Hoofdstuk 1: Inleiding medische beeldvorming
1. Inleiding
Medische beeldvorming:
- Definitie: een medisch specialisme dat beelden vervaardigt van het menselijk lichaam
om afwijkingen in anatomie en/of functie op te sporen, te omschrijven, en in
mate van het mogelijke te diagnosticeren, dus de afwijking in anatomie en/of
functie te catalogeren als een welbepaald ziektebeeld
- Bv. Röntgenopname van een onderbeen om een breuk te detecteren
- Bv. CT scan van de buik waarop je lever en nieren kan onderzoeken nier tumor
Afwijkingen in functie:
- Medische beeldvorming gaat niet enkel afwijking in anatomie proberen detecteren,
maar ook afwijkingen in de functie van de organen
- Dus niet enkel het statische bekijken, maar ook de functie
- Bv. Stijve nek als klacht: RX opnamen maken terwijl de patiënt de nek buigt en strekt
om zo afwijkingen vast te kunnen stellen
- Bv. MRI van hart: dynamische beelden maken van hart, waarop je ziet dat de linker en
rechter kamer samentrekken functie hart onderzoeken
Medische beeldvorming: ook radiologie of röntgendiagnose genoemd, omdat historisch
vooral röntgenstralen gebruikt werden om beelden van het lichaam te maken
Medische beeldvorming = medisch technische dienst:
- Medisch: het onderzoek gebeurt vaak interactief op patiënten en er moeten
handelingen uitgevoerd worden bv. echo, CT, MRI, halsslagader prikken
- Technisch: klinisch onderzoek door technische hulpmiddelen om beelden te maken
Er zijn nog aparte takken van beeldvorming, bv. nucleaire geneeskunde
Wie is radioloog:
- Radioloog: eerst geneeskunde studeren + 5 jaar specialisatie tot radioloog
- Grootste deel van de tijd moeten ze beelden interpreteren om de oorzaak van
klachten te zoeken
- Verrichten ook medische behandelingen gestuurd door beeldvorming, bv. biopsie
nemen, abces draineren
Functie van radioloog:
- Analyseren medische beelden om beter zicht te krijgen graad van onzekerheid
over een ziektebeeld verminderen
- Beeld gestuurde interventie: moeilijke ingrepen uitvoeren met/tijdens beeldvorming
- Communicatie: een goede terugkoppeling naar de arts die het onderzoek aanvraagt
1
,Doelen van medische beeldvorming:
- Diagnose: detectie van afwijkingen in symptomatische patiënten hebben vaak een
ziekte die aan de gang is
- Screening: detectie van afwijkingen in asymptomatische patiënten vaak een lage
incidentie van ziekte, en vraagt dus een hoge sensitiviteit en specificiteit
bv. mammografieën om borstkanker te screenen
- Therapie en therapie planning: behandeling van afwijkingen kan tijdens de
beeldvorming gebeuren, maar beeldvorming kan ook tijdens operaties en
ingrepen gebruikt worden
- Therapie follow up: onderzoeken en beelden maken om te zien of therapie aanslaat
RX thorax: je ziet een minder doorlichte long vaak tumoraal letsel
CT thorax: patiënt is een roken + je ziet een bol op de long longkanker
Je kan een diagnose stellen op basis van de beelden en het leven van de patiënt
Borstkanker:
- Incidentie: 1/10 van de vrouwen
- Radiologie: toestel die een RX opname neemt van de borst om verdachte knobbels te
ontdekken, zodat ze preventief verwijderd kunnen worden
- Mammografie: detectie van afwijkingen die zouden kunnen leiden tot borstkanker bij
patiënten met verhoogd risico (bv. vanaf 50 jaar)
Therapie (planning):
- Vaak tijdens de operatie ook beeldvorming gebruiken interventionele radiologie
- Bv. beelden van bloedvaten maken om katheder in het lichaam te brengen en
afwijkingen op te sporen
- Bv. RX angiografie hersenen: aneurysma oplossen en opereren
- Aneurysma: verzwakking van het bloedvat, waardoor het zich vult met materiaal
kan springen, wat zeer dodelijk is
behandeling: operatie om klem op het aneurysma te zetten zodat het niet
verder groeit (heelkundige ingreep met groot litteken) of je kan het
aneurysma opvullen met materiaal zodat het niet meer aan de
circulatie kan deelnemen (interventionele radiologie in de lies)
- Foto links: aneurysma Foto rechts: oud aneurysma doet niet mee aan circulatie
Operatie onder fluoroscopie: fixatie van complexe fractuur in enkel door platen en schroeven
Therapieplan:
- Beelden gebruiken om tijdens een neurochirurgische ingreep een biopsie te nemen
- Borst: met beeldvorming borst prikken om gevaarlijke weefselstukjes weg te nemen
Therapie follow up: nakijken of de fractuur geneest en of chemotherapie aanslaat
bv. metastasen van een angiosarcoma bekijken na een aantal chemokuren door te
kijken naar volume en aantal uitzaaiingen
2
,2. Weefselinteractie
Toestel moet iets doen met lichaam zodat daar een beeld uitkomt
Modaliteiten:
- De medische beeldvorming kan voor het maken van beelden van het lichaam veel
modaliteiten/technieken gebruiken die op andere manieren werken
- Röntgenstralen:
- RX conventionele röntgenopname: weergave densiteit van lichaam/weefsels
- CT computer tomografie: maakt doorsneden van patiënt + ook beeldopname
op basis van densiteit
- Ultrageluidsgolven of ultratonen: vervormbaarheid van weefsels onderzoeken (echo)
- Combinatie van magnetische velden en radiogolven: chemische inhoud van bepaalde
weefsels en het contrast onderzoeken door magnetische resonantie MRI
De bron met X-stralen, ultratonen, radiogolven en magneetvelden, interageert met het te
onderzoeken weefsel door de interactie bekomen de modaliteiten hun beelden
Weefsel interacties:
- De beelden van de modaliteiten zijn verschillend, omdat de gebruikte E van de bron
op een verschillende manier interageert met het te onderzoeken weefsel je kijkt
naar verschillende zaken, bv. fysica, densiteit, moleculaire inhoud, …
- De bekomen info van de weefsels is daarom fundamenteel verschillend
- Een afwijking die te zien is op 1 modaliteit, kan onzichtbaar zijn op een andere
maar dit zegt niet dat elke patiënt door alle modaliteiten onderzocht moet
worden om tot een goeie diagnose te komen er zijn richtlijnen om te
bepalen wat de ideale techniek is voor een bepaalde aandoening
- Goede kennis van de weefsel interacties zal de keuze voor de meest aangewezen
onderzoekstechniek bevorderen de radioloog heeft die beste kennis
RX: radio golven
- Vroeger: röntgengenerator en röntgenbuis er werden stralen afgevuurd in het
onzichtbare spectrum, en dan stond de arts achter de patiënt om die door te
lichten en zo het binnenste van de patiënt te bekijken (schadelijk)
- Heden: de X-stralen die nu gebruikt worden voor diagnostische doeleinden komen
niet van radioactieve bronnen de X-stralen worden opgewekt (radiografie)
- Röntgenbuis: bestaat uit een vacuüm glasbuis met kathode (-) en anode (+)
onder invloed van een hoogspanningsveld wordt er een elektronenstroom
opgewekt en wordt de anode aangevallen er ontstaan röntgenstralen en
die treden uit digitale ontvanger (beeld vormen)
Röntgenopname: (1895 Wilhelm Röntgen)
- Röntgenfoto: een foto of digitale opname door röntgenstraling, en gebruikt om
afbeeldingen van het inwendige lichaam te maken (projectie maken)
3
, - Röntgenstraling: onzichtbare elektromagnetische straling met kortere golflengte dan
zichtbaar licht gaat makkelijk door weefsels en wordt tegengehouden door
zwaardere materialen, bv. botten die worden in beeld gebracht
- Projectie geven van anatomie: 3D persoon reduceren tot 2D beeld, waardoor er een
paar structuren over elkaar gaan liggen (wordt vermeden bij CT) bepaalde
zaken hebben andere densiteit en zwarting door hun samenstelling
bv. longen zijn luchtzakken en niet dens (zwart), botten hebben veel kalk (wit)
Toepassingen röntgenstralen in RX:
- Urologisch: nierstenen opsporen, want hebben hogere densiteit, dus te zien op beeld
- Tandarts: aantasting tand en ontstekingen vaststellen
- Kunst: loodverf detecteren bij kunstvervalsing (oude verf bevat vaak lood)
- Luchthaven: bagage controleren op wapens en dergelijke
- Vreemde voorwerpen ingeslikt, drugsbollekes detecteren in persoon, …
RX longen: deel long is veel witter dan normaal er is iets denser dan normaal, bv. etter of
mucus bij een longontsteking
RX abdomen: darmobstructie en nierstenen op te sporen
- Buik bestaat vooral uit zachte weefsels, dus de waarde van de RX is vrij beperkt
- Contrast vergroten door lucht en/of contrastvloeistof toe te voegen aan de darm
X-stralen:
- Ioniserende stralen, die op het niveau van moleculen werken (raken kernen niet)
- Patiënten op radiologie, worden niet radioactief!
- Hoge energiepakketten worden op de patiënt gestuurd negatieve effecten
bv. atoombommen geven brandwonden en verbranden weefsels door de
sterke straling ook hier kan dat gebeuren bij mensen die vaak zijn
blootgesteld en bv. veel CT’s hebben ondergaan, 2e graads brandwonden
geven in gezicht en hoofd (somatische en genetische effecten)
CT: computer tomografie
- Eerste tomografische onderzoeksmethode: doorsnedes maken van patiënten
- Gebruiken ook röntgenstralen om detectie te doen computer geeft 3D weergave,
doordat de straling vanuit veel hoeken rond de patiënt gemeten wordt
- Röntgenbuis en detectoren staan tegenover elkaar geheel draait in cirkels om
snedes te maken van het lichaam computer: 3D beeld
- Voordelen: dwarse doorsneden, geen superpositie van anatomische structuren, hoog
contrast oplossend vermogen, kwantificeerbare densiteit (4096 grijstinten)
- Nadelen: relatief duur, vaak jodiumhoudende contrastmiddelen nodig, ioniserende
straling 1 CT komt overeen met ongeveer 200 RX opnames
- Densiteiten in organen kan je meten en kwantificeren (Hounsfield units)
bv. normale lever vs. vette lever (die heeft lagere densiteit en is donkerder)
- Bv. CT: long tumor + in buik kan je beter aparte organen zien dan op RX
4
