Ontwikkelingspsychologie II
Inhoud
Inleiding: Het Levensloopperspectief ..................................................................................................... 3
Taken, periodes & levensloop perspectief .............................................................................................................................. 3
DEEL I: ADOLESCENTIE .......................................................................................................................... 7
Motorische ontwikkeling en fysieke activiteit ................................................................................................. 8
Psychologische impact van puberteitsgebeurtenissen ..................................................................................... 9
Hersenontwikkeling in de adolescentie........................................................................................................... 9
Slaapgewoontes in de adolescentie .............................................................................................................. 11
De stemming van de adolescent ................................................................................................................... 11
Ouder-kindrelatie tijdens de adolescentie .................................................................................................... 11
Voeding in de adolescentie .......................................................................................................................... 11
Eetstoornissen ............................................................................................................................................. 11
Seksuele aandoeningen................................................................................................................................ 12
Seksuele oriëntatie ...................................................................................................................................... 13
Theorie van Piaget: formeel operationele fase .............................................................................................. 13
Gevolgen van abstract redeneren: zelfbewustzijn & focus op ‘zelf’ ................................................................ 14
Andere gevolgen van abstract redeneren...................................................................................................... 14
Geslachtsverschillen in mentale bekwaamheden .......................................................................................... 15
ERIKSONS PSYCHOSOCIALE STADIA .............................................................................................................. 21
Cultuur en identiteit ..................................................................................................................................... 22
Problemen in de ontwikkeling ...................................................................................................................... 24
DEEL II: JONGVOLWASSENHEID ........................................................................................................... 26
Fysieke en Cognitieve Development in jongvolwassenheid ............................................................................................... 26
Biologische veroudering ............................................................................................................................... 26
Motorische perfomantie in volwassenheid ................................................................................................... 29
Gezond en fit: voeding ................................................................................................................................. 30
TE STELLEN VRAGEN (dit deel jongvolwassenheid I) ...................................................................................... 32
Sociaal-emotionele ontwikkelingstaken in jongvolwassenheid ........................................................................................ 33
Theorie van Erikson: Intimiteit versus Isolement ........................................................................................... 34
Levinson: vroege volwassenheid (Daniel Levinson, 1978) .............................................................................. 34
Vaillant: aanpassing aan het leven ................................................................................................................ 35
! Fases van psychosociale ontwikkeling in volwassenheid (handig overzicht) ................................................. 35
(ook al voor volgende fases, zie hun hoofdstukken)....................................................................................... 35
1
, Intieme relaties: partnerkeuze ..................................................................................................................... 36
Diversiteit van ‘lifestyles’ ............................................................................................................................. 37
Echtscheiding en hertrouwen ....................................................................................................................... 37
Beroepsontwikkeling in vroege volwassenheid ............................................................................................. 38
DEEL III: MIDDELBARE VOLWASSENHEID ............................................................................................. 39
Gezondheid in de middelbare volwassenheid................................................................................................ 42
Aanpassing aan middelbare volwassenheid .................................................................................................. 44
Cognitieve ontwikkeling vanuit de informatieverwerkingsperspectief ........................................................... 49
Expertise en creativiteit ............................................................................................................................... 50
Eriksons theorie: Generativiteit vs. Stagnatie ................................................................................................ 51
Levinsons “seizoen” van de middelbare volwassenheid ................................................................................. 52
Fases van psychosociale ontwikkeling in volwassenheid ............................................................................... 52
Verbeterde copingvaardigheden in de middelbare volwassenheid ................................................................. 53
Geslachtsidentiteit en persoonlijkheidsontwikkeling .................................................................................... 53
Relaties tijdens de middelbare volwassenheid .............................................................................................. 54
Ontwikkeling van carrière in de middelbare volwassenheid .......................................................................... 55
DEEL IV: LATE VOLWASSENHEID .......................................................................................................... 57
Levensverwachting, maximale levensduur .................................................................................................... 58
Lichamelijke veranderingen.......................................................................................................................... 62
Gezondheid, fitheid en handicaps ................................................................................................................. 65
Auto rijden en valpartijen ............................................................................................................................ 67
Mentale aandoeningen in late volwassenheid: dementie .............................................................................. 68
Ziekte van Alzheimer.................................................................................................................................... 69
Ziekte van Parkinson .................................................................................................................................... 74
Cerebrovasculaire dementie ......................................................................................................................... 74
Verkeerde diagnose en omkeerbare dementie.............................................................................................. 74
Verandering van cognitieve resources en gevolgen voor vaardigheden .......................................................... 74
Selectieve optimalisatie met compensatie (SOC) ........................................................................................... 75
Veranderingen in geheugenprocessen op hoge leeftijd .................................................................................. 75
Levenslang leren .......................................................................................................................................... 76
2
, Inleiding: Het Levensloopperspectief
Doeleinden ontwikkelingspsychologie II
- Verdeel de levensloop in betekenisvolle periodes
- Identificeer de ontwikkelingstaken voor een bepaalde periode
– Maak gebruik van de levensloop perspectief om de juiste vragen te stellen
Taken, periodes & levensloop perspectief
Ontwikkelingstaken
- Robert Havighurst’s Developmental Task Theory: (1900-1991)
o Developmental tasks are the array of skills and abilities that human beings develop across
their lifetimes.
Ontwikkelingstaken = het reeks van vaardigheden en vermogens (bekwaamheden) dat
mensenontwikkelen doorheen hun levensloop. ( mengsel v aangeboren & verworven)
hangen af van leeftijd, en zij definiëren dus periodes
Drie bronnen van ontwikkelingstaken
1. Lichamelijke (biologische) rijping
o Oprecht staan & leren lopen, aanpassen aan seksuele rijping (puberteit) of aan de menopauze
(middelbare volwassenheid), …
2. Individuele doelen en waarden
o Keuze voor studies, job of hobby’s, morele beslissingen, …
3. Culturele/maatschappelijke verwachtingen
o Leren lezen, verantwoordelijkheid milieu en samenleving, politieke meningen, …
Uitdagingen, bepalingen en kansen
= Developmental Constraints
- De Havighurst theorie slaagt de brug en zij bemiddeld tussen biologische (bv genetisch bepaalde)
facetten van ontwikkeling en ontwikkelingsaspecten die worden gesteund of vereist door andere
mensen in het leven van een individu.
moderne visie: wisselwerking tsn deze 3, staan niet los v elkaar
Bij psychologie: focus/nadruk ligt anders
Periodes van ontwikkeling
Prenatale Fase Conceptie tot geboorte
Baby- en Peutertijd Geboorte – 2 jaren
Vroege Kinderentijd (Kleuter) 2-6 jaren
Middelbare Kinderentijd 6-11 jaren
Adolescentie 11-18 jaren
Jongvolwassenheid 18-45 jaren
Middelbare Volwassenheid 45-69 jaren
Late Volwassenheid 69 jaren - dood
- Grenzen zijn vaag
o Begin adolescentie: puberteit -> verschilt individueel & qua geslacht
o Ook afhankelijk v/d tijd -> vroeger was 60 al heel oud, nu anders (naar 69)
3
, Levensloop perspectief
Ontwikkeling als:
1. Levenslang
2. Multidimensioneel en multidirectioneel
3. Plastisch
4. Beïnvloed door veelvoudige, interagerende krachten
1. Levenslang:
Peuter
Kindertijd
Adolescentie
Oude leeftijd
Jong Middelbare Jong-oud Oud-oud
0 18 35 60 85
Leeftijd (jaren)
Volwassenheid en ouder worden
“Japan kent een vergrijzingscrisis. Eén op de vijf Japanners is ouder dan 65.” “Japan is snelst verouderende land ter
wereld.”
“Aantal eeuwelingen in België sinds 1990 meer dan verdubbeld.” “Bijna 2000 eeuwelingen in België.”
➔ Noodzaak: invalshoek v ‘levenslang ontwikkelen’ (en nadenken over plaats v ouderen in maatschappij)
2. Multidimensioneel en multidirectioneel
Dimensies van ontwikkeling:
- Lichamelijk: veranderingen in lichaamslengte, verhoudingen, uiterlijk, functioneren
vanlichaamssystemen, perceptuele en motorische capaciteiten, en lichamelijke
gezondheid
- Cognitief: veranderingen in intellectuele vermogens, waaronder aandacht,
geheugen, academische en alledaagse kennis, probleemoplossing, verbeelding,
creativiteit en taal
- Emotioneel en Sociaal: veranderingen in emotionele communicatie, zelfbegrip, kennis
van andere mensen, interpersoonlijke vaardigheden, vriendschappen, intieme relaties
en moreelredeneren en gedrag
4
