Zwangerschap, bevalling en post partum
1. Preconceptie zorg:
Wat is preconceptie zorg:
- = de goede basis voor een gezonde zwangerschap, deze is nodig wnr je als koppel wilt
beginnen met zwanger worden (voorbereidingsperiode van ongeveer 6M)
- Waarom is het belangrijk om te zorgen voor een goede gezondheidstoestand vd vrouw nog
voor de conceptie = omdat men vaak zwanger zal zijn in het begin, zonder het te weten en dit
een invloed zal hebben op de ontwikkeling vd embryo en de conceptie zelf
- De taak als vpk binnen preconceptie zorg =
o Correcte info geven over het aanpassen vd levenswijze en de risicofactoren in te
schatten
o Indien nodig het koppel correct door te verwijzen naar de juiste hulpverlening voor
verder opvolging
Basisvoorwaarden voor de zwangerschap:
1) Regelmatige menstruele cyclus = tijdens de eisprong komt een eicel vrij in de eileider, dit 14
dagen voor het einde vd menstruele cylcus, tijdens de ovulatieperiode (12h) is de vrouw
vruchtbaar
2) Regelmatig seksuele betrekkeningen hebben zonder voorbehoedsmiddelen
3) Gezonde levensstijl nastreven
De beïnvloedende factoren voor onvruchtbaarheid:
a) Alcohol: Alcohol consumeren of binge drinken wordt afgeraden omdat deze zorgt voor een
slechte ontwikkeling vh kind en de kans op zwangerschap daalt
b) Roken: elke vorm hiervan moet vermeden worden want deze vermindert de vruchtbaarheid
en verhoogd complicatie tijdens de zwangerschap
c) Drugs
d) Cafeïne: max. 4 tassen koffie of 0.5L per dag te drinken
e) Lichaamsgewicht (BMI)
- Bij overgewicht, wordt gevraagd om gewicht te verliezen
- Bij ondergewicht, kan je menstruatiecyclus ontregeld zijn of uitstellen waardoor het zwanger
worden moeizaam verloopt
f) Leeftijd: vanaf 30J neemt de vruchtbaarheid bij een vrouw af
g) Temperatuur: invloed vd temperatuursverhoging bij mannen is gekend, met kans op een
gedaalde sperma kwaliteit
h) Stressgerelateerde factoren: financiële of relationele problemen
i) Werkomstandigheden: bij een zws-wens het belangrijk om de arbeidsgeneesheer te
informeren ivm potentiële risico’s
a. Er is pas zwangerschapbescherming in de werkomgeving indien de zws bevestigd is
b. Preventieve verwijdering van de dienst kan niet worden toegepast
c. Specifieke aandachtspunten:
i. Werksituatie bekijken in welke mate er schadelijke invloeden er zijn
ii. Cosmetica en haarkleuring vermijden omwille van de chemicalien in het 1ste
trimester
1
, d. Blootstelling aan röntgenstraling dient vermeden te worden bij preconceptie fase
Oorzaken van vruchtsbaarheidsproblemen:
- Problemen met een eisprong of eileiders
- Endometriose = aandoening waarbij cellen vh baarmoederslijmvlies aanwezig zijn buiten de
baarmoeder en haarden met baarmoederweefsel vormen
- Algemeen medische aandoeningen zoals diabetes, darmproblemen, overgewicht
- Seksuele problemen zoals pijn tijdens seks, afwezigheid van erectie
Fertiliteit = vruchtbaarheid
Subfertiliteit = hierbij heeft een koppel meer dan 12M nodig om zwanger te worden ondanks
regelmatige cyclus en frequente seksuele betrekkingen
Steriliteit = je bent onvruchtbaar en je kunt geen kids verwekken
Behandeling voor vruchtbaarheidsproblemen: behandelingen die kunnen ingezet worden indien er
toch een zwangerschapswens is:
1. Intra uteriene inseminatie (IUI):
- Het sperma wordt tijdens de eisprong in de baarmoeder gebracht via een fijne katheter
- Vaak ook toegepast in de thuissetting door lesbische koppels en of bewuste alleenstaande
moeders
2. In – vitro fertilisatie (IVF)
- Toegepast = indien een verminderde vruchtbaarheid aanwezig is bij man of vrouw, of om een
genetische ziekte uit te sluiten bij ongeboren baby
- Bevruchting vd eicel bevindt zich buiten de baarmoeder in een reageerbuis en verloopt in 6
stappen
o Stimulatie = groei stimuleren vd eicellen bij de vrouw
o Pick up = afname vd eicellen uit de eierstokken (vaginaal) + spermastaal wordt
afgenomen
o Inseminatie = de eicellen en zaadcellen worden samengebracht en via microscoop
bekeken en bevruchting plaatsvindt
o Inbrengen embryo (bevruchte eicel) = aantal dagen na inseminatie wordt de embryo
in de baarmoeder gebracht
o Nabehandeling = 15 dagen na de pick up wordt een zwangerschapstest gedaan om te
zien of het embryo is ingenesteld in het baarmoederslijmvlies
3. Intracytoplasmatische sperma-injectie (ICSI)
- Toegepast = bij mannelijke vruchtbaarheidsproblemen
- Via een naald wordt een vooraf geselecteerde zaadcel rechtstreeks ingebracht in de eicel
(indien geen kwalitatieve spermacel gevonden wordt in het spermastaal, dan kan het sperma
via een biopsie uit de teelbal gehaald worden)
Gezond leven:
De gezonde voeding:
- Tijdens de preconceptieperiode/zwangerschap wordt gestreefd naar een evenwichtige en
gevarieerde voeding via de voedingsdriehoek → verhoogt de kans op een normale
ontwikkeling vd foetus
- 3 principes:
o Eet evenwichtig (extra aandacht voor vitamines en voldoende vocht)
2
, o Eet met mate (eten voor 2 is uit den boze)
o Eet gevarieerd (variatie binnen 1 zelfde groep is aan te raden)
- Vegan zwangere vrouwen zoeken professionele hulp → want het is af geraden om als
zwangere vlees, melk en ei te bannen uit je voedingspatroon
- Het geloof kan ook een invloed hebben op de voeding (vb: ramadan) → heb hiervoor
aandacht als vpk
Alcohol, drugs en roken:
- Om de schadelijke gevolgen te beperken voor het ongeboren kind is het belangrijk om als
vpk, vroegtijdige voorlichtig te geven over de vele exogene invloeden
- Alcohol gebruik tijdens de zwangerschap leidt tot FOETAAL ALCOHOLSYNDROOM =
o Syndroom gekenmerkt door groeiachterstand, afwijkingen vh gelaat en ledematen,
ontwikkelingsstoornissen, geestelijke achterstand
o Nultolerantie is aangeraden!!
- Roken tijdens de zws bemoeilijkt de doorbloeding vd placenta waardoor het kind minder
zuurstof en voedingsstoffen krijgt
o Er zijn risico’s bij de pasgeborene = wiegendood, motorische groeiretardatie, astma
- De gevolgen van drugs zijn afhankelijk vh soort en de dosis + de inname bij de mama hangt
samen met sociale/financiële problemen
Het gewicht:
- Als hvl de BMI controleren en advies geven omtrent het gewicht
o De gewichtstoename zal afhankelijk zijn vh BMI vd mama
- Zwangerschap gaat gepaard met een gecontroleerde gewichtstoename
o Bij ongecontroleerde gewichtstoename of gewichtsverlies kan dit wijzen op een
pathologie
- Gewichtsverlies tijdens 1ste trimester is normaal
▪ Te wijten aan nausea, verminderde eetlust
▪ Hyperemesis gravidarum = overvloedig braken in het 1ste trimester
- Ondergewicht tijdens zws = zorgt voor potentieel tekort aan voedingstoffen en nodige
reserves voor zowel moeder als kind
- Obesitas tijdens zws = dient vermeden te worden omdat deze leidt tot complicaties
▪ Feritileitsproblemen, miskraam, meer kans op een sectio, meer kans op
bloedingen
Mondzorg: goede mondhygiëne omdat je meer kans hebt op tandvleesontstekingen
De voedingssupplementen en vitamines:
- In de zws is het innemen van extra vitamines exclusief foliumzuur en vit D overbodig
1) Foliumzuur:
- Inname vanaf de kinderwens tot einde vh 1ste trimester
- De inname is ter preventie van neuraal aangeboren afwijkingen bij de baby
- Deze vitamine wordt onvoldoende uit de voeding gehaald en vrouwen met een verhoogd
risico hebben nood aan 4mg/dag
2) Vitamine D:
- Advies om 10µg/dag in te nemen
- Risico groepen nemen een dubbele dosis in =
o Vrouwen met een vit D arm-dieet
3
, o Vrouw met BMI > 30 kg/m²
o Vrouwen van zuid-afrikaanse/aziatische of midden oosten origine
o Vrouwen met weinig blootstelling aan zonlicht of vrouwen die vooral binnen leven
3) Vitamine A:
- Sterk afgeraden om deze supplementen vit A in te nemen → leidt tot misvorming foetus
Medische anamnese:
Bestaande medische aandoeningen:
- Zwangere met medische bestaande aandoeningen worden best 6 maanden voorafgaan de
zws opgevolgd door een arts
- De zwangerschapsopvolging verloopt hierbij multidisciplinair om ervoor te zorgen dat alles
oke is
Aangeboren familiale aandoening:
- Het is aangeraden om als koppel kennis te hebben over de aangeboren afwijkingen binnen de
familie → zo ja, contacteer centra voor menselijke erfelijkheid
Medicatie:
Algemeen:
- Medicatie kan een negatieve invloed hebben op de zws en het ongeboren kind
- Inname van medicatie wordt dus afgeraden en gebeurt enkel in overleg met arts of
vroedvrouw
o Wees je als hvl bewust vd medicatie die inwerkt op de vruchtbaarheid en zws en de
borstvoedingsperiode
o Vrij verkrijgbare alternatieve kruidentherapie, voedingsupplementen kunnen een
negatieve invloed hebben op de zws
De infectierisico’s:
Algemene info:
- Voorlichting omtrent de infectierisico’s gebeurt bij voorkeur tijdens de preconceptie
- Niet voor elke infectie wordt een screening standaard uitgevoerd, voorbeelden = chlamydia,
hepatitis C, herpes simplex en bacteriële vaginose
Toxoplasmose:
- 1ste contact met toxoplasmose in de zws kan een negatief gevolg hebben voor ongeboren kind
- Kans op besmetting stijgt met de duur vd zws en is risicovoller voor ongeboren kind in 1ste
trimester
- Diagnose = bloedafname met IgM positieve waarden
- Preventie maatregels:
o Handen wassen voor het bewerken van voedsel of hanteren van rauw vlees
o Was en schil rauwe groenten en fruit alvorens ze op te eten
o Het eten van rauw vlees (carpaccio, filet americain, schapenvlees, gehakt) wordt
afgeraden
o Vermijd contact met uitwerpsels van katten
4
