Deze samenvatting voor Gezondheids- en Medische Psychologie biedt een compleet overzicht van alle theoretische lessen en is gebaseerd op de slides en lesnotities, aangevuld met extra informatie waar nodig. De samenvatting bestaat uit drie helder gestructureerde delen: Inleiding Psychologie, Gezondh...
INLEIDING TOT DE PSYCHOLOGIE, MEDISCHE- EN GEZONDHEIDSPSYCHOLOGIE
DEEL 1 INLEIDING PSYCHOLOGIE
LES 1 INLEIDING: WAT IS PSYCHOLOGIE
WAT IS PSYCHOLOGIE
Psychologie = wetenschap: waarbij het gedrag bestudeerd en gebruikt wordt om interne processen te
begrijpen (die niet meteen te observeren zijn) die aan de basis liggen van gedrag (bv motivatie)
Concreter:
- Hoeveel keer komt een individu in een gevecht terecht?
- Zijn er omstandigheden (genetisch?, sociaal?, individuele geschiedenis?) die dit beïnvloeden
waardoor we mogelijk iets meer te weten kunnen komen over mogelijke interne processen die
meespelen?
- Dit wordt op een wetenschappelijke manier bestudeerd
• Systematische observaties
• Openbaar maken
• Toetsbare theorieën
VOORLOPERS VAN DE PSYCHOLOGIE
Filosofen oudheid dachten na over psychologie
- bv ‘geheugen’:
• Plato: geheugen en tabula rasa (het ongeschreven blad)
• Socrates: geheugen als een vogelkooi (opslagruimte – beperkt) → Soms mogelijk om vogel te
vangen soms niet
- Dit was een intuïtieve (niet-wetenschappelijke) manier; rede > observatie
- Reden waarom het zolang duurde:
• Complexiteit van het fenomeen
• Mensbeeld: mens = uniek, niet aards
Psychologie werd mogelijk door:
TOENEMEND BELANG VAN WETENSCHAP IN DE MAATSCHAPPIJ
- Kerk = centrale rol in onderwijs (dus katholieke ideëen) tot reformatie (protestantisme) in 16e E
- Wetenschappelijke revolutie tegelijk met reformatie
• Vb. Copernicus: van Geocentrisme (aarde = centrum van heelal) naar Heliocentrisme (zon =
centrum van heelal) => mens niet langer centrum en is dus ook onderworpen aan
natuurwetten => mag het voorwerp van een studie zijn (later ook Galilei en Newton)
- Enorme groei van wetenschap vanaf 18e E
- De methodes binnen wetenschappen en techniek hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan
de psychologie (= exact-wetenschappelijke methode , zie later)
,ONWTIKKELINGEN IN DE FILOSOFIE
- Vroeger door Plato en katholieke kerk: dualisme: lichaam en geest gescheiden
- Descartes (1596-1650):
• Rationalisme (de waarheid kan afgeleid worden via de rede, door na te denken, observatie is
niet nodig)
• Nativisme (sommige kennis is aangeboren)
• Dualistisch interactionisme: geest & lichaam interageren (pijnappelklier); lichaam niet
alleen ‘slaaf’ van de geest
• Menselijk lichaam = ‘machine’, kan wetenschappelijk bestudeerd worden maar geest nog
niet
- Nadien won het Empirisme aan invloed:
• Tegen rationalisme, maw observatie is noodzakelijk
• Geest komt tot stand via sensorische processen (en is niet aangeboren)
o “Tabula Rasa”
o Ook de geest kan (wetenschappelijk) bestudeerd worden
• Grondlegger empirisme = Hobbes (1588-1679) → theorie verspreid door Locke (1632-1704)
- Belangrijk principe van Empirisme = Associationisme
• Hogere orde van kennis komt tot stand door associaties tussen eenvoudige dingen (bv hond
en beet)
- Lichaam en geest zijn “machines” en volgen de natuurwetten en zijn dus wetenschappelijk
bestudeerbaar
DARWIN (1809 – 1882) EN DE EVOLUTIETHEORIE
EVOLUTIETHEORIE
- “The origin of species” (1859): zelfde soort vogel naar verschillende gebieden met verschillende
voedselbronnen → sommige afstammelingen hebben een aangeboren afwijking aan hun snavel
die toevallig voordelig is om voedsel te verzamelen → de vogels (op verschillende plekken) krijgen
andere snavels.
- Mens afkomstig uit vroegere levensvormen (dus niet het evenbeeld van God zoals vroeger
gedacht)
• Belang van toevallige omstandigheden
• Genetische variatie en natuurlijke selectie
• Soorten die zich best aanpassen hebben meer succes (survival of the fittest)
BELANGRIJK VOOR PSYCHOLOGIE
- Mens ontstaan uit dieren → dieren kunnen iets leren over mens
• Start van comparatieve psychologie: gedrag van dieren en mensen als studieobject
- Mens onderhevig aan natuurwetten
- ‘Moderne’ wetenschapper: Systematische observatie, zorgvuldige documentatie, hypothesen
formuleren
,DE EERSTE SCHOLEN VAN DE PSYCHOLOGIE
EUROPA
STRUCTURALISME – WUNDT (1832-1920)
- Elk complex proces kan gereduceerd worden tot een combinatie van elementaire componenten
- Wundt: 1ste psychologisch laboratorium in leipzig → was een structuralist
- Titchener = student v Wundt die theorie in US voortbracht
- Onderzoek naar de elementen van het bewustzijn: elk complex proces kan gereduceerd worden
tot een combinatie van elementaire componenten
- Methode:
• Analytische introspectie (zelfreflectie) – drie basisvragen
o Wat zijn de basiselementen/structuren?
o Hoe worden ze gecombineerd?
o Wanneer worden ze gecombineerd?
• Kritiek: tijdrovend en onbetrouwbaar (subjectief) → naar achtergrond vanaf 1920
TOEGEPASTE PSYCHOLOGIE – BINET
- Intelligentietest: hebben kinderen extra onderwijs nodig?
• Binet-Simon test (reeks van 30 vragen)
• Eerst: schedelafmetingen → geen succes
• Later: gedicht lezen en opnieuw opschrijven → meer voorspellende waarde
- Onderzoek van Binet = toegepast onderzoek: oplossingen zoeken voor een praktisch probleem
(vs fundamenteel onderzoek: fenomeen begrijpen en een theorie ontwerpen)
HET ONBEWUSTE – FREUD
- Psychoanalyse: gedrag en bewustzijn zijn slechts oppervlakkige fenomenen, veel belangrijker is
het onbewuste.
- Psychologische problemen in volwassenheid gaan terug op problematische ervaringen die
verdrongen zijn
• Onbewuste onderzoeken door analyse van ‘vergissingen’, droomduiding, vrije associatie
- Kritiek:
• Vaag (niet echt toetsbaar)
• Onsystematische gegevensverzameling (case- studies patiënten → niet veralgemeenbaar
naar populatie)
VERENIGDE STATEN
FUNCTIONALISME – JAMES
- Veel Amerikaanse studenten van Wundt die bij terugkeer een laboratorium oprichtten
- Eerste stroming van het functionalisme → Hoe functioneert iets?
- Vooral toegepast in onderwijs en bevordering productie (bv hoe moeten we omgaan met mensen
met een verstandelijke beperking)
- Interesse in individuele verschillen
, - William James (1842 – 1910)
• Principles of psychology – stream of consciousness (geen statische componenten)
• Nadruk meer op gedrag (ook nog introspectie)
o Verruiming van de studiepopulatie (dieren, mentaal gehandicapten, …) = invloed van
Darwin
• Succes psychologie zal afhangen van de mate dat het oplossingen biedt aan praktische
problemen in de maatschappij
BEHAVIORISME – WATSON
- Vooral (aangepast) gedrag is van belang → sterk beïnvloed door evolutieleer
- Gedrag = observeerbaar
- Afzetten tegen structuralisme: tegen introspectie (gedrag als enige studieobject)
- Afzetten tegen functionalisme: studie van de geest is onmogelijk (functionalisme bestudeerden
deze via gedrag) → vb. agressie is niet te bestuderen, enkel het aantal gevechten waarin de
persoon terecht komt
- Onderzoek: Kleine Albert (d.m.v. conditionering angst creëren)
- Enkel studie van direct observeerbaar gedrag: ontkennen geest niet, maar deze is niet
bestudeerbaar
- Veel leeronderzoeken:
• S(timulus)-R(espons) onderzoeken, hoe kan een stimuli gedrag uitlokken en hoe kan dit
beïnvloed worden?
• Skinner (straf en beloning)
- Belang van experimenteel onderzoek + systematische observatie
- Hedendaagse situatie
• Bestaat nog steeds, maar beperkter en ‘verruimd’
• Basismethoden en psychologische principes (onafhankelijke en afhankelijke variabelen) nog
steeds zeer actueel → experimenten
COGNITIEVE PSYCHOLOGIE
- Gedachtegang voor computertijdperk (jaren 60-70): Homunculus = personificatie van het
bewustzijn: klein mannetje in de hersenen die vrije wil heeft en beslissingen neemt (de geest in
de machine)
- Computertijdperk leidde tot inzicht dat zo’n mannetje niet nodig is
• bv thermostaat: doelgerichtheid zonder computersturing (= homunculus), maar met
feedbackmechanisme
- Visie: Mens als informatieverwerker
- Methode: exact wetenschappelijke van het behaviorisme werd behouden
PSYCHOLOGIE VANDAAG = BIO-PSYCHOSOCIAAL MODEL
- Divers
- Invloeden ‘oude’ scholen nog merkbaar, maar > integratie
- Neurowetenschappen heeft ook veel invloed
- Bio-psychosociaal model
- Denkvraag: Welke factoren hebben een invloed op agressiviteit?
• Psychologisch aspect:
o Emotie op een ervaring (bv bedreiging, frustratie)
o Leergeschiedenis (beloond in het verleden = ervaring, en leren door observatie)
o Verkeerde perceptie
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper manonvankesteren. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,48. Je zit daarna nergens aan vast.
