Samenvatting Rechtssociologie & Rechtspleging - alle stof
5 keer bekeken 1 aankoop
Vak
Rechtssociologie (R_VENREP)
Instelling
Vrije Universiteit Amsterdam (VU)
Dit is een samenvatting van alle stof van het Mastervak Rechtssociologie en Rechtspleging aan de Vrije Universiteit (2023/2024). Alle verplichte literatuur + aantekeningen van de hoorcolleges van weken 1-7.
Zelf het cijfer 8 behaald middels deze samenvatting.
K. van den Bos, Kijken naar het recht (oratie Universiteit Utrecht), 17
oktober 2014
Empirisch onderzoek
Empirisch betekent waarnemen, het kijken naar de werkelijkheid. Empirische
rechtswetenschap betreft daarom het wetenschap bedrijven door het recht
waar te nemen, oftewel: “kijken naar het recht”.
Wetenschap behelst hierbij het op systematische wijze verkrijgen, ordenen,
analyseren en beschrijven van data. Data zijn hierbij objectieve informatie-
eenheden over de wereld en data worden gegevens wanneer zij door de
onderzoeker of kennisnemers van het onderzoek worden geïnterpreteerd.
Het principe van empirisch onderzoek is gebaseerd op inductie: het onderzoek
begint met een waarneming van de werkelijkheid. Vervolgens probeert men
die waarneming te verklaren en te duiden, waarna men gaat toetsen of deze
verklaring stand houdt tijdens het kritisch toetsen van de verklaring. Dus
empirisch onderzoek is idealiter en in essentie te kenmerken als een bottom-
up.
Experimenteel onderzoek
Experimenteel onderzoek is dus van groot belang bij het volgen van de
empirische methode, zeker wanneer dit het observeren van wat in de
werkelijkheid gebeurt betreft of helpt te begrijpen.
Experimenteel onderzoek dat hoge interne validiteit aan hoge externe
validiteit koppelt, zoals goed veldexperimenteel onderzoek vaak doet, heeft
hierbij de voorkeur, zeker als dit plaatsvindt in een onderzoeksprogramma
waarin verschillende onderzoeksmethoden op een relevante manier worden
ingezet voor het verkrijgen van inzicht in inhoudelijk relevante vraagstukken.
Hierbij wordt de term ‘experimenteel onderzoek’ in een brede betekenis
gebruikt, dit in navolging van John Thibaut. Thibaut, een uitermate
consciëntieuze wetenschapper, gebruikte de term ‘experimenteel’ niet om aan
te geven dat laboratoriumonderzoek met random toewijzing de sine qua non is
van goed wetenschappelijk onderzoek, maar bij bedoelde met de term veel
meer aan te geven dat goed empirisch onderzoek moet voldoen aan hoge
methodologische eisen en gericht moet zijn op het ontwikkelen of toetsen van
theorieën. Dit onderzoek kan zowel in het laboratorium, met vragenlijsten of
in veldsituaties plaatsvinden, aldus Thibaut.
Anything goes, wat onderzoeksmethoden betreft, mits het maar gedegen,
precieze en relevante inzichten oplevert of kan opleveren. Dit onderzoek mag
zowel kwalitatief als kwantitatief van aard zijn.
Door Lawless worden empirische methoden omschreven als elke techniek
voor het systematisch verzamelen, beschrijven en kritisch analyseren van
data.
Voor nu concludeert Van den Bos dat in empirisch rechtswetenschappelijk
onderzoek data en bevindingen systematisch verzameld en geanalyseerd
1
, moeten zijn. De bevindingen moeten te controleren en idealiter te repliceren
zijn. Verschillende onderzoeksmethoden zijn interessant en een
onderzoeksprogramma dat gebruik maakt van een multi-method benadering
gekoppeld aan een sterk inhoudelijke interesse moet het doel zijn.
Integratieve benadering
Empirische wetenschap is dus gebaseerd op ervaring en/of
proefondervindelijke uitkomsten en wordt als zodanig veelal gecontrasteerd
met formele of theoretische wetenschap, die juist niet op ervaring maar op a
priori ofwel ervaringsonafhankelijke beginselen is gebaseerd.
Hieraan gerelateerd wordt in de rechtswetenschap empirisch onderzoek vaak
afgezet tegen positiefrechtelijk onderzoek.
Waarbij in empirisch onderzoek inzichten worden getoetst aan
waarnemingen, baseert positiefrechtelijk onderzoek zich op logica en logisch
nadenken. Hierbij wordt gewoonlijk een beroep gedaan op het bestuderen van
dossiers, wetten en andere juridische teksten. Positiefrechtelijk onderzoek
wordt daarom ook wel aangeduid als law in the books.
Dit in tegenstelling tot empirisch empirisch rechtswetenschappelijk onderzoek
dat als law in action wordt bestempeld. Law in action behelst "de werking van
het recht in de praktijk van alledag" oftewel" onderzoek naar de werking van
het recht." Meer formeel uitgedrukt bestudeert empirische rechtswetenschap
"de juridische actoren, instituties, regels en procedures om een beter inzicht te
verkrijgen in hoe deze werken en wat de effecten ervan zijn.
Positiefrechtelijk onderzoek kan zijn voordeel doen met een precieze
methodologische onderbouwing van dit onderzoek alsmede met de
nauwkeurige statistische analyse van data verkregen uit juridische teksten.
Dus empirisch onderzoek kan helpen bij positiefrechtelijk onderzoek.
Dit geldt ook voor normatieve rechtswetenschap want je hebt een goede,
valide onderbouwing van je normatieve beweringen nodig. Deze
onderbouwing zal vaak onder meer bestaan uit goede empirische feiten en dus
zal goede normatieve rechtswetenschap veelal ook gestoeld zijn op data
verkregen uit degelijk en precies empirisch onderzoek.
In de door Van den Bos voorgestelde integratieve benadering kunnen
positiefrechtelijke wetenschappers juridisch-inhoudelijke vraagstukken als
vertrekpunt blijven nemen en daar de nadruk op blijven leggen. Maar, zoals
eerder aangegeven, de beantwoording van deze vraagstukken kan vaak profijt
hebben van een aanvulling met relevant empirisch onderzoek of met gegevens
van dergelijk onderzoek. Empirisch onderzoek hoeft dus niet de plaats te
komen van positiefrechtelijk onderzoek maar kan dit op relevante wijze
aanvullen.
Waarom zou empirische rechtswetenschap belangrijk zijn?
Een eerste reden waarom empirisch onderzoek van belang zou kunnen zijn is
omdat het ons in staat stelt preciezer inzicht te verkrijgen in de werkelijkheid
en dingen te ontdekken die in die werkelijkheid een belangrijke rol spelen en
die anders wellicht niet worden opgemerkt.
Motor van rechtsontwikkeling: Een tweede reden waarom empirische
rechtswetenschap van belang is is door Ton Hol aangeduid als een nogal eens
vergeten factor in de rechtsgeleerdheid, namelijk dat de motor van de
rechtsontwikkeling over het algemeen ontwikkelingen buiten het recht zelf
zijn. Hol constateert dan ook dat door onderzoek te doen naar de
2
, maatschappelijke werkelijkheid de kiem kan worden gelegd voor veel nieuwe
rechtsvragen, in het bijzonder wanneer dit onderzoek zich richt op daar waar
recht en maatschappij elkaar raken.
Hierbij aansluitend, de sociale wetenschappen tonen overtuigend aan dat
waargenomen ongelijkheid en onrechtvaardigheid vaak een belangrijke bron
van protest en de wens tot maatschappelijke veranderingen vormen.
Interessant is voorts dat rechtsradicalen zich ten opzichte van moslims
achtergesteld voelden. Dit wordt wel horizontale deprivatie genoemd.
Moslimradicalen, daarentegen, voelden zich achtergesteld door de regering en
andere maatschappelijke autoriteiten. Hun ervaring van deprivatie kwam dus
door boven hen geplaatste personen, en dit wordt wel aangeduid als verticale
deprivatie.
Horizontale deprivatie is het gevoel dat je volk achtergesteld wordt t.o.v.
andere volkeren.
Verticale deprivatie is het gevoel dat je volk achtergesteld wordt door de
autoriteit (hierdoor ook weinig vertrouwen in autoriteit).
Als het goed is evolueren rechtsregels en rechtsbeginselen op basis van
democratische besluiten. Maatschappelijke veranderingen sturen deze
besluiten veelal en empirisch onderzoek kan deze veranderingen signaleren.
Bouwstenen voor betoog: Een derde reden waarom empirisch
rechtswetenschappelijk onderzoek belangrijk kan zijn is omdat het
bouwstenen kan geven voor het onderbouwen van positiefrechtelijke en
andere betogen. De meerwaarde van empirisch onderzoek is niet alleen
gelegen in het aandragen van empirische methoden en technieken van
onderzoek, maar zit hem ook juist vaak in de expliciete combinatie van deze
methoden en technieken met een extern-inhoudelijk perspectief, zoals een
symbolischinteractionistische, of sociaalpsychologische analyse van hoe
burgers of rechtszoekenden juridische zittingen, rechtelijke uitspraken en
andere juridische kwesties waarnemen en interpreteren.
Empirisch rechtswetenschappelijk onderzoek kan belangrijke bouwstenen
aanleveren die gebruikt kunnen worden voor het beter onderbouwen van
positiefrechtelijke betogen.
Hoe empirisch rechtswetenschap te verrichten?
Resumerend, empirische rechtswetenschap komt neer op "kijken naar het
recht." Dat is onder meer belangrijk omdat rechtszoekenden en andere
burgers dat vaak doen en het empirische onderzoek dat we bespraken naar
vraagstukken zoals vertrouwen in juridische actoren, afwijzen van de
rechtsstaat, en de wijze waarop rechtspraak ervaren wordt door procespartijen
raken aan de legitimiteit van het recht, de rechtspraak en het juridische
systeem.
Het is ook van belang omdat het een sociaal-wetenschappelijke blik op het
recht met zich meebrengt. Dat verrijkt op belangrijke wijze de studie van en
het onderwijs in het recht en het is ook broodnodig voor het verder versterken
van de maatschappelijke relevantie van sociaalwetenschappelijke vakgebieden
zoals de sociale psychologie. Kortom, empirische rechtswetenschap doet er
toe.
3
, Hoe verricht je empirisch onderzoek? Inhoudelijke vragen aanscherpen:
probleemanalyse & zandlopermodel
Zoals bekend is er niets zo bruikbaar in het toepassen van wetenschappelijk
onderzoek als een goede theorie. Goed empirisch rechtswetenschappelijk
onderzoek begint dan ook met het aanscherpen van het inhoudelijke betoog.
Inhoudelijke vragen en inhoudelijke interesse staat hierbij voorop.
Aan dataverzameling en data-analyse gaat een plan vooraf waarin nauwkeurig
wordt vastgelegd wat wordt onderzocht en waarom dat wordt onderzocht. Het
kan niet genoeg benadrukt worden om aan dit plan veel nauwkeurige
aandacht te schenken. Gewoonlijk heeft de onderzoeker in spe een bepaald
idee van wat hij of zij wil onderzoeken, maar het is belangrijk de vragen die de
onderzoeker heeft uit te schrijven en vervolgens zo precies mogelijk aan te
scherpen.
Het opstellen van het onderzoeksplan begint met het expliciteren van de vraag
waarom een onderzoek wordt begonnen. De directe aanleiding is vaak een
probleem, in juridisch-empirisch onderzoek gewoonlijk een juridisch-
inhoudelijk probleem. Bijdragen aan de oplossing van dit probleem is het doel
van het onderzoek. Dit doel betreft de relevantie van het onderzoek en wordt
aangeduid als de doelstelling van het onderzoek. Wat men zoekt in een
onderzoek is kennis waarmee het doel van het onderzoek kan worden bereikt.
De beantwoording van deze vraagstelling is het doel in het onderzoek.
Vraagstellingen kunnen sterk variëren qua informativiteit. Men kan zoveel
mogelijk open vragen met een laag informatiegehalte in het onderzoeksplan
opnemen. Dit noemen we exploratief onderzoek.
Vraagstellingen kunnen ook bestaan uit hypothesen, liefst met een zo hoog
mogelijk informatiegehalte. Hypothesen zijn stellige antwoorden op een
gesloten vraag en zijn bedoeld om de reactie "juist" of "onjuist" uit te lokken.
De meeste vraagstellingen in de sociale wetenschappen liggen in werkelijkheid
tussen exploratief en toetsend onderzoek in. Het is belangrijk dat er een
expliciete probleemanalyse plaatsvindt waarin wordt geëxpliciteerd en
gepreciseerd wat men met het onderzoek wil bereiken en welke kennis
daarvoor nodig is. Zo dient de doelstelling van het onderzoek expliciet te zijn
aangegeven, dient na te worden gegaan of deze volledig is en niet vaag en niet
te ruim is.
Tevens is het goed om erop aan te dringen dat empirisch onderzoekers bij het
opstellen van hun onderzoeksplan en bij het verslaan van hun onderzoek zich
houden aan wat ik aanduid als het zandlopermodel. Dit model houdt in dat
het onderzoeksverslag bestaat uit vier secties, de inleiding, methode,
resultaten, en discussie.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Mirtedb. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,36. Je zit daarna nergens aan vast.
