IP
Inleiding tot de wereldgeschiedenis
Les 0: inleiding
We willen begrijpen hoe de menselijke buitenwereld bestaat/ontstaan is. We leren er nog
elke dag meer over. => Fysieke wereld
Hoe hebben we deze wereld betekenis gegeven als mens? Om zichzelf een plaats te geven in
de grote buitenwereld. => grotere eenheid, imaginaire wereld
ð Wanneer we in wereldgeschiedenis spreken over de wereld, bedoelen we dit.
Alles draait om de interactie tussen ruimte en tijd. We moeten er flexibel mee omgaan.
Start onze levensperiode: 13,7 miljard jaar geleden (BigBang). Onze rol in deze tijdsperiode is
minimaal, we zijn maar een klein onderdeel uit de geschiedenis van het universum.
Wereldgeschiedenis is nooit objectief, maar we streven wel zoveel mogelijk naar
objectiviteit. Hoe je naar de geschiedenis kijkt hangt af van waar en wanneer je geboren
bent. De geschiedenis is nu ook bepaald door de tijd waarin we leven. Binnen zoveel jaar
kunnen de mensen dan er een heel andere kijk op hebben. Hier gaat het over de
geschiedenis van één menselijke soort. De menselijke wereld die wij hebben gemaakt.
• ‘Een schitterend ongeluk’
= We zijn niet op deze wereld geplaatst door een andere soort of persoon, we zijn op de
wereld door geluk.
• De menselijke reis: homo sapiens
Jager-verzamelaars tot 10.000 jaar terug
- Grote migratie
- Tot 6 miljoen mensen
Landbouwsamenlevingen 8000 v.o.t. – 1800 n.o.t.
- Sedentarisatie (= duidt op het proces van waarbij de mens zijn nomadenbestaan
inruilt voor die met een vaste woonplaats)
- Tot 800 miljoen mensen
Industriële samenlevingen 1800 n.o.t. - ?
- Verstedelijking
- Tot 9-10 miljard mensen in 2050
1
,Les 1. Wereldgeschiedenis: een geschiedenis van de wereld?
1. Wereldgeschiedenis als een andere manier van kijken
Wereldgeschiedenis is ‘groots’
Wereldgeschiedenis bestudeert menselijke gemeenschappen in een vergelijkend perspectief
en in hun onderlinge samenhang => communities, comparisons, connections, systems.
Metaverhalen: reisweg van de mens in de mondiale context: gelijkenissen, verschillen.
• 2 manieren van kijken:
Meerdere perspectieven op geschiedenis, vooral door specialisatie. Met een microscoop
naar de werkelijkheid kijken is anders dan met een telescoop naar de werkelijkheid kijken,
ook al is deze hetzelfde.
2. Wereldgeschiedenis als een andere manier van denken
Over alle domeinen van het menselijke handelen:
• Mensen en hun natuurlijke omgeving (inclusief demografie, techniek)
• De ontwikkeling en interactie van culturele systemen (inclusief religies, kunsten,
wetenschappen)
• Staatsvorming en conflict (inclusief vormen van bestuur zoals rijken en staten,
oorlogen, revoluties)
• De vorming van economische systemen (inclusief landbouwsystemen, handel,
industrialisatie)
• De ontwikkeling van sociale structuren (inclusief gender, familie, ras, klasse)
Binnen de drie dimensies:
- Plaats: ‘wereld’ (de ruimtelijke dimensie)
§ Ruimtelijke en geografische concepten zijn eveneens
cultuurgebonden)
- Tijd: ‘geschiedenis’ (de tijdsdimensie)
§ Binnen het ruimere tijdsperspectief verliezen de bestaande,
cultuurgebonden periodiseringen veel van hun betekenis
- Thema/inhoud: ‘wereldgeschiedenis’ (de thematische dimensie)
§ De thematische dimensie is evenzeer de uitkomst van keuzes
Binnen contexten: tijd, plaats
Opzoek naar patronen: inhoud
2
, 3. Welke wereldgeschiedenis?
Wereldgeschiedenis is geen/niet alleen:
- Universele of Totale geschiedenis
- Internationale geschiedenis
- Beschavingsgeschiedenis
- Niet-Westerse geschiedenis
- Comparatieve maatschappijgeschiedenis
- Globaliseringsgeschiedenis
Drie dominante verhaallijnen:
• De graduele, geleidelijke groei van menselijke samenlevingen in relatie tot
ecologische uitdagingen
• Vorming van overkoepelende culturen/beschavingen
• Vormen van interactie/conflict tussen menselijke
samenlevingen/culturen/beschavingen
Keuzes maken: eenheid van analyse, tijd, ruimte en perspectief
Een gepast onderzoek dat steunt op 3 pijlers:
- Een vergelijkende analyse
- Analyse van interactie/interconnectie tussen samenlevingen
- De analyse van menselijke systemen
Die pijlers vormen één traject:
- Hoe proberen bevolkingsgroepen in verschillende contexten van tijd en plaats
soortgelijke doelstellingen met andere middelen te halen
We willen iets leren over:
- De lange termijn
- De menselijke gemeenschap
- De mondiale dimensie
- De wereld als een menselijke activiteit
- Niet alleen een politiek, economisch, cultureel… verhaal
- Is niet de ‘globale kennis’, maar wel de ‘globale blik’ (attitude)
- Is niet alleen een historisch verhaal, ook een hedendaags verhaal
Vele wereldgeschiedenissen: van de mensheid, van onze tijd, van onze plaats (Vlaanderen)…
a) Wereldgeschiedenis van het Lam Gods?
Zie pwp
3
, 4. Waarom Wereldgeschiedenis? (Doelstellingen van het vak)
Wereldgeschiedenis ambieert een andere vorm van kennis en van inzicht.
. Wereldgeschiedenis probeert via het brede kader betekenis te geven aan menselijke acties
in onze wereld.
Een drievoudig inzicht ligt aan de basis:
- Samenlevingen komen en gaan, volgen elkaar op of richten elkaar te gronde, en zijn
dan ook nooit gelijk
- Samenlevingen ontstaan, groeien en veranderen niet op zichzelf
- Samenlevingen zijn bijna altijd het primaire analysemiddel
Doelstelling is inzicht en toepassing, opgedeeld in kennen en kunnen.
Kennen (passief inzicht):
- Een inzicht in het waarom, het hoe en het wat van wereldgeschiedenis
- Begrijpen dat vraagstukken in de humane wetenschappen binnen een mondiale
context niet alleen vaak antwoorden krijgen, maar dat die antwoorden even vaak
niet eenduidig zijn.
Kunnen (actief toepassen):
- Formuleren hoe het mondiale perspectief zich verhoudt tot andere schalen in tijd en
ruimte
- Uitleggen op welke wijze processen van interactie en diffusie de mondiale
samenleving vormgeven
- Beoordelen hoe via een vergelijkende analyse processen van verandering versus
continuïteit kunnen worden beoordeeld
- Kritisch evalueren van universele pretenties en veralgemeende uitspraken over de
mens en zijn samenleving
5. Wereldgeschiedenis als traditie en als vernieuwing
5.1. Etnocentrische wereldgeschiedenissen
Ouder dan ‘nationale’ geschiedenis
Eigen wereldgeschiedenissen: ontstaansgeschiedenis, wereldorde
- Griekse wereld: Herodotos
- Christendom: historia universalis
- Chinees sinocentrisme: Sima Qian
- Islamitische wereld: Ibn Khaldun
4