100% tevredenheidsgarantie Direct beschikbaar na je betaling Lees online óf als PDF Geen vaste maandelijkse kosten
logo-home
Samenvatting Sociale Psychologie voor toegepaste psychologie - Sociale psychologie €11,92
In winkelwagen

Samenvatting

Samenvatting Sociale Psychologie voor toegepaste psychologie - Sociale psychologie

 0 keer verkocht

Een samenvatting van lesnotities, het boek, de PowerPoints die in de lessen werden behandeld en additionele teksten van het opleidingsonderdeel. Deze samenvatting is erg volledig, volgt het boek chronologisch en bevat veel informatie die kan helpen om het studiemateriaal te begrijpen. Anderen heb...

[Meer zien]

Voorbeeld 10 van de 134  pagina's

  • 31 januari 2025
  • 134
  • 2024/2025
  • Samenvatting
Alle documenten voor dit vak (18)
avatar-seller
mayravermeulen
S1




Sociale Psychologie
ACADEMIEJAAR 2024-2025 AP HOGE SCHOOOL

,Inhoud
1) Kennismaking met de sociale psychologie ................................................................................................................... 7
1.1 Studieobject van de sociale psychologie .................................................................................................................. 7
1.1.1 Gebiedsomschrijving: ....................................................................................................................................... 7
1. De definitie opgesplitst: ......................................................................................................................................... 7
1.1.2 De eigen invalshoeken van de sociale psychologie ......................................................................................... 10
1. Onderscheid met de sociologie ............................................................................................................................ 10
2. Eigen plaats binnen de psychologie ..................................................................................................................... 10
1.2 Enkele belangrijke evoluties ................................................................................................................................... 10
1.2.1 Kenmerken bij het ontstaan ........................................................................................................................... 10
1. Een sterke experimentele traditie ........................................................................................................................ 10
2. Nauwe band tussen theorie en praktijk ............................................................................................................... 10
1.2.2 Latere aandachtspunten ................................................................................................................................. 11
1. Ethische aandachtspunten .................................................................................................................................. 11
2. De culturele verscheidenheid............................................................................................................................... 11
3. Belang van biologische factoren.......................................................................................................................... 12
4. Inschakelen van nieuwe technologieën ............................................................................................................... 12
2) Groepsnormen – de groep als richtsnoer voor het individu ....................................................................................... 13
2.1 Hoe normen ontstaan ............................................................................................................................................ 13
2.1.1 Van bovenaf opgelegde normen: ................................................................................................................... 13
2.1.2 Normen die spontaan ontstaan binnen de groep:.......................................................................................... 13
1. Normen als product van sociale vergelijking ....................................................................................................... 14
2. Enkele toepassingen ............................................................................................................................................ 15
2.2 Impact van groepsnormen op het individu ............................................................................................................ 16
2.2.1 Automatische sociale invloed ......................................................................................................................... 16
2.2.2 Conformeren aan een groepsnorm ................................................................................................................ 16
1. Conformeren tegen beter weten in...................................................................................................................... 17
2. Twee soorten conformisme ................................................................................................................................. 17
3. Inwerkende factoren............................................................................................................................................ 18
a. Kenmerken v/d groep ................................................................................................................................ 18
b. Kenmerken v/d situatie ............................................................................................................................. 21
c. Kenmerken v/d situatie ............................................................................................................................. 23
d. Nog veel vraagtekens (Capuano & Chekroun, 2024) ................................................................................. 23
e. The Americanization Syndrome: A Quest for Conformity .......................................................................... 23
f. Minderheidsinvloed ....................................................................................................................................... 24
2.2.3 Inwilligen van een verzoek ............................................................................................................................. 24
1. De voet tussen de deur ........................................................................................................................................ 24
2. De deur in het gezicht .......................................................................................................................................... 25
2.2.4 Gehoorzamen aan een bevel .......................................................................................................................... 27
1. Het basisexperiment van Milgram ...................................................................................................................... 27
2. Enkele varianten .................................................................................................................................................. 28
3. Waarom gehoorzaamt men? .............................................................................................................................. 29
a. De voedingsbodem van gehoorzaamheid ................................................................................................. 29
b. Tendens tot groepsvorming – sociale ik tekst ............................................................................................ 29
c. Tendens tot hiërarchisering – sociale ik tekst ............................................................................................ 30

1

, d. Het aanvaarden van een bevel & de psychologie v/d uitvoerder – boek & sociale ik tekst ...................... 30
4. Nieuwe onderzoeksgegevens .............................................................................................................................. 32
5. Alternatieve verklaringen .................................................................................................................................... 33
a. Factoren in de proefsituatie ....................................................................................................................... 33
b. Theoretische verklaringen ......................................................................................................................... 34
6. Nuancering van de gehele Milgram-onderzoekreeks .......................................................................................... 34
7. Een veld experiment: Weet u het zeker dokter? – tekst “Weet u het zeker dokter?” ........................................... 35
3) Prosociaal gedrag – wat mensen voor elkaar kunnen betekenen ............................................................................... 36
3.1 Onderliggende motieven van prosociaal gedrag .............................................................................................................. 36
3.1.1 Genetisch verwantschap .......................................................................................................................................... 36
3.1.2 Dienst en wederdienst ............................................................................................................................................. 37
3.1.3 Onberekende dienstbaarheid .................................................................................................................................. 39
3.2 Hulp bieden in noodsituaties ........................................................................................................................................... 40
3.2.1 Vijf stappen naar het bieden van hulp ..................................................................................................................... 41
1. Waarnemen van de gebeurtenis ......................................................................................................................... 41
2. Interpreteren als een noodsituatie ...................................................................................................................... 42
3. Verantwoordelijkheid opnemen .......................................................................................................................... 42
4. Kiezen van een aangepast gedrag ....................................................................................................................... 43
5. Effectief stellen van het gedrag ........................................................................................................................... 44
3.2.2 Nuancering ............................................................................................................................................................... 44
3.2.3 Kenmerken van de situatie....................................................................................................................................... 45
1. Het aantal potentiële hulpverleners .................................................................................................................... 45
2. Kenmerken van de hulpontvanger ....................................................................................................................... 45
3. Gelijkenissen tussen hulpbieder en hulpontvanger ............................................................................................. 45
3.2.4 Individuele verschillen ............................................................................................................................................. 45
1. Een prosociale persoonlijkheidsoriëntatie ........................................................................................................... 46
2. De gemoedstoestand ........................................................................................................................................... 46
3. Culturele en subculturele verschillen ................................................................................................................... 46
a. Informele hulp ........................................................................................................................................... 47
b. Formele hulp ............................................................................................................................................. 47
3.3 Kiezen tussen eigenbelang en groepsbelang .................................................................................................................... 47
3.3.1 Het gedrag van mensen in sociale-dilemmasituaties ............................................................................................... 48
3.3.2 Inwerkende factoren ................................................................................................................................................ 48
1. Kenmerken van de beoordelingssituatie.............................................................................................................. 48
a. De beloningsstructuur ............................................................................................................................... 49
b. Transparantie van de situatie..................................................................................................................... 49
c. Het belang van communicatie ................................................................................................................... 49
d. Wel of geen anonimiteit ............................................................................................................................ 49
2. Persoonlijkheidseigenschappen ........................................................................................................................... 50
a. Sociale oriëntatie ....................................................................................................................................... 50
3. Eigenschappen van de groep ............................................................................................................................... 50
a. De grootte van de groep ............................................................................................................................ 50
b. Impact van sociale normen........................................................................................................................ 51
c. De samenstelling van de groep .................................................................................................................. 51
3.3.3 Het promoten van coöperatief gedrag ..................................................................................................................... 51


2

, 1. Informatieverstrekking ........................................................................................................................................ 52
2. De beloningsstructuur aanpakken ....................................................................................................................... 52
3. Inwerken op de groep .......................................................................................................................................... 53
4) Interpersoonlijke processen – hoe individu en groep elkaar beïnvloeden .................................................................. 53
4.1 Als de individuele prestaties identificeerbaar zijn .................................................................................................. 53
4.1.1 Sociale facilitatie ............................................................................................................................................. 53
4.1.2 Sociale belemmering ...................................................................................................................................... 54
4.1.3 De sociale-activeringshypothese van Zajonc .................................................................................................. 55
4.1.4 Verdere theoretische uitwerking .................................................................................................................... 57
1. Invloed van evaluatievrees .................................................................................................................................. 57
2. Onzekerheid die aanwezigheid van anderen creëert ........................................................................................... 57
3. Aandachtsconflict ................................................................................................................................................ 58
4. Invloed niet sociale prikkels ................................................................................................................................. 58
4.1.5 Persoonlijkheidsverschillen ............................................................................................................................ 58
4.2 Als de prestaties niet individueel herkenbaar zijn .................................................................................................. 59
4.2.1 Sociaal parasiteren ......................................................................................................................................... 59
4.2.2 Positieve effecten van onherkenbaarheid ...................................................................................................... 60
4.3 De impact van anonimiteit op het gedrag .............................................................................................................. 60
4.3.1 Een verlaagde drempel voor antisociaal gedrag ............................................................................................. 60
4.3.2 Het faciliteren van sociaal gedrag ................................................................................................................... 61
4.3.3 Mogelijke verklaringen ................................................................................................................................... 62
4.4 Samenwerken in groepsverband – tekst digitap = 6.2 ............................................................................................ 65
4.4.1 De relatieve meerwaarde van groepswerk ..................................................................................................... 65
4.4.2 Eigenschappen van de taak ............................................................................................................................ 66
1. Soorten taken ...................................................................................................................................................... 66
2. Wijze van aanbieden ........................................................................................................................................... 67
4.4.3 Eigenschappen van de groep .......................................................................................................................... 68
1. Het soort onderlinge afhankelijkheid .................................................................................................................. 68
a. Gedeelde of tegengestelde belangen ........................................................................................................ 68
b. Het gevangennendilemma – gedeeltelijke correspondentie ..................................................................... 69
c. Culturele en persoonlijkheidsverschillen ................................................................................................... 70
2. Groepscohesie ..................................................................................................................................................... 70
3. Communicatie patronen ...................................................................................................................................... 71
5) Sociale waarneming – het beeld dat mensen zich van elkaar vormen ........................................................................ 71
5.1 Het materiaal waarop we ons baseren ................................................................................................................... 71
5.1.1 Het fysieke uiterlijk ......................................................................................................................................... 72
5.1.2 Het gedrag ...................................................................................................................................................... 72
5.1.3 Non-verbaal gedrag ........................................................................................................................................ 73
5.2 Het attributieproces ............................................................................................................................................... 74
5.2.1 Interne of externe oorzaken van het gedrag .................................................................................................. 74
1. Het covariatiemodel als attributietheorie – tekst digitap .................................................................................... 74
5.2.2 Fouten en vertekeningen bij het attribueren.................................................................................................. 75
1. De fundamentele attributiefout........................................................................................................................... 76
2. Het actor-observatoreffect .................................................................................................................................. 78
3. Impact van de gevolgen van het gedrag ............................................................................................................. 78


3

, 4. Motivationele vertekeningen............................................................................................................................... 79
5.3 Uitwerking tot een globaal beeld ........................................................................................................................... 80
5.3.1 Kenmerken van de binnenkomende informatie ............................................................................................. 81
1. Positie-effecten .................................................................................................................................................... 81
2. Centrale en perifere eigenschappen .................................................................................................................... 82
3. Negativiteitseffect ............................................................................................................................................... 82
5.3.2 Kenmerken van de beoordelaar ..................................................................................................................... 83
1. Het effect van schema’s ....................................................................................................................................... 83
2. Priming ................................................................................................................................................................ 85
5.3.3 Hoe we omgaan met nieuwe informatie ........................................................................................................ 86
1. Selectief opnemen van informatie ....................................................................................................................... 86
2. Selectief informatie opzoeken ............................................................................................................................. 87
3. Selectief uitlokken van informatie ....................................................................................................................... 88
5.4 (On)nauwkeurigheid van de sociale waarneming .................................................................................................. 89
6) Groepsperceptie – het verschil tussen ‘wij’ en ‘zij’ .................................................................................................... 90
6.1 Sociale categorisering....................................................................................................................................................... 90
6.1.1 Het indelen van mensen in sociale categorieën ....................................................................................................... 91
a. Prototypische kenmerken van een sociale categorisatie ..................................................................................... 91
b. Vervorming van de groepsperceptie .................................................................................................................... 92
6.1.2 Ik, wij en de anderen................................................................................................................................................ 93
a. Verschil in de behandeling van de wij- en zij-groep ............................................................................................. 93
b. De minimale groepssituatie................................................................................................................................. 94
c. Houding tegenover de wij-groep en de zij-groep ................................................................................................ 95
6.2 Stereotypering.................................................................................................................................................................. 97
6.2.1 Kenmerken van stereotypen .................................................................................................................................... 97
a. Het (on)waarheidsgetrouwsgehalte van stereotypen ......................................................................................... 98
b. Gevaar bij dreiging of strijd ................................................................................................................................. 99
c. Negatieve en positieve stereotypen .................................................................................................................. 100
6.2.2 Herkomst van stereotypen ..................................................................................................................................... 100
a. Sociale categorisering als oorsprong ................................................................................................................. 100
b. Sociale leerprocessen ........................................................................................................................................ 101
c. Illusoire correlaties ............................................................................................................................................ 101
d. De ultieme attributiefout ................................................................................................................................... 102
6.2.3 Waarom stereotypen zo moeilijk te veranderen zijn ............................................................................................. 102
a. Selectief opnemen van informatie ..................................................................................................................... 102
b. Subcategoriseren ............................................................................................................................................... 103
c. Kunnen we stereotypes toch veranderen?......................................................................................................... 104
6.3 Vooroordelen en discriminatie ....................................................................................................................................... 105
6.3.1 Het activeren van stereotypen ............................................................................................................................... 105
a. een bedreiging voor het zelfbeeld ..................................................................................................................... 106
b. Vooringenomenheid ten aanzien van een bepaalde groep ............................................................................... 106
c. De confrontatie met leden van een gestereotypeerde groep ............................................................................ 106
d. Het opmerken van stereotype-gerelateerde kenmerken ................................................................................... 106
6.3.2 Van stereotype naar discriminatie ......................................................................................................................... 106
a. Van vooroordelen naar discriminatie ................................................................................................................ 107


4

, b. Beïnvloedende factoren ..................................................................................................................................... 109
6.4 Discriminatie meten ....................................................................................................................................................... 109
6.5 Ingaan tegen vooroordelen en discriminatie .................................................................................................................. 110
6.5.1 Rechtstreeks inwerken op de vooroordelen .......................................................................................................... 110
a. Onderdrukken van vooroordelen ....................................................................................................................... 110
b. Corrigeren van vooroordelen............................................................................................................................. 110
6.5.2 Inwerken op de categorisering ............................................................................................................................... 111
7) Attitudes – onze houding tegenover mensen en dingen .......................................................................................... 112
7.1 Ontstaan van attitudes ......................................................................................................................................... 112
7.1.1 Aangeboren gevoeligheden .......................................................................................................................... 112
7.1.2 Beredeneerde afwegingen ........................................................................................................................... 113
7.1.3 Sociale invloeden .......................................................................................................................................... 113
a. Sociaal leren ...................................................................................................................................................... 113
b. Sociale vergelijking ............................................................................................................................................ 114
I. Kiezen voor sociaal criterium ........................................................................................................................ 115
II. Wie we kiezen als vergelijkingsobject ...................................................................................................... 115
7.1.4 Conditionering .............................................................................................................................................. 115
a. Klassieke conditionering .................................................................................................................................... 116
b. Operante conditionering ................................................................................................................................... 117
7.1.5 Het effect van herhaalde blootstelling ......................................................................................................... 117
a. Het aanbiedingseffect ....................................................................................................................................... 117
b. Beperkingen van het aanbiedingseffect ............................................................................................................ 119
c. Subliminale invloeden........................................................................................................................................ 120
7.2 Effectieve beïnvloedingsstrategieën ..................................................................................................................... 122
7.2.1 De klassieke benaderingswijze ..................................................................................................................... 122
a. De bron .............................................................................................................................................................. 122
b. De boodschap .................................................................................................................................................... 122
c. De ontvanger ..................................................................................................................................................... 123
+++ tekst digitap – De centrale en de perifere overredingsroute ................................................................................... 124
a. Oppervlakkige verwerking................................................................................................................................. 124
b. Systematische verwerking ................................................................................................................................. 125
c. Vergelijking tussen beide verwerkingsroutes .................................................................................................... 126
7.2.2 Zich teweerstellen tegen beïnvloeding ......................................................................................................... 126
a. Bewuste verwerking .......................................................................................................................................... 126
b. Reactantie ......................................................................................................................................................... 126
c. Attitudevaccinatie ............................................................................................................................................. 127
7.3 Attitudes en gedrag .............................................................................................................................................. 127
7.3.1 Invloed van de attitudes op het gedrag ........................................................................................................ 127
a. Waarom het gedrag niet altijd strookt met de attitudes ................................................................................... 127
b. Een procesmatige benadering ........................................................................................................................... 128
I. Theorie van het geplande gedrag ................................................................................................................. 128
II. ASE-model ............................................................................................................................................... 129
7.3.2 Invloed van het gedrag op attitudes ............................................................................................................. 129
a. Cognitieve dissonantiereductie.......................................................................................................................... 130
b. Enkele toepassingen .......................................................................................................................................... 131


5

, I. Dissonantiereductie na het maken van een keuze ....................................................................................... 131
II. Dissonantiereductie na het instemmen van een verzoek ........................................................................ 131
III. Dissonantiereductie na het krijgen van straf ........................................................................................... 132
IV. Dissonantietheorie na het leveren van een inspanning ........................................................................... 132
c. Zelfperceptie ...................................................................................................................................................... 133




6

,1) Kennismaking met de sociale psychologie
1.1 Studieobject van de sociale psychologie

1.1.1 Gebiedsomschrijving:

Sociale psychologie: De wetenschappelijke studie van de manier waarop gedachten, gevoelens
en handelingen van de mensen beïnvloed worden door de feitelijke, voorgestelde of
geïmpliceerde aanwezigheid van andere mensen.

1. De definitie opgesplitst:

“De wetenschappelijke studie…”
Wetenschappelijke studie = resultaat v. zorgvuldig methodisch onderzoek
Intuïtieve mensenkennis/gezond verstand sociale psychologie => want is geen wetenschap
➔ Beweringen = empirische toetsing

3 onderzoeksmethoden
➢ Begrijpende methode (≈ observatie methode vroeger)
• = Kwalitatieve benadering (≠ cijfermateriaal)
 beperkt tot verbale beschrijvingen v/h soort samenhang
• Maakt gebruik v. gevalstudies
• Gebruik makend v. wat je ziet => veralgemening = onmogelijk
• Nauwgezetter (veel aandacht en preciezer) en systematischer dan
intuïtieve benadering
• Subjectiviteit = beperking




➢ Correlationele methode
• = Kwantitatieve benadering -> statistische bewerkingen mogelijk
• Geeft aan hoe groot samenhang is tss 2 variabelen
• Samenhang v. variabelen uitgedrukt in correlatie
• Er kan geen oorzaak worden gegeven aan de verbanden

Correlatie: hoe de veranderingen in de ene variabele samenhangen met de andere
variabele.
 d.m.v. vragenlijsten




7

, ➢ Experimentele methode
• = Kwantitatieve benadering
• Onderzoeken of bep. Variabele invloed heeft op een andere
• Bestaande uit experimentele en controle groep, (on)afhankelijke
variabelen
De 2 groepen zijn equivalenten/gelijkwaardig aan elkaar

• Storende variabelen zijn uitgeschakeld
• Aantonen v. causaal/oorzakelijk verband
• De kans van iets berekenen en kennis gebruiken om gedrag in een
wenselijke richting te sturen.

Afhankelijke variabele: De te meten variabele. (De eigenschap waarvan we willen weten
waardoor ze beïnvloed wordt.)
Onafhankelijke variabele: De te manipuleren/ veranderende variabele. (De eigenschap
of gebeurtenis waarvan wordt vermoed dat deze een invloed heeft op de afhankelijke
variabele.)




Doorlopen v. empirische cyclus = belangrijk!!
 Er worden niet meteen vaststaande conclusies gevormd => zijn enkel
aanleiding tot mogelijke hypothesen
 Bevindingen herhaaldelijk getoetst => 1 slechte ervaring ≠ alle
gelijkaardige ervaringen zijn meteen slecht




“… gedachten, gevoelens en handelingen van de mensen…”
Niet enkel zichtbaar gedrag v. mensen, ook wat mensen denken en voelen

A-B-C-model:
A – affectieve component = gevoelens
B – behaviour = manifeste gedrag
C – cognitieve aspecten = waarneming, geheugen en denken)

Sociaal -psychologisch onderzoek heeft te maken met opinies en attitudes

Proberen innerlijke gedragsaspecten objectief observeerbaar maken:
 Directe weg: mensen een feitelijke keuze laten maken => het kan meteen worden gezien
 Indirecte weg: mensen uitspraken laten beoordelen => het is moeilijk in woorden te
brengen


8

, a.h.v. Likert schaal
 stellingen over de te onderzoeken eigenschap
 totaalscore v. versch. Likert schalen = geeft idee hoe sterk bep.
Eigenschap is


“…beïnvloed worden door de feitelijke, voorgestelde of geïmpliceerde aanwezigheid van
andere mensen.”
beïnvloeding v. gedachten, gevoelens en handelingen => feitelijke/directe, voorgestelde &
impliciete aanwezigheid

Feitelijke aanwezigheid: gedrag en emoties worden beïnvloedt door iemand die fysiek aanwezig
is.
Vb.: in de klas niet slapen -> aanwezigheid leerkracht weerhoudt je

Voorgestelde aanwezigheid: gedrag en emoties worden beïnvloedt door iemand die op dat
moment niet fysiek aanwezig is.
Vb.: kleren kiezen -> kies je aan de hand van hoe je denkt dat anderen je zien

Impliciete aanwezigheid: iemand die bewust probeert om invloed te hebben op gedragingen
en emoties van anderen. ( vb. reclamespots)
 gedrag wordt mede gestuurd door onzichtbare instanties, die de bakens uitzetten
waarlangs gedrag gestroomlijnd dient te worden.
Vb.: de wet opvolgen




Aanvullingen op de definitie
Hoe mensen zelf actief inspelen op anderen (jouw invloed als individu op een ander individu en
groep)
Beïnvloeding = bewust/intentioneel en onbewust
➔ Elke gedraging kan deelnemen aan sociaalpsychologisch onderzoek

Sociale psychologie onderzoekt ≠ specifiek gedrag = wel de wijze waarop er naar het gedrag
wordt gekeken.




9

Dit zijn jouw voordelen als je samenvattingen koopt bij Stuvia:

Bewezen kwaliteit door reviews

Bewezen kwaliteit door reviews

Studenten hebben al meer dan 850.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet jij zeker dat je de beste keuze maakt!

In een paar klikken geregeld

In een paar klikken geregeld

Geen gedoe — betaal gewoon eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard en je bent klaar. Geen abonnement nodig.

Focus op de essentie

Focus op de essentie

Studenten maken samenvattingen voor studenten. Dat betekent: actuele inhoud waar jij écht wat aan hebt. Geen overbodige details!

Veelgestelde vragen

Wat krijg ik als ik dit document koop?

Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.

Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?

Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.

Van wie koop ik deze samenvatting?

Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper mayravermeulen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.

Zit ik meteen vast aan een abonnement?

Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €11,92. Je zit daarna nergens aan vast.

Is Stuvia te vertrouwen?

4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)

Afgelopen 30 dagen zijn er 64257 samenvattingen verkocht

Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen

Start met verkopen
€11,92
  • (0)
In winkelwagen
Toegevoegd