Samenvatting Sociale Psychologie I (3 studiepunten)
2024-2025
Sociale psychologie I (3stp)
Schakelstudenten: Hoofdstuk 1 tot 6 (vanaf deeltje attitude is het voor 6 studiepunten!)
Hoofdstuk 1: Inleiding sociale psychologie
Wat is sociale psychologie?
• Waarom helpen mensen soms en soms niet? (recente vb’en)
o Redenen voor niet helpen: bystander effect (= als er verschillende mensen op staan te kijken,
denken ze dat iemand anders wel zal ingrijpen → hoe minder mensen, hoe meer geneigd te
helpen), fysiek gevaarlijke situaties, niet doorhebben van noodsituatie als niemand ingrijpt…
• Onder welke omstandigheden leiden initiaties/dopen tot vriendschappen in nieuwe groep, en wanneer
niet? (vb. Sanda Dia) Wat maakt dat mensen zulke acties doen?
o Erbij willen horen, groepsdruk
o Status verhogen door doopactiviteiten steeds erger te maken (ergste doop = echte mannen) →
steeds stukje verder gaan (grenzen verleggen => status verhogen)
o Link cognitieve dissonantie (H6)
Sociale invloed = effect dat woorden, acties, of gewone aanwezigheid van andere mensen hebben op onze
gedachten, gevoelens, attitudes, of gedrag.
Sociale psychologie = wetenschappelijke studie van manier waarin mensen hun gedachten, gevoelens en
acties beïnvloed zijn door echte/ingebeelde aanwezigheid van andere mensen.
Andere mensen kunnen ons beïnvloeden:
• Direct: opzettelijk iemand zijn mening proberen beïnvloeden (pogingen tot overtuiging).
• Indirect: door hun aanwezigheid en overdracht van culturele waarden, waarden van ouders, afzetten
tegen waarden van cultuur/ouders.
Hoe sociale invloed nog begrijpen
• Sociale invloed begrijpen door journalisten, experten, en sociale critici, maar is niet wetenschappelijk.
• Sociale psychologie filosofie omdat het een empirisch veld is.
• Andere sociale wetenschappen omdat het focust op persoonlijke interpretaties en mensen hun
constructies.
o → Belangrijk: Hoe mensen zelf de werkelijkheid zien, daarmee kan je voorspellen hoe ze gaan
handelen (als je weet hoe ze denken).
• Interpretatie van het brein → mens meest sociale dier, grootste sociale brein (frontale kwab en stukje
vanachter…).
• → Mensen maken soms foute interpretaties → niet altijd bewust van de afkomst van hun gedachten of
gedrag.
o “Telling more than we can know”
1
,Samenvatting Sociale Psychologie I (3 studiepunten)
2024-2025
o Freud: beste sprookjesverteller in psychologie, 0 empirische evidentie.
▪ Het onbewuste
• → Meestal zijn verklaringen te simpel/gemakkelijk en tegenstrijdig
o Hoe bepalen wie juist is?
▪ Jones / IS bloedbad
• → Filosofisch perspectief: moeilijk te weten wat waar/onwaar is.
o Descartes: info komt binnen in onze geest en dan beslissen we of iets waar/onwaar is.
o Spinoza: info komt binnen en we denken steeds dat het waar is, enkel nadien gaan we beslissen
dat het niet waar is.
→ Psychologische experimenten: Wat als er een onderbreking is in dat denkproces? => Visie Spinoza
o Gilbert (vormen van geloven over de wereld)
Sociale psychologie bevindt zich tussen een aantal andere sociale wetenschappen
Sociologie Sociale psychologie Persoonlijkheidspsychologie
Voorziet algemene wetten en Bestudeerd psychologische Bestudeerd karakteristieken die
theorieën over gemeenschappen, processen die mensen individuen uniek maken en
niet individuen. gemeenschappelijk hebben, die verschillend van elkaar.
hun gevoelig maken voor sociale
invloed.
Vgl persoonlijkheidspsychologie: focus op individuele verschillen, gedefinieerd als aspecten van mensen
hun persoonlijkheden die hun verschillend maken van andere mensen.
Sociale wetenschappen: brede maatschappelijke, economische, politieke en historische factoren.
Sociale psychologie: individu in een sociale context, en welke algemene wetten en eigenschappen die het
sociale gedrag regeren zonder de vereiste (achteloos) van sociale klasse of cultuur.
Tweestrijd en Fundamentele attributiefout
De kracht (en invloed) van de situatie
Fundamentele attributiefout = neiging om rol van karaktertrekken te
overschatten en rol van situatie te onderschatten in bepalen van gedrag
van mensen.
Experiment: individuele test die nagaat of je competitief/coöperatief
bent. Krijgen zelfde spel, maar gewoon met verschillende naam.
• Naam spel = grootste invloed:
o ‘Gemeenschapsspel’ => iedereen meer samenwerken.
o ‘Wall street spel’ => minder samenwerken.
o → Naam => anders gedragen (persoonlijkheid hier dus
weinig invloed).
2
,Samenvatting Sociale Psychologie I (3 studiepunten)
2024-2025
De kracht van sociale invloed
Subjectiviteit van de sociale situatie
• Behaviorisme = om menselijk gedrag te begrijpen, hoeft men alleen rekening te houden met de
versterkende eigenschappen van de omgeving.
o Sluit cognitie, denken, voelen of eender welk vaag mentaal concept uit.
o Conditionering: stimulus => reactie
o Brein wordt verwaarloosd
• Gestalt psychologie (geheel = meer dan de delen) = benadrukt belang van bestuderen van subjectieve
manier waarin objecten voorkomen in mensen hun verstand, liever dan de objectieve, fysieke attributen
van het object
o Puntjes achter elkaar zetten => gaan die als een geheel zien (cirkel, lijn…)
o Breinonderzoek: brein verwacht iets in bepaalde situaties waardoor je het ook echt gaat zien
ondanks dat het er niet is.
o Kurt Lewin paste gestalt principes toe op sociaal gedrag.
o Naïef realisme = neiging om te geloven dat je eigen perceptie de waarheid is.
▪ In een conflict geloof je makkelijk dat andere personen fout zijn en bevooroordeeld.
Waar komen interpretaties vandaan: basis menselijke motivaties
De primaire behoefte om:
• Goed te voelen over zichzelf (pos zelfvertrouwen; zelfverheffing) → zelfvertrouwen benadering:
o Zelfvertrouwen = persoon zijn evaluatie van hun eigen zelfwaarde (goed, competent, moreel).
o Evolutionaire psychologie: zelfvertrouwen gegrond in een persoon zijn behoefte om een
positieve sociale reputatie, die noodzakelijk is voor coöperatie en dus overleving.
o Status in een groep, beeld dat ze van u hebben, reputatie → historisch gegrond
o Goed beeld hebben van onszelf – benadering
▪ Kan lijden tot afscheuren van realiteit
• Heftige initiatie van studenten kan lijden tot meer sympathie (populariteit): om
zichzelf niet als dwaas te voelen, rechtvaardigen mensen hun beslissing door
hun ervaring te vervormen in een positieve manier.
• Zo accuraat mogelijk zijn → Sociale cognitie benadering:
o Sociale cognitie = hoe mensen over zichzelf en de sociale wereld denken.
o Belangrijk dat het brein juiste beslissingen maakt, kan je leven kosten.
o Brein dat juiste beslissingen nam => voortplanting => overleving en sociale overleving
o Als we niet over alle info beschikken, kan het voor foute beslissingen zorgen (info over eten)
o Verwachtingen zijn niet gelijk aan realiteit/veranderen de realiteit = selffulfilling prophecy
Sociale psychologie en sociale problemen
Sociaal psychologen zijn vaak gemotiveerd door:
• Wens om maatschappelijke problemen op te lossen
• Curiositeit naar sociaal gedrag
3
, Samenvatting Sociale Psychologie I (3 studiepunten)
2024-2025
Voorbeeld: sociale brein onderzoek aan VUB
• 20j geleden ontstonden 1ste scans en is onderzoek naar sociale brein gestart
• Sociale taken laten uitvoeren tijdens afnemen scans
• Activiteit bepaalde hersendelen
• Kleine hersenen/cerebellum: werd vaak weggelaten bij scans → gemerkt bij meta-analyse dat in 1/3
van studies de kleine hersenen actief waren
o Motoriek (schade kleine hersenen => problemen met bepaalde motorische vaardigheden)
o Motoriek van sociale handelen: sociale gedrag en opeenvolging (gesprek…)
o Mensen met autisme → veronderstelling: minder sociale vaardigheden door fouten in de kleine
hersenen, kleine hersenen en grote hersenen, nergens fouten als prematuur.
▪ Geen fouten: 0 → hersenen perfect gezond en in orde
▪ Fouten in kleine hersenen: 1/3 van prematuren die afwijkingen vertoonden in kleine
hersenen gaan autisme vertonen na 3 jaar
▪ Fouten in kleine en grote hersenen: maakt niet uit dat er afwijkingen zijn in grote
hersenen, het zijn de kleine hersenen die betrokken zijn!
▪ Mensen met autisme kunnen wel sociaal nadenken, maar gaat niet intuïtief omdat
kleine hersenen zorgen voor de motoriek van het sociale handelen. → Om de
opeenvolging van dingen die je moet doen te leren.
▪ Ook genetische factoren (waarvan deel te maken heeft met kleine hersenen: bv.
toegangsweg tussen grote en kleine hersenen)
o Wat gebeurt er als je die kleine hersenen gaat stimuleren?
o Trainingsprogramma waarbij mensen met autisme verhaallijnen in juiste volgorde moesten
plaatsen (leren)
Klassieke studies werden aangedreven door toegepaste zorgen/vragen.
Rol van sociale situatie
Bystander effect
Kitty Genovese (1964)
• 30 minuten aangevallen voor ze overlijdt
• 38 getuigen die niet hielpen of hulpdiensten waarschuwden
• (Blijkt achteraf om slechts enkele getuigen te gaan waarvan sommigen wel hielpen)
→ Waarom hielp niemand haar?
Bibb Latané en John Darley – Hypothese:
• Een persoon is minder geneigd om te helpen indien er omstaanders zijn.
(Video’s)
4
