ORGANISATIE VAN DE GEZONDHEIDSZORG: Thema I
Thema I: Ontstaan en kenmerken van het Belgische
gezondheidszorgsysteem
1 INHOUD
2 Algemene beschouwingen bij gezondheidszorgsystemen .............................................................. 3
2.1 definitie ................................................................................................................................... 3
2.2 Het gezondheidszorgsysteem als deel van het gezondheidssysteem..................................... 3
2.3 Wisselwerking tussen systemen.............................................................................................. 4
2.4 invloed van sociaaleconomische factoren op de gezondheid................................................. 6
2.5 Verschillende soorten gezondheidszorgsystemen met een verschillende gezondheidszorg . 7
2.6 objectieven van de gezondheidszorgsystemen....................................................................... 8
3 Ontstaan van Belgische gezondheidszorgsysteem.......................................................................... 9
3.1 belang van overheid en ziekenfondsen (geschiedenis wordt niet gevraagd op examen: Ter
informatie)........................................................................................................................................... 9
3.2 naar een verplichte ziekte- en invaliditeitsverzekering ........................................................ 11
3.2.1 Besluitwet van 28 december 1944; voorbereiding (ter info) ........................................ 11
3.2.2 Wet van 9 augustus 1963 .............................................................................................. 11
4 Kenmerken van het Belgische gezondheidszorgsysteem.............................................................. 13
4.1 Een verplichte solidaire ziekteverzekering ............................................................................ 13
4.2 een vrij ruim aanbod ............................................................................................................. 13
4.3 Vrije keuze ............................................................................................................................. 15
4.4 overleg over tarieven, terugbetalingsvoorwaarden en bepaalde vormen van zorg ............. 15
4.5 persoonlijke bijdrage van de patiënt..................................................................................... 16
4.6 Uitdagingen voor gezondheidszorg systemen en mogelijke besparingsmaatregelen. ......... 16
4.6.1 Werken met een budget en een groeinorm ................................................................. 17
4.6.2 Controle van conformiteit van prestaties ..................................................................... 18
4.6.3 Overconsumptie vermijden ........................................................................................... 18
4.6.4 Gebruik van kostenbesparende richtlijnen door de overheid ...................................... 18
4.7 voorstellen tot hervorming ................................................................................................... 20
5 Bevoegde wetgever ....................................................................................................................... 22
5.1 Het Europees semester ......................................................................................................... 22
5.2 Het Europees verdrag voor de werking van de Europese Unie (VWEU) ............................... 22
5.2.1 Grensoverschrijdende zorg ........................................................................................... 23
5.2.2 Richtlijn patiënten rechten en grensoverschrijdende zorg. .......................................... 25
1
, ORGANISATIE VAN DE GEZONDHEIDSZORG: Thema I
5.2.3 Verordening ................................................................................................................... 25
5.2.4 Exclusieve toepassing (ter informatie) .......................................................................... 27
5.2.5 Grensoverschrijdende zorg m.b.t. Telegeneeskunde (zie thema 3) ............................. 28
5.2.6 Organisatie van zorg is nationaal, maar bij belangrijke veiligheidsvraagstukken komt de
EU tussen ....................................................................................................................................... 28
5.2.7 Mededingingsrecht........................................................................................................ 30
5.3 België – gemeenschappen en federale overheid .................................................................. 35
5.3.1 Federale overheid.......................................................................................................... 35
5.3.2 Gemeenschappen.......................................................................................................... 35
5.3.3 Nuanceringen ................................................................................................................ 36
2
, ORGANISATIE VAN DE GEZONDHEIDSZORG: Thema I
2 ALGEMENE BESCHOUWINGEN BIJ GEZONDHEIDSZORGSYSTEMEN
2.1 DEFINITIE
De term gezondheidszorg krijgt van de WGO een zeer ruime betekenis; “Gezondheid is een toestand
van volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welzijn en niet slechts de afwezigheid van ziekte
of andere lichamelijk gebreken.” Het draait hier om alles wat te maken heeft met de situatie van
welbevinden. Hierbij is er niet noodzakelijk sprake van een probleem met de gezondheidstoestand
zelf. Het is een breed begrip en die situatie van welzijn is moeilijk na te streven. De definitie van de
gezondheidszorg volgens de WGO staat wat onder druk en krijgt wat kritiek. Zo is er in de definitie
bijvoorbeeld te weinig aandacht voor preventie; met name de situatie waarin men zich bevind
vooraleer men effectief ziek wordt en dus de noodzaak aan het nemen van tijdige maatregelen om het
ziek zijn te voorkomen.
Over het algemeen kan gezondheidszorg met volgende termen omschreven worden; De
gezondheidszorg omvat alles waarbij men het verlies van gezondheid probeert tegen te houden of
verbetering van de gezondheid probeert na te streven. Indien verbetering niet langer mogelijk is zal
men trachtten de huidige gezondheidstoestand te behouden.
Bestaat er iets als een recht op gezondheid? Kan je dit claimen naar de overheid toe?
Recht op gezondheidszorg bestaat. Echter, recht op gezondheid is moeilijk om af te dwingen
omdat de gezondheidstoestand afhankelijk is van zaken waar je vaak geen vat op hebt (bv;
erfelijke aandoening, veranderingen in milieu waardoor je ziek wordt,…)
Het recht op toegang tot zorg wordt eveneens voorzien in de wetgeving. Door de overheid
worden er geneesmiddelen op de markt gebracht die essentiële aandoeningen behandelen en
bovendien ook terugbetaald worden. Dit recht is uiteraard niet onbeperkt. Zo wordt
bijvoorbeeld niet elk geneesmiddel terugbetaald.
Recht op basiszorg
2.2 HET GEZONDHEIDSZORGSYSTEEM ALS DEEL VAN HET GEZONDHEIDSSYSTEEM
Om een goede organisatie en werking van de gezondheidszorg te bekomen, is het van belang de
wisselwerking tussen het gezondheidszorgsysteem en andere, meer overkoepelende systemen zoals
het gezondheidssysteem te begrijpen. Het gezondheidssysteem omvat zowel activiteiten die het
bevorderen, het herstellen of het behouden van gezondheid rechtsreeks tot doel hebben, maar ook
activiteiten die de gezondheid indirect beïnvloeden (onderwijs, milieu, onderzoek,…). Het
gezondheidssysteem bevat dus alle determinanten die rechtstreeks of onrechtstreeks te maken
hebben met de gezondheid. De gezondheidzorgvoorzieningen zélf (bv. de ziekenhuissector,
huisartsenpraktijken enz.) vormen slechts één onderdeel van deze determinanten. Het
gezondheidssysteem heeft 2 soorten doelstellingen;
1. Bevorderen van de individuele zorgverstrekking. (= individuele doelstelling)
2. Beschermen van de volksgezondheid door het voorkomen van ziekten, het verlengen van de
levensduur, het bevorderen van de algemene gezondheid en het verbeteren van de kwaliteit
van zorg. (= collectieve doelstelling)
In het gezondheidssysteem spelen vele actoren een rol vanuit verschillende sectoren met grote
verschillen (ook qua bevoegdheid). Zoals het onderwijs (van belang voor de vorming van
beroepsbeoefenaars in de gezondheidszorg), de landbouw en het milieu (denk aan de inspectie van
landbouw- en voedingsproducten), de risicopreventie (van belang voor normen inzake veiligheid,
3
, ORGANISATIE VAN DE GEZONDHEIDSZORG: Thema I
hygiëne, voedingsstoffen) de bescherming van bepaalde bevolkingsgroepen (leerlingen, bejaarden,…),
het wetenschappelijk onderzoek, het recht enz. Allerlei zaken dus die er uiteindelijk voor moeten
zorgen dat onze gezondheidstoestand erop verbeterd maar zonder dat men persé specifieke zorg
toedient. Allerlei actoren zijn met elkaar verbonden en spelen op elkaar in.
De gezondheidszorg is zeer sterk afhankelijk van de in de maatschappij aanwezige kennis en
technologie. De beschikbaarheid van nieuwe kennis en technologie biedt mogelijkheid voor nieuwe
medische toepassingen en vooruitgang van de gezondheidszorg. Zo zullen er in tegenstelling tot de
klassieke ziekenhuizen zoals we ze nu kennen, binnenkort netwerken gevormd worden waarbij ook
vooral digitale concepten zullen gebruikt worden, en de zorg van patiënten voornamelijk op afstand
zal plaatsvinden door middel van telegeneeskunde (zie thema 3). De patiënt bevind zich dan niet meer
in het ziekenhuis zelf (bv. spoedopname), maar wordt door monitoring op afstand preventief
opgevolgd om op die manier door de arts gewaarschuwd te worden of feedback te verkrijgen vooraleer
zich een ernstig voorval voordoet. Daarnaast bestaan er heden ten dage ook datawetenschappers,
welke naast artsen ook medische dossiers kunnen inkijken om dan via big data en artificiële
intelligentie, modellen te ontwikkelen voor de organisatie van zorg ( zo zou men bijvoorbeeld uit de
massa van informatie kunnen afleiden en meedelen aan de arts welke de kritische patiënten zullen zijn
in de nabije toekomst en welken absoluut een behandeling nodig hebben opdat zij in leven zouden
kunnen gehouden worden.) De toepassing van datawetenschappers voor het bedrijven van de
geneeskunde wordt op dit moment vooral in Amerika toegepast. In België is er momenteel nog geen
sprake van dergelijke softwarepakketten, maar is er toch meer en meer sprake van mensen die geen
arts zijn, en die op basis van data mee modellen ontwikkelen en mee betrokken worden bij de
behandeling om het uiteindelijk nog te verbeteren en minder sterftegevallen te krijgen.
2.3 WISSELWERKING TUSSEN SYSTEMEN
De wisselwerking gezondheidszorg-maatschappij blijkt ook uit de afhankelijkheid van de
gezondheidszorg van de arbeidskrachten en van de financiële middelen uit de samenleving. Als er
bijvoorbeeld weinig verpleegkundigen op de markt komen, zal er minder tijd zijn voor de patiënten en
zal dit op zijn beurt kunnen resulteren in een minder kwaliteitsvolle zorgverlening. De wisselwerking
tussen de gezondheidszorg en andere systemen heeft tot gevolg dat de gezondheidszorg als systeem
minder beheersbaar is of moeilijk te sturen is. Het is een dynamisch systeem, is met andere woorden
voortdurend in beweging is en dus niet statisch! De grote principes blijven hetzelfde maar alles errond
is zeer wisselend.
Vroeger kon men zeggen dat men als ziekenhuis alle beslissingen maakte en dit kon opleggen aan de
artsen, werkzaam in dat ziekenhuis. Dit zou vandaag de dag eventueel mogelijk zijn in kleine
ziekenhuizen of in ziekenhuizen waar enkel bedienden werkzaam zijn. Echter, in de periferie, in
regionale ziekenhuizen (bv. ZOL 1 ), waar eveneens zelfstandigen werkzaam zijn, is dit niet langer
haalbaar.
Er zijn verschillende machtsconcentraties/ of beslissingsniveaus in een ziekenhuis aanwezig; raad van
bestuur, diensthoofden, associaties van artsen in een ziekenhuis die als zelfstandigen werken, enz. zij
zullen zelf ook zaken kunnen beslissen. Bovendien zullen beslissingen nu meer en meer gemaakt
worden binnen netwerken. Het zal bijgevolg niet langer het ziekenhuis zelf zijn die beslist of men
1 Het Ziekenhuis Oost-Limburg (ZOL) is het resultaat van de fusie tussen het A. Dumontziekenhuis in Waterschei, het Sint-Barbaraziekenhuis
in Lanaken en het Sint-Jansziekenhuis in Genk. Het is een autonome verzorgingsinstelling, opgericht overeenkomstig titel VIII, hoofdstuk I
artikel 219-235 van het decreet van 19 december 2008 betreffende de organisatie van de openbare centra voor maatschappelijk welzijn. Als
"vereniging onderworpen aan het decreet van 19 december 2008 betreffende de organisatie van de openbare centra voor maatschappelijk
welzijn" is het Ziekenhuis Oost-Limburg dus een openbare verzorgingsinstelling.
4
