DEEL V STRAF
HOOFDSTUK 1 BEGRIPSBEPALING
GEEN WETTELIJKE DEFINITIE – Het strafrecht richt zich op straffen, maar
niet uitsluitend op straffen.
Misdrijven zijn gedragingen die straf verdienen.
Het wetboek beschrijft alleen de straffen die op mensen en organisaties
van toepassing zijn, zonder de term "straf" zelf te definiëren.
RECHTSPRAAK EN RECHTSLEER – Een straf is wettelijk opgelegd leed als
sanctie voor een misdrijf, maar dit geeft geen inhoudelijke kenmerken van
straf.
Leedtoevoeging is slechts één doel van straffen, dat bovendien steeds
vaker wordt afgewezen als strafdoelstelling.
KENMERKEN VAN DE STRAF – Er zijn drie kenmerken van straf:
1. Wettelijk: Alleen door de wet voorziene sancties zijn straffen. Andere
sancties (bijv. van verenigingen of schadevergoedingen) gelden niet als
straf.
2. Rechterlijk: Alleen rechters kunnen straffen opleggen. Sancties van
andere instanties, zoals boetes van gemeentes, zijn geen straffen.
3. Persoonlijk en individueel: Straf is alleen voor de dader zelf, niet
voor anderen of collectief.
STRAF IN BREDE BETEKENIS – Het EHRM hanteert een brede definitie van
straf en kan een sanctie als straf beschouwen, ook als een land dat niet
doet.
Het gebruikt de Engelcriteria om te bepalen of iets een straf is: (1) of het
land het als straf ziet, (2) het toepassingsgebied van de regel, en (3) de
aard en ernst van de sanctie. Het Belgisch Grondwettelijk Hof en Hof van
Cassatie volgen deze aanpak.
HOOFDSTUK 2 DE STRAFFEN
1. OP NATUURLIJKE PERSONEN TOEPASSELIJKE STRAFFEN
1.1 HOOFDSTRAFFEN
Art. 36 Nieuw Strafwetboek – Hoofdstraffen
1.1.1 MISDRIJF EN STRAF
,VAN ‘OVERTREDINGEN – WANBEDRIJVEN – MISDADEN’… – In de meeste
landen worden misdrijven ingedeeld naar ernst: misdaden, wanbedrijven,
en overtredingen.
Dit onderscheid is gebaseerd op de straf:
- Misdaden: Criminele straf (bv. moord, levenslange opsluiting).
- Wanbedrijven: Correctionele straf (bv. diefstal, gevangenisstraf tot 5
jaar).
- Overtredingen: Politiestraf (bv. nachtlawaai, gevangenisstraf tot 7
dagen).
Deze indeling beïnvloedt regels zoals poging en herhaling.
… NAAR ‘MISDRIJVEN’ – Het Nieuw Strafwetboek schrapt de indeling in
overtredingen, wanbedrijven, en misdaden.
Het gebruikt nu acht strafniveaus voor misdrijven, gebaseerd op ernst.
Politiestraffen verdwijnen, maar er zijn nog straffen vergelijkbaar met
voormalige politiestraffen, zoals een werkstraf van twintig uur.
STRAFFEN EN MISDRIJVEN IN BIJZONDERE STRAFWETTEN – Artikelen in
bijzondere wetten die "misdaden" of "wanbedrijven" noemen, verwijzen
naar specifieke strafniveaus (niveau 4-8 voor misdaden, niveau 1-3 voor
wanbedrijven). Overtredingen worden opgeheven, behalve als ze zijn
opgeschaald tot een wanbedrijf.
1.1.2 HOOFDSTRAFFEN
HOOFDSTRAFFEN – Een doeltreffende straf is voorspelbaar, begrijpelijk,
afgestemd op de veroordeelde en maatschappelijk verantwoord.
Het Nieuw Strafwetboek biedt een breed scala aan straffen per niveau,
zodat rechters flexibel en passend kunnen straffen op basis van de ernst
van het misdrijf.
VRIJHEIDSBENEMENDEHOOFDSTRAFFEN – Hoofdstraffen met
vrijheidsbeneming zijn de gevangenisstraf en de behandeling onder
vrijheidsberoving.
VRIJHEIDSBEPERKENDE HOOFDSTRAFFEN – Vrijheidsbeperkende
hoofdstraffen zijn onder meer: elektronisch toezicht, probatie, werkstraf,
verlengde opvolging, ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten,
beroepsverbod, rijverbod, en verblijfs-, plaats- of contactverbod.
VEROORDELING BIJ SCHULDIGVERKLARING – Daarnaast is de veroordeling
bij schuldigverklaring toegevoegd (art. 51 Nieuw Sw.).
,VERMOGENSTRAFFEN ALS HOOFDSTRAF – Vermogensstraffen als
hoofdstraffen voor natuurlijke personen zijn de geldboete,
verbeurdverklaring, verruimde verbeurdverklaring, en geldstraf op basis
van het behaalde voordeel.
1.1.3 ACHT STRAFNIVEAUS
STRAFNIVEAUS – Misdrijven worden ingedeeld in strafniveaus.
Niveau 7 en 8 zijn 'uitzonderlijk ernstige misdrijven', niveau 2 en 1 zijn
'misdrijven van geringe ernst'. Niveau 8 tot 2 kunnen gevangenisstraf of
vrijheidsberoving omvatten. Vrijheidsbenemende straffen moeten als
laatste optie worden gebruikt, alleen als andere straffen of maatregelen
niet effectief zijn. Gevangenisstraffen van minder dan zes maanden zijn
afgeschaft.
STRAFNIVEAU 8 – Straf van niveau 8 is levenslange gevangenisstraf of
meer dan 18 jaar tot 20 jaar vrijheidsberoving.
Bij verzachtende omstandigheden kan de straf verlaagd worden naar
niveau 7, 6, 5, 4, of 3, wat resulteert in een gevangenisstraf van 3 tot 30
jaar of vrijheidsberoving van meer dan 2 jaar tot 18 jaar.
STRAFNIVEAU 7 – Straf van niveau 7 is meer dan 20 jaar tot 30 jaar
gevangenisstraf of vrijheidsberoving van meer dan 16 jaar tot 18 jaar.
Bij verzachtende omstandigheden wordt de straf verlaagd naar niveau 6,
5, 4, of 3, met een gevangenisstraf van 3 tot 20 jaar of vrijheidsberoving
van meer dan 2 jaar tot 6 jaar.
STRAFNIVEAU 6 – Straf van niveau 6 is meer dan 15 jaar tot 20 jaar
gevangenisstraf of vrijheidsberoving van meer dan 11 jaar tot 16 jaar.
Bij verzachtende omstandigheden wordt de straf verlaagd naar niveau 5,
4, of 3, met een gevangenisstraf van meer dan 3 jaar tot 15 jaar of
vrijheidsberoving van meer dan 2 jaar tot 11 jaar.
STRAFNIVEAU 5 – Straf van niveau 5 is meer dan 10 jaar tot 15 jaar
gevangenisstraf of vrijheidsberoving van meer dan 6 jaar tot 11 jaar.
Bij verzachtende omstandigheden wordt de straf verlaagd naar niveau 4 of
3, met een gevangenisstraf van meer dan 3 jaar tot 10 jaar of
vrijheidsberoving van meer dan 2 jaar tot 6 jaar, of een straf van niveau 2.
Het minimum voor gevangenisstraf is 6 maanden, met een maximum van
10 jaar bij verzachtende omstandigheden.
STRAFNIVEAU 4 – Straf van niveau 4 is meer dan 5 jaar tot 10 jaar
gevangenisstraf of vrijheidsberoving van meer dan 4 jaar tot 6 jaar.
, Bij verzachtende omstandigheden wordt de straf verlaagd naar niveau 3,
met een gevangenisstraf van meer dan 3 jaar tot 5 jaar of
vrijheidsberoving van meer dan 2 jaar tot 4 jaar, of een straf van niveau 2.
STRAFNIVEAU 3 – Straf van niveau 3 is meer dan 3 jaar tot 5 jaar
gevangenisstraf of vrijheidsberoving van meer dan 2 jaar tot 4 jaar.
Bij verzachtende omstandigheden wordt de straf verlaagd naar niveau 2 of
1, met een minimum gevangenisstraf van 6 maanden en een maximum
van 5 jaar.
STRAFNIVEAU 2 – Straf van niveau 2 omvat:
1. Gevangenisstraf van 6 maanden tot 3 jaar
2. Vrijheidsberoving van 1 tot 2 jaar
3. Elektronisch toezicht van 1 maand tot 1 jaar
4. Werkstraf van 120 tot 300 uur
5. Probatiestraf van 12 maanden tot 5 jaar
6. Veroordeling bij schuldigverklaring (voor lichte feiten of na lange tijd).
Vrijheidsbenemende straffen moeten als laatste optie worden gekozen, en
de rechter moet uitleggen waarom andere straffen binnen niveau 2 niet
voldoende zijn. Bij verzachtende omstandigheden wordt de straf verlaagd
naar niveau 1.
STRAFNIVEAU 1 – Straf van niveau 1 sluit gevangenisstraf uit en omvat:
1. Geldboete van 200 euro tot 20.000 euro
2. Werkstraf van 20 tot 120 uur
3. Probatiestraf van 6 tot 12 maanden
4. Verbeurdverklaring (of verruimde verbeurdverklaring)
5. Veroordeling bij schuldigverklaring.
Bij verzachtende omstandigheden kan een bijkomende straf in plaats van
de hoofdstraf worden uitgesproken, maar andere bijkomende straffen
kunnen nog steeds opgelegd worden.
1.1.4 GEEN DENATURATIE OF ONTAARDING VAN MISDRIJVEN MEER
DENATURATIE OF ONTAARDING VAN MISDRIJVEN IN HET OUD SW. – Onder
het Oud Strafwetboek was er een systeem van denaturatie, waarbij
misdrijven door het aannemen van verzachtende omstandigheden in ernst
konden verminderen, bijvoorbeeld een misdaad omgezet naar een
wanbedrijf of een wanbedrijf naar een overtreding.
