1. Waarom zijn begrippen als seks, erotiek, pornografie,
prostitutie, seksuele revolutie etc. minder eenduidig dan op het
eerste zicht zou blijken? Kunnen we dergelijke begrippen op
een neutrale wijze definiëren? En wat impliceert dit voor
ethische discussies?
De begrippen seks, erotiek, pornografie, prostitutie, en seksuele revolutie
zijn minder eenduidig dan ze op het eerste gezicht lijken omdat ze
doordrongen zijn van culturele, sociale, historische, en subjectieve
variaties. Deze termen zijn niet slechts objectieve beschrijvingen van
specifieke handelingen of fenomenen, maar dragen ook impliciete normen,
waarden en oordelen met zich mee.
1.Culturele en historische variatie: Wat als seksueel gedrag wordt gezien,
kan sterk verschillen tussen culturen en doorheen de tijd. Bijvoorbeeld, de
perceptie van maagdelijkheid voor het huwelijk varieert enorm tussen
verschillende culturen en is in Vlaanderen sterk veranderd sinds de 20ste
eeuw.
2. Sociale en subjectieve variatie: De manier waarop seksuele handelingen
worden gedefinieerd en ervaren, kan verschillen per individu en binnen
sociale groepen. Wat voor de ene persoon of cultuur als erotisch of
pornografisch wordt beschouwd, kan voor een andere heel anders zijn.
Bijvoorbeeld, een hand vasthouden kan voor de ene persoon seksueel
geladen zijn, terwijl het voor een ander puur een gebaar van vriendschap
is.
3. Beladen en controversieel karakter: Seksualiteit wordt geassocieerd met
zowel negatieve als positieve connotaties, zoals controleverlies, gevaar,
ziekte versus intimiteit, gezondheid en liefde. Deze dubbele betekenissen
maken het onderwerp gevoelig en controversieel.
4. Machtsprocessen en sociale constructie: Begrippen rond seksualiteit zijn
vaak het resultaat van sociale machtsprocessen en reflecteren de waarden
en normen van dominante groepen in de samenleving, zoals religieuze
instellingen, de staat, en sociale bewegingen. Dit maakt ze onderhevig aan
machtsdynamieken en niet neutraal.
5. *Interpretatieve en pluralistische benaderingen: Moderne benaderingen
binnen 'sexuality studies' benadrukken de sociohistorische en culturele
variatie van seksualiteit. Dit perspectief legt de nadruk op hoe seksualiteit
wordt gevormd door sociale verhoudingen en machtsprocessen, in plaats
van louter biologische determinatie.
Het definiëren van begrippen zoals seks, erotiek, pornografie, en
prostitutie op een neutrale wijze is zeer uitdagend vanwege de inherente
subjectiviteit en de invloed van sociaal-culturele normen en waarden.
,Hoewel sommige filosofen proberen conceptuele analyses te scheiden van
normatieve oordelen, is dit in de praktijk moeilijk te realiseren:
1. Conceptuele en normatieve vragen overlappen: Zoals Alan Soble
aangeeft, is er vaak geen robuust onderscheid tussen het definiëren van
een seksueel fenomeen en het moreel evalueren ervan. Dit komt omdat
onze conceptuele kaders vaak impliciet normatieve oordelen bevatten.
2. Androcentrische en heteronormatieve biases: Veel definities zijn
historisch gevormd vanuit een mannelijk en heteronormatief perspectief,
wat neutraliteit verder bemoeilijkt. Bijvoorbeeld, de definitie van "seks" als
heteroseksuele coïtus is beperkend en exclusief voor andere seksuele
ervaringen.
3. Sociale constructie: Veel begrippen rond seksualiteit zijn sociaal
geconstrueerd en reflecteren de waarden en machtsdynamieken van een
bepaalde tijd en plaats. Dit betekent dat ze niet neutraal zijn, maar eerder
producten van specifieke sociale omstandigheden.
De ambiguïteit en variabiliteit van deze begrippen impliceren dat ethische
discussies over seksualiteit complex en contextafhankelijk zijn:
1. Verschillende perspectieven en waarden: Ethische debatten moeten
rekening houden met de diverse perspectieven en waarden die
verschillende groepen en individuen hebben ten aanzien van seksualiteit.
Dit betekent dat er een pluralistische benadering nodig is die openstaat
voor meerdere interpretaties en ervaringen.
2. Sociaal-culturele context: Ethische oordelen over seksualiteit moeten
gevoelig zijn voor de sociaal-culturele context waarin ze worden gevormd
en beoordeeld. Wat in de ene cultuur als onaanvaardbaar wordt gezien,
kan in een andere als normaal worden beschouwd.
3. Reflectiviteit en kritisch onderzoek: Filosofisch onderzoek moet reflexief
zijn en de machtsdynamieken en vooroordelen die in onze concepten van
seksualiteit ingebed zijn, kritisch onderzoeken. Dit kan helpen om een
meer inclusieve en rechtvaardige benadering van seksuele ethiek te
ontwikkelen.
4. Beleidsimplicaties: De ambiguïteit van deze begrippen heeft ook
implicaties voor beleid en wetgeving. Het is belangrijk om duidelijke en
rechtvaardige definities te hebben om rechten en vrijheden te
waarborgen, maar dit moet gebeuren met aandacht voor de variabiliteit en
complexiteit van seksuele ervaringen.
,2. Hoe zou een seksuele praktijk BDSM vanuit respectelijk een
natuurrechtelijk, Kantiaans, liberaal, of feministische
zorgethische perspectief ethisch beoordeeld worden?
De ethische beoordeling van BDSM-praktijken kan sterk variëren
afhankelijk van het perspectief dat wordt gehanteerd. Hieronder wordt een
overzicht gegeven van hoe BDSM zou kunnen worden beoordeeld vanuit
respectievelijk een natuurrechtelijk, Kantiaans, liberaal, en feministisch
zorgethisch perspectief.
Natuurrechtelijk perspectief
De natuurrechtelijke traditie (o.a. de Thomistische traditie): gaat ervan uit
dat er een verband bestaat tussen het natuurlijke en het moreel goed,
respectievelijk tussen het onnatuurlijke en moreel slechte. Natuurwetten,
die aankaarten hetgeen goed en natuurlijke, volgens Gods plan (cf. T. v.
Aquino), is en hetgeen slecht en onnatuurlijk is, immoreel; het feit dat een
seksuele handeling reeds onnatuurlijk is, resulteert eveneens in een
moreel slechte beoordeling (onnatuurlijk is per definitie immoreel—cf.
Kant) - beaamt een meer restrictieve seksuele ethiek d.m.v. het naar
voren brengen van een nauwkeurig schema waarnaar allen zich dienen te
conformeren (om als morele wezens het leven door te gaan). Het
natuurrechtelijk perspectief baseert ethiek op wat als 'natuurlijk' wordt
beschouwd, vaak met een nadruk op voortplanting en de vermeende
natuurlijke ordening van de menselijke natuur. Vanuit dit standpunt zou
BDSM waarschijnlijk als problematisch worden beschouwd omdat het niet
direct bijdraagt aan voortplanting en kan worden gezien als een afwijking
van de natuurlijke seksuele orde. BDSM-praktijken zouden als onnatuurlijk
en in strijd met de inherente doeleinden van seksualiteit kunnen worden
gezien.
Kantiaans perspectief
Kant valt te kaderen binnen het pessimistisch perspectief. Handelen vanuit
seksuele impulsen = altijd moreel verkeerd. Kan alleen binnen huwelijk en
met oog op voortplanting → christelijke denkers zoals St. Augustinus. Zoals
Kant vindt seksueel verlangen iets is dat ons negatief beïnvloed → ander
objectiveren en ons zelf tot een ding maken. We verlangen niet naar
persoon maar naar bepaalde aspecten van de persoon, nml sexual body
parts. Menselijke liefde is positief maar wanneer je een persoon enkel ziet
vanuit seksueel verlangen is het niet goed. Persoon altijd als doel op
zichzelf en niet als middel, niet gebruiken voor als je lustbevrediging. Voor
Kant: als je seksueel verlangen hebt verlang je eigenlijk naar die
seksualiteit en verlang je naar die persoon als een soort object om jouw
verlangen te stillen. Seksueel verlangen is zelfzuchtig, dehumaniserend en
immoreel (<- > liefde). Beschouwen de seksuele impuls en het ernaar
handelen → ongepast voor waardigheid. Denken dat het gevaar kan zijn
, voor beschaafd leven + vinden het een ernstige bedreiging voor relatie
met anderen en onze eigen menselijkheid . Toegeven aan seksuele
verlangen van een ander = zichzelf tot een instrument maken
Liberaal perspectief
Aandacht voor keuzevrijheid maar weinig aandacht voor structurele
onderdrukking. Het liberale perspectief legt de nadruk op individuele
vrijheid en autonomie, zolang de acties van een individu geen schade
toebrengen aan anderen. Een meer seculiere traditie, dat ontkent dat er
enig verband bestaat tussen het natuurlijke en het morele van seks en van
seksualiteit; - beaamt de waarden van autonome keuze (keuzevrijheid),
zelf-determinatie, en het implementeren van plezier in bij het bereiken of
vormen van een morele oordeel. Een seksuele daad of handeling zou
louter en alleen ‘moreel slecht’ worden genoemd indien ze “dwangmatig,
oneerlijk en manipulerend (door manipulatie tot stand gekomen)—zoals
bijv. verkrachting (een moreel slechte daad); alles wat op seksueel vlak
vrijwillig door allen wordt uitgevoerd kan als moreel toelaatbaar worden
beschouwd; - staat goedkeurend ten aanzien van homoseksualiteit en
homoseksuele activiteiten, evenals masturbatie, die, hoewel ze misschien
onnatuurlijk zijn, geenszins als immoreel of moreel slecht worden
beschouwd. Vanuit een liberaal standpunt zou BDSM als ethisch
aanvaardbaar worden beschouwd, mits er sprake is van wederzijdse
instemming, duidelijke communicatie, en geen schade aan de betrokkenen
buiten de context van de overeengekomen activiteit. Het recht van
individuen om hun eigen seksuele voorkeuren na te streven wordt sterk
beklemtoond, zolang dit binnen de grenzen van consensualiteit en
veiligheid valt.
Feministische zorgethische perspectief
Nadruk op zorgzaamheid en verantwoordelijkheid in context van relaties.
Niet alleen autonomie maar belang van diverse waarden als sensitiviteit,
vertrouwen, generositeit, empathie, betrokkenheid, solidariteit,
verantwoordelijkheid. Contextueel ipv abstract, ethische praktijken ipv
regels. “Ethics from below” -> reflectie op ethische praktijken ipv rationele
constructie van normen en regels. In de context van BDSM zou de nadruk
liggen op de zorg voor elkaar, het respecteren van grenzen, en de
emotionele en fysieke veiligheid van alle betrokken partijen. BDSM kan
ethisch acceptabel zijn als de praktijken binnen een kader van zorg,
respect en gelijkwaardigheid plaatsvinden. Dit perspectief zou ook
aandacht besteden aan de dynamiek van macht en de manieren waarop
genderrollen binnen BDSM-praktijken worden geconstrueerd en
geïnterpreteerd, en ervoor zorgen dat deze niet leiden tot uitbuiting of
onderdrukking.
