Filosofische reflectie
Hoofdstuk 1: wat is filosofie?
= een filosofische vraag
We zoeken een definitie met een opsomming van kenmerken die bij alle en uitsluitend bij filosofen/
filosofieën voorkomt + op grond waarvan noem je iets filosofie.
Filosofie, een attitude
- Niet te emotioneel, op een zekere hoogte rationeel mee omgaan. Bv de dood in de ogen
kijken terwijl je de dood relativeert. Relativeren
- Andere attitude: filosofie begint bij verwondering en eindigt met verwondering.
- Louis CK: kinderen vragen eindeloos waarom, gelijkenis met filosofie: verwondering tonen
over alles, maar je kan het geen filosoof noemen.
Zowel relativeren als verwondering zit erin vervat, maar deze vind je ook in andere domeinen terug.
- Andere attitude: vertwijfeling is de basis van filosofie
Je weet niet wat en waarom je dingen doet = onzekerheden over acties
→ ook dit vind je buiten de filosofie terug
- Laatste attitude: filosofie is kritisch denken
o Descartes’ twijfel
▪ 17e eeuw: moderne filosofie creëren door extreem te twijfelen/ kritisch zijn
op alles wat ‘zeker’ wordt beschouwt
o Niet zomaar aanvaarden wat er gezegd wordt (door een autoriteit), maar ook niet
zomaar geloven wat je zintuigen/ intuïtie je zegt
o Raakt zowel de twijfel als de verwondering en vind je terug in veel filosofieën
o Je hebt ook lucratieve filosofie: kritisch denken achterwegen
+ niet-filosofen denken ook kritisch na: alle wetenschappers, …
Filosofie, een methode
Instrumenten gebruiken om een bepaald doel te bereiken
Onderscheiden door de methoden die in de filosofie worden toegepast: vanuit verwondering
bepaalde thema’s verkennen en vragen te beantwoorden
Methoden
- Intuïtie
o Helder krijgen dmv gedachte experimenten: “ Stel dat je … zou je dan … ?”
= niet in realiteit uitvoeren, maar wel in ons hoofd
→ begrip/ beslissing zuiverder krijgen
→ bekend: “Op een ochtend wordt Jack verdwaasd wakker en naast hem ligt een
stijlvolle geklede man in comateuse toestand. Hij merkt dat hij via draden verbonden
is met de man. Mensen van vereniging komen binnen: andere man is een bekende
violist die nierziekte heeft die enkel kan genezen worden door iemand met zeldzaam
bloedtype, Jack heeft dit type. Dit is enige manier om de man te redden, hij moet 9
maanden verbonden zijn om de man te redden.”
Je kan niet van hem eisen dat hij 9 maanden opoffert om iemand in leven te laten
→ intuïtie helder krijgen over abortus
, - Conceptuele analyse: concept analyseren in onderdelen
- Argumenten
o Argument opbouwen vanuit premissen naar bepaalde conclusie
- Gedachte experimenten vind je ook terug in andere domeinen, bv in de fysica,
evolutietheorie, …
Ook conceptuele analyse komt in andere domeinen voor
Hetzelfde geldt voor argumenten.
Hierbij komt dat niet heel de filosofie bestaat uit gedachte experimenten, conceptuele analyses, …
Ze zijn redelijk kenmerkend, maar ook buiten de filosofie komen ze voor en ….
Filosofie, een domein
- Onbeantwoordbare vragen en fundamentele vragen
→ vb: bestaat God, wat is ziekte, …
- Ook niet-beantwoorde vragen en zeer fundamentele problemen in andere disciplines
→ op dit moment nog geen antwoorden op bepaalde vragen, in de toekomst misschien wel
→ vermoedens in de wiskunde = stellingen waarvan men denkt dat ze juist zijn maar die nog
niet bewezen zijn
Wat is filosofie: geen bepaald antwoord, maar wel een pallet aanrijken
4 deeldomeinen
Metafysica, logica, epistemologie, moraalfilosofie (ethiek)
- Nu verschuift de vraag naar: wat is … ?
→ ook hier is een definitie geven niet makkelijk
Je kan wel een poging doen om ze te karakteriseren
Metafysica
- De studie van al wat is en het bestaan hiervan en hoe deze bestaan
“Wat is tijd? Bestaat tijd?” Het enige wat er bestaat, is wat er nu is. Betekent dit dan dat tijd
niet bestaat? Hoe moet je dit dan begrijpen.
“Wat is de menselijke geest? Is het een illusie of niet? Is het materieel, is het autonoom?”
Logica
- Studie van geldigheid van redeneringen en argumenten
- Welke zijn geldig en ongeldig en waarom zijn ze dit?
- Formele en informele
- Post hoc, ergo propter hoc
→ Het wordt donker omdat je gewerkt hebt = ongeldig
→ Als het regent, wordt het gras nat. Als het gras nat is, regent het.
- Welke afleidingsregels zijn er precies?
,Epistemologie
- De aard en mogelijkheid van kennis
- Wat is kennis en kan je dit verwerken
Kan je iets zeker weten?
- Veel gedachte experimenten
“A brain in a vat”: hersenen in een vat in ander universum: wetenschappers geven stimuli aan
hoopje hersenen zodat die denkt “ik ben Daan en zit in aula”. Kan de echte Daan echt weten
dat hij niet een hoopje hersenen in een vat is. Je kan nooit zeker weten dat alles wat je
meemaakt niet door wetenschappers aan een brein in een vat worden gegeven. Alles wat
realiteit is, is eigenlijk een illusie.”
Moraalfilosofie:
- De studie van principes die betrekking hebben op goed en kwaad
- De trolley beslissing: welke beslissing is juist en waarom?
“Losgeslagen wagon is niet te stoppen: 4 mensen op ene spoor en 1 op andere spoor. Er is een
wissel die je kan bedienen, wat doe je? Je red de 4 mensen en laat 1 doodgaan.”
Variant: je staat op brug over spoorweg met dikke man, enige manier om wagon te stoppen is
die man voor de wagon te gooien. Wat doe je nu? Hier zou het geen correcte beslissing zijn om
de man ervoor te gooien.
- Waarom is de eerste beslissing wel correct en de andere niet?
Wetenschapsfilosofie is een combinatie van de 4 domeinen.
Geschiedenis van de filosofie
Je wilt bepalen wat de geschiedenis is, maar daarvoor moet je eerst weten wat de filosofie is.
Waarom is het zo moeilijk te definiëren:
- In het westen: bestaat al 2500 jaar maar heeft veel veranderingen ondergaan vanuit de
concurrente waartegen de filosofie zich moest afleggen tegen:
o Mythologie in de antieke oudheid → antwoord geven op bepaalde vragen
o Religie in de middeleeuwen → grote dominantie van christendom, dus filosofie wordt
de dienstmaagd van de theologie: relatie mens-god en dergelijke
o Wetenschap in de moderne tijd → tov betrouwbare kennis: nieuwe bepaling, nieuwe
methoden, nieuwe doelen en domeinen
Samengevat: de filosofie is moeilijk te definiëren.
Hoofdstuk 2: mechanisering en doelgerichtheid
Voorbeeldvraag: waarom zijn de rotsen puntig?
- Volwassenen antwoorden: Omdat water en wind de botte kanten hebben weggespoeld en
weggeblazen.
- Kinderen antwoorden: Om ervoor te zorgen dat er geen dieren bovenop de rotsen komen
rusten. OF Om dieren de mogelijkheid te geven zich tegen de rotsen te komen schuren als ze
jeuk hebben.
, → Rotsen zijn eenvoudig voorbeeld, nu andere puntige artefacten (voorwerpen)
→ Deze artefacten zijn punten om een bepaald doel te dienen = de artefacten hebben bepaalde vorm
voor bepaald doel/ functie
- Andere puntige voorwerpen uit de levende natuur:
o Waarom puntige snavel → prooien spietsen op snavel
o Waarom spitse eieren: gelegd op rotspunten = niet wegrollen
→ Levende voorwerpen proberen te verklaren vanuit hun doel → eerder begrip zoals artefacten
De teleologie
- Telos = doel
- Logos = leer
→ leer van de doelen + staat centraal om de natuur te begrijpen
Aristoteles
- Doeloorzaak/teleologie = het doel is de oorzaak
→ 4 soorten oorzaken die ervoor zorgen dat natuurlijke objecten zijn zoals ze zijn
o Materiële
o Formele
o ??
o DE oorzaak = doen oorzaak = finale oorzaak
▪ De oorzaak die je in verklaring probeert te vatten
▪ Begrijpen hoe veranderingen en bewegingen kunnen optreden
→ staat centraal
- Beweging/verandering is ‘streven naar’
o De beweging van de dingen begrijpen als een “streven naar”; ze zijn zo omdat ze
“sterven naar”
o Sleutels loslaten → vallen naar beneden, waarom? Zware objecten streven naar
beneden te gaan.
- Natuurlijke vs. onnatuurlijke beweging.
o Bewegen opleggen: bv omhoog gooien, maar daarna vallen ze toch terug naar
beneden
- Uiteindelijk: streven naar perfectie/Onbewogen Beweger in vele gevallen = natuurlijke
plaats/rust
Waar streven de zaken naar? Zaken streven ernaar hun “natuur” te realiseren = ze
willen een zo perfect mogelijk ding zijn, bv sleutel: perfecte sleutel wilt zo diep
mogelijk zijn gegeven de natuur van het voorwerp. Stopt met bewegen als die de
plaats vindt die past bij de natuur van het voorwerp.
Elk object streeft ernaar perfect te zijn binnen de eigen natuur.
Hele universum: beweging, hoe komt dit? Hele universum streeft naar die perfectie,
het wordt in beweging gehouden door het streven naar perfectie = onbewogen
beweger. Als perfectie bereikt is, houdt het bewegen op.
Alle bewegingen die je doet kan je begrijpen als een “streven naar” om hier in de les
te zitten. Streven om iets te realiseren en eigen wezen te perfectioneren.
- Beweging van het levende staat model voor beweging van het niet-levende
