PENOLOGIE EN PENITENTIAIR RECHT
,Hoofdstuk: Inleiding......................................................................................................................6
1. Illustraties ter inleiding........................................................................................................... 6
1.1. Straffen in vergelijkend en historisch perspectief......................................................... 6
1.2. Debat over de straf....................................................................................................... 8
2. Wat begrijpen we onder ‘straf’?............................................................................................. 9
3. Wat doen we in een cursus ‘penologie en penitentiair recht’?.............................................11
Hoofdstuk 1: Waarom straffen?................................................................................................. 12
1. Inleiding: Situering van het rechtvaardigingsvraagstuk van de straf................................... 12
2. Intermezzo: Waarom straffen we?....................................................................................... 13
3. De klassieke antwoorden: retributivisme, utilitarisme & verenigingstheorieën.................... 14
3.1. Retributivisme............................................................................................................. 14
3.2. Utilitarisme.................................................................................................................. 15
3.3. Verenigingstheorieën.................................................................................................. 16
3.4. De kwestie van de relatieve autonomie...................................................................... 16
4. Intermezzo: over het woord ‘allochtoon’.............................................................................. 18
5. Het abolitionistische antwoord: geen rechtvaardiging voor de straf.................................... 18
6. Het herstelrechtelijke antwoord........................................................................................... 23
6.1. Het retributief-repressief model.................................................................................. 23
6.2. Het rehabilitatief model............................................................................................... 24
6.3. Het reparatief-herstelgericht mode............................................................................. 25
7. Tot besluit............................................................................................................................ 29
Hoofdstuk 2: Sociologie van de straf........................................................................................ 29
1. Arbeidsmarkt, macht en straf...............................................................................................29
1.1. Inleiding...................................................................................................................... 29
1.1.1. Een korte historiek in hoofdlijnen + Waar gaan we naartoe?.............................33
1.1.2. Waarom bijzondere aandacht voor het werk van David Garland?.....................35
1.2. Het marxistische perspectief: arbeidsmarkt, ideologie, repressie en straf..................35
1.2.1. De marxistische analyse van de maatschappij.................................................. 35
1.2.2. Georg Rusche: arbeidsmarkt en straf................................................................ 36
1.2.3. Toepassing: Less eligibility, normalisering en de Belgische basiswet
gevangeniswezen en rechtspositie van gedetineerden.............................................. 39
1.3. Twee recente illustraties: opgesmukte werkloosheidsstatistieken en de ‘gekaapte’
verkiezingsoverwinning van Bush......................................................................................41
1.4. Het Foucaultiaanse machtsperspectief.......................................................................44
2. Solidariteit, civilisatie en straf.............................................................................................. 47
2.1. Het revisionisme onder vuur....................................................................................... 47
2.2. Het Durkheimiaanse perspectief.................................................................................49
2.2.1. Arbeidsdeling, solidariteit en straf...................................................................... 50
2.2.2. Twee wetten over de evolutie van de straf........................................................ 51
2.2.3. Toepassing: de stille mars, een Durkheimiaans fenomeen?............................. 53
2.3. Het Eliasiaanse perspectief........................................................................................ 53
2.3.1. De civilisatietheorie van Norbert Elias............................................................... 53
1
, 2.3.2. Toepassing: hoe de gevangenis ‘uit het zicht’ verdwijnt.................................... 54
2.3.3. Het werk van Pieter Spierenburg....................................................................... 55
2.3.4. Herman Franke over eenzame opsluiting.......................................................... 56
2.3.5. Toepassing: Johnny Cash, San Quentin en de emancipatie van gevangenen..58
2.4. De multidimensionele bestraffingssociologie van David Garland............................... 58
3. Bestraffing in de controle cultuur......................................................................................... 59
3.1. Inleiding: Aanloop naar de controlecultuur................................................................. 59
3.2. De controlecultuur: opbouw van de studie..................................................................61
3.3. De controlecultuur na 9/11..........................................................................................69
3.4. Het debat over de controlecultuur...............................................................................70
3.4.1. Vergelijkende criminologie................................................................................. 71
3.4.2. Amerikaans exceptionalisme............................................................................. 71
4. Massale opsluiting in de VS: Het NAS-Rapport over opsluiting in de verenigde staten......75
4.1. Inleiding: Opsluiting ter discussie............................................................................... 75
4.2. Het NAS-rapport......................................................................................................... 76
4.3. Tot besluit:...................................................................................................................78
Hoofdstuk 3: Lijf- en doodstraffen.............................................................................................79
1. Inleiding: Het menselijk lichaam als object van straf........................................................... 80
2. Lijfstraf: De bestraffing van zelfmoord in België.................................................................. 81
3. Lijfstraf: De kaakstraf in België............................................................................................ 82
4. De doodstraf........................................................................................................................ 82
4.1. De doodstraf in België: ontwikkeling en afschaffing................................................... 82
4.1.1. De doodstraf: lange tijd een vanzelfsprekende straf..........................................82
4.1.2. De doodstraf onder vuur (vanaf midden 18e eeuw).......................................... 83
4.1.3. De doodstraf in het jonge België........................................................................85
4.1.4. Ontwikkelingen na 1867.................................................................................... 87
4.1.5. Periode 1914 – 1950......................................................................................... 87
4.1.6. (Grond)wettelijke afschaffing van de doodstraf..................................................88
4.2. De doodstraf wereldwijd: situatie anno 2020.............................................................. 89
4.3. De afschaffing van de doodstraf wereldwijd: de ‘nieuwe dynamiek’...........................90
Hoofdstuk 4: De vrijheidsberovende straf................................................................................ 92
1. Historiek van het gevangeniswezen (ca 1550-1939)...........................................................92
Vooraf: Enkele beschouwingen bij een middeleeuwse gevangenis (13e eeuw, Firenze)..92
1.1. De plaats van de vrijheidsberoving in de ontwikkeling van het sanctiepakket............92
1.1.1. Inleiding..............................................................................................................92
1.1.2. Het tuchthuis als voorloper van de moderne gevangenis.................................. 93
1.1.3. De prioritaire plaats van de vrijheidsberoving als straf vanaf de 19de eeuw..... 95
1.2. Het ontstaan en de uitbouw van een centraal geleid cellulair gevangenissysteem....96
1.2.1. De toestand in 1830...........................................................................................96
1.2.2. De realisatie van een moreel-educatief project................................................. 97
1.2.3. De duurzaamheid van Ducpétiaux’s nalatenschap............................................99
1.3. Het penitentiair-antropologisch hervormingsoffensief tijdens het interbellum.............99
2
, 1.3.1. Uitgangspunten..................................................................................................99
1.3.2. De oprichting van de Penitentiair Antropologische Dienst en de uitbreiding van
de antropologische laboratoria (1920 – 1922)........................................................... 100
1.3.3. De penitentiaire antropologie in conflict met de ‘penitentiaire gedachte en actie’
(1920-1929)............................................................................................................... 101
1.3.4. De verdere evolutie tot eind 1939.................................................................... 102
2. Het recente strafbeleid en de Vrijheidsberovende straf.....................................................103
Inleiding........................................................................................................................... 103
2.1. Doorbraak van het gemeenschapsregime en verdere liberalisering van het inwendig
gevangenisregime........................................................................................................... 105
2.2. Toenemende aandacht voor de problematiek van slachtoffers................................ 106
2.3. Enkele evoluties met betrekking tot aspecten van de externe rechtspositie van
veroordeelden tot een vrijheidsstraf.................................................................................106
2.4. De overbevolking en zijn relatie tot het invrijheidstellingsbeleid............................... 108
2.5. De verdere ontwikkeling van de criminele antropologie en de communautarisering
van de strafuitvoering...................................................................................................... 109
2.6. Toenemende aandacht voor de rechtspositie van gedetineerden en formeel-wettelijke
verankering van ‘rechten van gedetineerden’.................................................................. 110
2.7. Tot besluit.................................................................................................................. 110
3. Gevangenispopulatie en -organisatie................................................................................ 110
1.1. Organisatie / penitentiaire infrastructuur................................................................... 112
1.2. Wet van 23 maart 2019.............................................................................................114
1.3. Gevangenispopulatie................................................................................................ 115
1.3.1. België in Europees vergelijkend perspectief.................................................... 116
1.3.2. Evolutie van de Belgische gevangenispopulatie.............................................. 118
1.3.3. Zelfmoorden en andere overlijdens................................................................. 124
1.3.4. Ontsnappingen................................................................................................ 127
4. De Vrijheidsberovende straf: Detentiebeleving en gevangenissociologie......................... 127
4.1. Inleiding.................................................................................................................... 127
4.2. Gresham Sykes, Society of Captives....................................................................... 128
4.3. Erving Goffman over totale instituties....................................................................... 130
4.4. Deprivatie of importatie?...........................................................................................132
4.5. Aanpassing en socialisatie....................................................................................... 133
4.6. Digitalisering in detentie............................................................................................134
5. Interne rechtspositie van gedetineerden........................................................................... 135
5.1. Inleiding: de hond van Oost-Berlijn...........................................................................136
5.2. De interne rechtspositie van gedetineerden: achtergrond en ontwikkeling.............. 136
5.2.1. Van inherente beperkingen….......................................................................... 137
5.2.2. …naar gelegitimeerde beperkingen.................................................................138
5.2.3. Detentierecht als autonoom recht.................................................................... 139
5.2.4. Ontwikkelingen in België in vogelvlucht........................................................... 140
5.3. Basiswet gevangeniswezen en rechtspositie van gedetineerden.............................144
5.3.1. Inwerkingtreding en wijzigingen....................................................................... 144
3
, 5.3.2. Bespreking van de wet.................................................................................... 145
5.3.2.1. Algemene bepalingen............................................................................. 145
5.3.2.2. Basisbeginselen......................................................................................145
5.3.2.3. Gevangenissen....................................................................................... 146
5.3.2.4. Detentieplanning..................................................................................... 147
5.3.2.5. Levensvoorwaarden in de gevangenis................................................... 147
5.3.2.6. Orde, veiligheid en gebruik van dwang...................................................147
5.3.2.7. Tuchtregime............................................................................................ 149
5.3.2.8. Afhandeling van klachten en bezwaar tegen plaatsing & overplaatsing. 151
6. De vrijheidsberovende straf: Externe rechtspositie van gedetineerden............................ 155
6.1. Inleiding: enkele illustraties.......................................................................................155
6.2. De oprichting van strafuitvoeringsrechtbanken.........................................................156
6.2.1. De situatie vóór 1888....................................................................................... 156
6.2.2. De Wet Lejeune van 31 mei 1888....................................................................157
6.2.3. Jaren ’90 van twintigste eeuw: hervorming wordt op gang getrapt..................159
6.2.3.1. Regeerakkoord Dehaene II (juni 1995): Voorstel tot oprichting van een
Commissie van Magistraten.................................................................................159
6.2.3.2. Oriëntatienota ‘Strafbeleid en gevangenisbeleid’ (juni 1996)..................159
6.2.3.3. Rapport Commissie-Dutroux...................................................................160
6.2.3.4. Octopusakkoord......................................................................................160
6.2.4. Tussenstap: Commissies voorwaardelijke invrijheidstelling............................ 160
6.2.5. Naar strafuitvoeringsrechtbanken.................................................................... 161
6.3. De strafuitvoeringsrechtbanken: werking en organisatie.......................................... 162
6.3.1. Rol rechterlijke en uitvoerende macht............................................................. 162
6.3.2. Beslissingsbevoegdheid minister van Justitie..................................................166
6.3.3. Beslissingsbevoegdheid van de strafuitvoeringsrechtbanken......................... 169
6.3.4. Organisatie.......................................................................................................171
6.3.5. Nieuwe ontwikkelingen straffen tot en met 3 jaar (toekomst).......................... 171
6.3.6. Onderzoek naar herroeping............................................................................. 172
6.4. De terbeschikkingstelling van de strafuitvoeringsrechtbank..................................... 174
HOOFDSTUK 5: Forensisch welzijnswerk.............................................................................. 177
1. Inleiding............................................................................................................................. 177
2. De zogenaamde ‘beleidsontdubbeling’..............................................................................177
3. Decreet van 8 maart 2013 betreffende de organisatie van hulp- en dienstverlening aan
gedetineerden........................................................................................................................178
HOOFDSTUK 6: Gemeenschapsstraffen.................................................................................178
1. Inleiding............................................................................................................................. 178
2. De lokroep van de gemeenschap...................................................................................... 179
3. Gemeenschapsstraffen: on(der)belicht?............................................................................180
4. Eerste en tweede generatie alternatieven......................................................................... 181
5. Organisatie en uitvoering gemeenschapsstraffen: rol van de justitiehuizen......................181
6. Probatie, uitstel, opschorting............................................................................................. 182
4
, 7. Autonome probatie............................................................................................................ 182
8. Werkstraf........................................................................................................................... 183
9. Elektronisch toezicht..........................................................................................................183
9.1. Inleiding: elektronisch toezicht..................................................................................183
9.2. Elektronisch toezicht in België: korte historiek..........................................................184
9.3. Regelgeving elektronisch toezicht............................................................................ 187
HOOFDSTUK 7: GASTCOLLEGE LUC ROBERT - RECIDIVE................................................ 187
1. Introductie: recidive in het publieke domein...................................................................... 187
2. Wat is recidive? (wat)........................................................................................................ 187
3. Wat is recidive?................................................................................................................. 190
4. Kunnen we recidive kennen? (hoe)................................................................................... 190
4.1. Enkele prospectieve longitudinale studies................................................................191
5. Doelen van onderzoek naar recidive (waarom)................................................................. 192
4.1. Effectonderzoek........................................................................................................195
4.2. Criminele carrières....................................................................................................196
4.3. Enkele algemene lessen...........................................................................................196
EXAMEN: onderscheid VLV, VOV en VI................................................................................... 197
5
,Hoofdstuk: Inleiding
1. Illustraties ter inleiding
1.1. Straffen in vergelijkend en historisch perspectief
De detentieratio is het aantal gedetineerden per 100.000 inwoners (bv. 709 gedetineerden per
100.000 inwoners).
↪ Waarom zetten we dit per 100.000? Omdat dit het makkelijker maakt vergelijkingen te maken
tussen landen onderling.
● Als je de cijfers bekijkt, zie je dat deze van hoog naar laag gaan (van 709 naar 35). Dit
impliceert dus dat er grote verschillen zijn tussen landen onderling waarbij de VS het
grootste aantal opsluitingen heeft.
● De cijfers zijn afkomstig van de Noorse criminoloog Nils Christie, n.a.v. een lezing op 19
november 2002, te Londen.
Nils Christie
● Waarom toonde hij deze cijfers?
○ Hij wilde met de cijfers dus aangeven/illustreren dat er op heel veel verschillende manieren
wordt omgegaan met de Vrijheidsberovende straf: elk cijfers verwijst namelijk naar een
andere geografische identiteit (zo had 709 betrekking op de Verenigde staten, 35 had
betrekking op IJsland,...
○ Hij toonde op deze manier aan dat…
■ … VS 20 keer zoveel mensen per 100.000 inwoners opgesloten werden dan in
IJsland.
■ … Voor andere landen/gebieden verschillen de cijfers dus ook sterk (het cijfer 138
plaatste hij apart, omdat het betrekking had op Engeland en Wales (de plaats
waar hij zich op dat moment bevond).
■ … België bevindt zich in de categorie van 70-90 gedetineerden per 100.000
inwoners.
○ Hij doet dit om de mensen te confronteren met het feit dat het toch opmerkelijk is dat er op
heel uiteenlopende manieren wordt omgegaan met straffen.
■ Hoe komt dit?
■ Hoe komt het dat IJsland veel minder gebruikmaakt van de Vrijheidsberovende
straf dan in de VS?
■ Het eerste antwoord dat mensen geven is (ons intuïtief antwoord) → Dat de
Amerikanen gewelddadiger zijn en er daar meer criminaliteit is t.o.v. andere landen.
Voor een stukje is dit zo, maar dat verklaart niet alles.
○ Hij creëert ruimte om bestraffing ten dele los te koppelen van criminaliteit, en de
ontwikkeling van de straf als een maatschappelijk fenomeen te gaan bestuderen dat
niet enkel een reactie is op criminaliteit.
■ De band tussen criminaliteit en de straf is geen natuurlijke band. De straf is geen
evidente reactie op criminaliteit. Dit betekent dat de wijze waarop de
samenleving/maatschappij omgaat met criminaliteit zeer verschillende vormen/
manieren kan omvatten.
○ Het strafvraagstuk moet je zo ook in een ruimere context kunnen plaatsen. In een
maatschappelijke context waar ook andere krachten spelen die helpen verklaren waarom
een samenleving op een bepaalde manier omgaat met straffen.
Kaarten:
● Je ziet zijn bevindingen ook terugkeren op kaarten. Naarmate de kleur donkerder is, zijn de
detentieratio’s (aantal gedetineerde per 100.000 inwoners) hoger.
○ Rusland kleurt heel donker. Noord-Europa daarentegen is veel lichter geleurd
6
, (Noorwegen, Finland,...). Zij richten hun gevangenissen ook heel anders in.
○ Canada en de VS: ze hebben dezelfde taal, wonen naast elkaar, maar als je de cijfers
vergelijkt zie je toch verschillen: VS 730 gedetineerden/100.000 inwoners en Canada 117
gedetineerde/100.000 inwoners.
■ Dit zijn belangrijke en grote verschillen. Wil dit dan zeggen dat de Amerikanen 6
à 7 keer zo crimineel zijn als de Canadezen? Zo eenvoudig is het niet. Het vraagt om
een benadering vanuit verschillende invalshoeken. Het bestraffingsvraagstuk
begrijpen vergt een open en multidimensionale blik.
■ In de VS zelf zitten intern ook grote verschillen: in het Zuiden wordt meer gebruik
gemaakt van opsluiting dan in het Noorden
De kwaliteit van de straf
● Wanneer we het hebben over de kwaliteit, heeft het geen betrekking op een waardeoordeel, maar
gaat het over de strafvorm (straftype) en de wijze waarop de straf tot uitdrukking wordt
gebracht.
○ Leuven Centraal:
■ Bij het bovenaanzicht zie je een heel typerende architectuur van de
gevangenis: met name een centrum met armen die uitwaaien (= Ducpétiaux ) en
een indrukwekkende voorgevel
● → zodat wanneer je er voorbij wandelt je meteen weet dat het een ruimte
is die gebruikt wordt om mensen in af te zonderen
■ Wanneer je een dergelijke constructie binnen wandelt, zie je dat het principe van de
individuele eenzame opsluiting ook ingebakken zit in de architectuur
● Eenzame cellen met afsluitingen waarbij men ervan gaat dat je op die
manier terug op het rechte pad kan komen
● Wanneer je afgezonderd wordt van slechte contacten en/of slechte
invloeden en enkel maar in contact kan komen met de
gevangenisaalmoezenier (de geestelijke) kom je terug op het rechte pad.
● Dit was een centraal idee in de 19e eeuw, dat zich dus vooral uitte in de
architectuur van onze gevangenissen die toen werden gebouwd.
○ Hasselt: Als je dit gebouw ziet, zou je niet meteen kunnen opmaken dat het een
gevangenis is (in vergelijking met de gevangenis van Leuven).
■ Dit zegt ons wel iets over de wijze waarop deze instellingen functioneren in onze
samenleving: in de 19e eeuw was er een zekere trots over deze strafinstellingen
(centraal ingesteld in de steden, met een mooie voorgevel,...) waarbij het ook een
communicatieve functie had: het toont iets/ zendt een boodschap uit naar alle
stadsbewoners. Dit is het tegenovergestelde van de gevangenis van Hasselt →
We merken niet eens dat het een gevangenis is.
Norbert Elias:
● De Duitse socioloog Norbert Elias (die de civilisatietheorie ontwikkelde) stelde dat mensen
doorheen de tijd anders omgaan met schokkende gebeurtenissen, ervaringen die men liever niet
ziet, waarmee men liever niet mee geconfronteerd wordt.
○ Deze civilisatie zie je terugkeren bij de strafinstellingen: gebouwen worden anoniemer (als
het ware gecamoufleerd), en ver uit het centrum geplaatst.
● Concreet is het dus niet enkel de criminaliteit die mee de strafinstellingen helpt richting te
geven, maar ook andere krachten die aanwezig zijn in de samenleving/maatschappij.
● De wijze waarop de vrijheidsberovende straf wordt uitgevoerd verandert doorheen de tijd. Dat
zien we aan de manier waarop gevangenissen vroeger en nu gebouwd worden en de invulling
ervan.
○ Gevangenis Hasselt: Ver van het stadscentrum (weggestopt) + moderner = Hier wordt de
indruk niet gewekt dat er een boodschap naar buiten toe gezonden moet worden.
○ Gevangenis Leuven: In het stadscentrum + ouderwets.
7
, ○ De straf wordt gecamoufleerd:
■ Verandering uiterlijk gevangenis: modernere gebouwen, minder opvallend.
■ Verandering plaats gevangenis: ver weg van stadscentrum, minder opvallend.
→ Verschillende vormen van terechtstelling:
● De straf is niet louter een bepaald instrument tot een bepaald doel: Al de executiemethoden
leiden tot hetzelfde doel, namelijk het beëindigen van het leven van degene die als misdrijfpleger
wordt aanzien. Maar de wijze waarop is verschillend (sterven aan het kruis, de brandstapel,
verdrinking, de dodelijke injectie,...)
● Ook doorheen de geschiedenis en de plaats verandert ook de wijze van executie (bv. buitensporig
geweld dat vroeger gebruikt werd als bestraffing en executiemethode).
→ Andere verschijningsvormen van bestraffing
● De ketting: Personen die uiteindelijk echt in een afhankelijkheidspositie komen.
● Kledij: Men draagt kledij die duidelijk moet communiceren dat het gaat om personen die de wet
hebben overtreden. - Het dragen van een bord: Waarop staat vermeld dat het een misdrijfpleger is
● De geldboete
● Een herstelgericht-groepsoverleg: Vorm van herstelrechtelijke afhandeling waarbij communicatie
belangrijk is en ook andere doelen worden nagestreefd, gericht op reparatie/herstel van de schade
⇨Kortom: We hebben nu in een vergelijkend en historisch perspectief een aantal zaken over de straf
besproken (de doodstraf, de gevangenissen,...). Desondanks is er heel wat debat over de straf en bestraffing
nog steeds vandaag de dag.
1.2. Debat over de straf
Artikel uit de ● Het gaat over de basiswet, gevangeniswezen en rechtspositie van gedetineerden. Het is een wet van 2005 die
standaard de interne rechtspositie regelt in ons land. Meer specifiek gaat het over de rechten en plichten van
(2013) “Harde gedetineerden als inwoners in een strafinstelling. Een van de aspecten die geregeld wordt in die wet heeft
kritiek op betrekking op controlemaatregelen (die kunnen worden toegepast in de gevangeniscontext aangezien
naaktfouilles” veiligheid en ordehandhaving belangrijke elementen zijn in een gevangeniscontext). Een van deze
controlemaatregelen is het fouilleren waarbij verschillende vormen zijn te onderscheiden:
○ Onderzoek aan de kledij (Art 108 van de basiswet): Betekent een oppervlakkige betasting van de
gedetineerde om te verifiëren of deze verboden producten/ substanties bij zich heeft. Wanneer er
vermoedens zijn dat de persoon dingen verstopt onder de kledij die niet op deze manier gedetecteerd
worden, kan de gevangenisdirecteur beslissen om een naaktfouillering te laten uitvoeren.
○ Een naaktfouillering betekent dat de gedetineerde zijn/haar kledij moet uitdoen en zich bloot moet
tonen zodat de penitentiair beambte het lichaam zo visueel kan inspecteren, zonder dit aan te raken.
● Dergelijke naaktfouilles zijn een ingrijpende maatregel. Om die reden heeft de wetgever ook voorzien (Art. 108)
dat er telkens een individuele beslissing van de gevangenisdirecteur moet zijn om te vermijden dat dit een
routine-aangelegenheid wordt.
● Hier zie je een spanning die bij detentierecht heel centraal staat: Spanning met aan de ene kant de interne
veiligheid en de orde bewaren (het instellingsperspectief), maar aan de andere kant heb je de persoon die
tegen zijn/haar wil van zijn vrijheid wordt beroofd en om die reden ook in een afhankelijkheidspositie wordt
gezet alsook in een zeer kwetsbare positie waarbij de waardigheid continu in gevaar komt (perspectief van het
opgesloten individu).
● Het is een belangrijke spanning die veel debat met zich meebrengt maar van waar komt de kritiek van het
artikel juist: In 2013, de toenmalige minister van justitie (Annemie Turtelboom) had het plan gemaakt om in
bepaalde gevallen de naaktfouillering toch een automatisme te maken als antwoord op de vragen rond
veiligheid die vanuit het personeel van de gevangenissen naar boven kwamen. Dit is ook effectief doorgevoerd
(gedurende een heel korte tijd) waardoor de basiswet dus aangepast werd waardoor het in specifieke gevallen
dus mogelijk was om naaktfouilleringen te doen zonder een individuele beslissing van de gevangenisdirecteur.
België is hiervoor op het matje geroepen door het Grondwettelijk Hof en men oordeelde dat dit in strijd was
met de mensenrechten (EVRM) en dat wanneer je een dergelijke maatregel neemt, een individuele beslissing
8
, ook noodzakelijk is.
Artikel: “Ik ● Een interview met een man wiens zoon is komen te overlijden na een dodelijk ongeluk. Deze man is in gesprek
wilde een gegaan met de doodrijder van zijn zoon.
gezicht ● De afgelopen decennia wordt er ook op andere manieren gedacht over straf. Er zijn namelijk nieuwe
plakken op de ontwikkelingen over het denken over de straf en de reactie op criminaliteit waarbij men verder gaat dan de
man die mijn klassieke doelen van de straf en waarbij aspecten van reparatie en vormen van herstel mee op de voorgrond
zoon treden. Hierbij worden ook de vragen die bij slachtoffers spelen meegenomen. Meer specifiek gaat het dan
wegnam” over herstelrecht.
● Wat hier gebeurt, situeren we dus binnen de dader-slachtoffer-bemiddeling waarbij aan de hand van een
bemiddelaar een gesprek op gang wordt gebracht tussen de verschillende partijen die betrokken zijn bij wat er
zich heeft afgespeeld. Het zijn vaak ingrijpende momenten (diep menselijk leed).
“Not so ● Het lijfstraffelijke is dus nog steeds realiteit.
happy…” ● Ook in ons land is er sprake geweest van lijfstraffen. Je kan je zelfs de vraag stellen of het opsluiten in de
Iraniërs gevangenis (de Vrijheidsberovende straf) ook niet een vorm van lijfstraf is aangezien het niet alleen de vrijheid
dansen op ontneemt maar ook andere gevolgen met zich meebrengt (Sociaal, emotioneel, fysiek,...).
Happy: 91 ● Art. 6 van de basiswet: Het beperken van de detentieschade vormt het centrale beginsel voor de inrichting van
zweepslagen de detentietijd.
en 6 maanden ● Het betekent dus dat onze wetgever ervan uitgaat dat opsluiting een schadelijk gebeuren is en dat het dus ook
cel negatieve gevolgen met zich meebrengt. De detentietijd moet dus zodanig ingericht worden dat schade
voorkomen kan worden.
● Dit idee staat dus haaks op het idee dat de gevangenis net (enkel) positieve gevolgen met zich mee zou
brengen.
Artikel “Haast ● Waarover gaat het: De snelheid waarmee de wet op de voorwaardelijke invrijheidstelling moet verstrengd
achter worden.
strengere wet” ● Het woord ‘haast’ is een vorm van steekvlampolitiek: waarbij bepaalde incidenten aangegrepen worden om
(2012) snel te werken aan het strafrechtelijk systeem (wetten te verstrengen, nieuwe straffen in te roepen, straffen
strenger te maken,...).
Persbericht van ● Er wordt een verstrenging ingevoerd van de voorwaardelijke invrijheidsstelling en op dat moment versturen ze
minister dit persbericht maar hierin staan een aantal fouten.
justitie:.Turtelbo ○ De titel: 'Wet Lejeune’ bestond op dat moment niet meer. Deze wet is een wet van 1888 die aan het
om:
einde van de jaren 90 wordt opgedoekt. Ze zegt letterlijk “sinds 1888 is deze wet niet meer
“Verstrengde
wetLejeune veranderd”: dit is dus helemaal fout!
treedt volgende ● Moeten dus ook voldoende kritisch zijn met berichtgeving rond straffen en bestraffing. Dit is dus niet altijd
week in werking correct, zelfs niet van de eigen minister van Justitie.
”.
Artikel “Martin ● Het is een typische titel die verontwaardiging wil oproepen. Want wie wil er nu niet naar Toscane? Dus ook de
wil naar manier waarop de straf gepresenteerd wordt in mediaberichtgeving is niet onbelangrijk. Het zorgt er ook weer
Toscane”. voor dat er veel discussie ontstaat.
2. Wat begrijpen we onder ‘straf’?
→ Straffen: het is een aloude en alledaagse praktijk
● Het beperkt zich niet tot het strafrecht
● Straffen zijn een vorm van reageren op ongewenst gedrag:
○ Het is iets dat alle dagen gebeurd en we worden er al van kleins af mee geconfronteerd.
○ Het is iets dat ons allen overkomt, waar we dus allemaal ervaring mee hebben (Bv: thuis,
op school, opvoeding,...).
9
