan (van laag naar hoog)
Man: bas, bariton, tenor (van laag naar hoog)
Harde steminzet Klank begint met glottisslag (plofje) en door overmatige subglottale druk rukt
het de stemplooien open. Vermoeiend voor stemplooien.
Zachte steminzet Voor de klank is er lichte ademruis waarbij stemplooien te veel open staan.
Vaste steminzet Stemplooien trillen meteen op volle intensiteit, zonder subglottale druk.
Aanzetstuk Ruimte tussen glottis en lippen
Articulatie Het verlaten vd rusttoestand in de spraakapparatuur.
Intrinsieke tongspieren mm. longitudinales linguae + mm. Transversus lingue: tong vormen
Extrinsieke tongspieren m. genioglossus + m. hyoglossus + m. styloglossus + m. palatoglossus:
tong verplaatsten tov structuren in mond- en keelholte
Articulatiebasis De gereedheid tot actie die in een spier optreed door de prikkel vd hersenen
om later de spreekbeweging zal uitvoeren. Niet universeel.
Articulatieplaats/-punt De plaats waar de spraakorganen elkaar benaderen voor de vorming ve
bepaalde spraakklank.
Hoofdstuk 3: studie vd spraakklanken
Vocalen Klinkers: spraakklank die ontstaat doordat de ademlucht vrij uit mond naar
buiten treedt onder constante mondstand, terwijl de stemplooien trillen.
Bovenklinker Tong ligt dicht bij verhemelte
Onderklinker Tong ligt ver van verhemelte
Voorklinker Tong heeft hoogste welving in richting vd alveolen
Tussenklinker Tong heeft hoogste welving in richting vh palatum
Achterklinker Tong heeft hoogste welving in richting vh velum
2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ellen9402. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
