Samenvatting Anatomie en fysiologie hoofdstuk 10: Zintuigen. Powerpoints, notities en handboek samengebracht tot 1 overzichtelijk document. Met o.a. deze samenvatting 17/20 behaald voor dit vak.
ZINTUIGEN
10.1 Inleiding
• Zintuigen of zintuigcellen: verbinden in en uitwendig milieu met zenuwstelsel
• Zintuigcellen (gespecialiseerde cellen of celuitlopers) registreren omstandigheden binnen
en buiten en lichaam
• → Oppikken en doorsturen sensorische info
• Zintuigen geven geen volledig beeld (onzichtbare kleuren en tonen)
• Zintuigen kunnen ons bedriegen (fantoompijn)
Eenvoudigste zintuigen:
• Dendrieten van sensibele neuronen (= vrije zenuwuiteinden)
• Gevoelig voor meerdere typen prikkels (pijn bij kneuzing, warmte of snijwond)
• Specifieke zintuigcellen: gevoelig voor 1 type prikkel
- Vb tastzintuig = gevoelig voor druk maar ongevoelig voor chemische prikkels
Ingewikkelde zintuigcellen:
• Beschermd door accessoire structuren en bindweefsellagen
• Gespecialiseerd in 1 type prikkel
• Zelden blootgesteld aan andere prikkels
- Vb. lichtgevoelige cellen in het oog
o Receptorveld = gebied dat info levert aan zintuigcel/sensorische cel
o Hoe groter: hoe moeilijker om prikkel te lokaliseren (minder nauwkeurig)
Tastzintuig lichaamsoppervlak van 7 cm
= minder nauwkeurig dan testzintuig op
De tong of vingertoppen → receptorveld
Van een diameter kleiner als een milimeter
,Prikkel in receptorveld
Zorgt voor actiepotentialen
Actiepotentialen bereiken CZS via afferente banen
Aankomen info in CZS in een sensibele (afferente) vezel (= gewaarwording)
Verder leiden van info in CZS naar specifiek gebied in hersenschors
Bewust worden van de gewaarwording (= waarneming)
• CZS interpreteerd de sensorische informatie op basis van het geprikkelde gebied
• Geen verschil maken tussen ‘ware’ gewaarwording en ‘valse’ gewaarwording
→ wrijven over ogen = ‘zien’ van lichtflitsen → mechanische prikkel niet visueel maar de
activiteit van de oogzenuw wordt naar de visuele cortex gestuurd en wordt als visuele
waarneming beleefd
Soort prikkel (locatie/aard) bepaalt waar sensorische info naartoe gaat:
• Aanraking, druk, tast, pijn, temperatuur primaire sensorische schors
• Info vd ogen visuele cortex
• Info vd oren auditieve cortex
• Info v reukzintuig olfactorische cortex
,• Adaptatie:
o = afname gevoeligheid in aanwezigheid constante prikkel
o In koud/warm water → na bep tijd = ervaren als minder extreem
o Minder info naar hersenschors (bewustzijn)
o Grootste deel van info naar centra in het ruggenmerg of hersenstam (onwillekeurige
reflex vb. Terugtrekreflex)
• Reticulaire activerende systeem:
o In middenhersenen
o Verhoogt of verlaag bewustwording van binnenkomende gewaarwordingen
o Rol bij concentreren van aandacht
o Aanpassing gevoeligheid kan bewust of onbewust
o Vb. Achtergrondgeluid uitschakelen in drukte of goed luisteren = extra gevoeligheid
voor gehoorprikkels
10.2 Algemene zintuigen
• Zintuigcellen verspreid over hele lichaam
• Relatief eenvoudig qua bouw
• Indeling volgens aard prikkel waarvoor ze gevoelig zijn:
o Pijn nociceptoren
o Temperatuur thermoreceptoren
o Fysische vervorming mechanoreceptoren
o Chemische prikkels chemoreceptoren
• Vooral oppervlakkig gelegen
• Grote receptorvelden
• Gevoelig voor extreme temperatuur, mechanische beschadiging of chemische stoffen
• 2 types axonen geleiden de pijnlijke gewaarwording:
o Snelle pijn (stekend) gemyeliniseerde vezels snel naar CZS (somatische reflex)
naar primaire sensorische schors = worden
o Trage pijn (brandend) ongemyeliniseerde vezels algemeen betrokken gebied
identificeren
o Gerefereerde pijn: pijnwaarneming in delen van het lichaam die niet werkelijk
worden geprikkeld → pijn in ander delen van het lichaam die door dezelfde
ruggenmergzenuwen worden geïnnerveerd
2. Temperatuur
• Warmte- of thermoreceptoren (vrije zenuwuiteinden)
• Temperatuurgewaarwordingen = via zelfde banen als pijngewaarwordingen
• Huid, skeletspieren, lever, hypothalamus
• # koudereceptoren > # warmtereceptoren (4:1)
• Geleid naar de formatio reticularis, de thalamus en de primaire sensorische schors
• Zeer actief wanneer T verandert
• Snelle aanpassing aan stabiele T (warme ruimte naar koude buitenlucht)
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper minneranneleen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €12,16. Je zit daarna nergens aan vast.
