Sociologie 1............................................................................................................................ 1
Deel 1 : De sociologie ontdekken................................................................................... 6
Hoofdstuk 1 : De sociologische verzuchting.................................................................6
1.1 Wat is sociologie?............................................................................................7
1.2 Wat de sociologie ons leert............................................................................. 7
1.3 Contingent, maar niet arbitrair......................................................................... 7
Jean-Jacques Rousseau (18e eeuw)......................................................... 7
Verlichting en Tegen-Verlichting....................................................................... 8
August Comte............................................................................................. 8
Habermas en Luhmann.............................................................................. 8
Conclusie.................................................................................................... 9
1.4 Waarom al die zorgen om orde?..................................................................... 9
1.5 Legitimerende verhalen................................................................................. 10
De natuur........................................................................................................ 10
De geschiedenis............................................................................................. 10
De samenhang................................................................................................11
Conclusie........................................................................................................ 11
Hoofdstuk 2 : De taak en de houding van de socioloog............................................. 11
2.1 De taak van de socioloog............................................................................... 11
Taak 1 : Cijferaar : de empirisch-analytische taak.......................................... 12
De functionalistische theorie.....................................................................12
François-Jean de Beauvoir.......................................................................13
Taak 2 : Mythejager : de kritische taak........................................................... 13
Lerarentekort Nederland jaren ‘90............................................................ 14
Karl Marx.................................................................................................. 14
Sigmund Freud......................................................................................... 14
Taak 3 : Levenskunstenaar : de praktische taak............................................ 14
Friedrich Nietzsche................................................................................... 14
Jeffrey Alexander......................................................................................15
Claude Javeau..........................................................................................15
Michel Maffesoli........................................................................................ 15
2.2 De houding van de socioloog......................................................................... 15
Houding 1 : Belangstelling voor samenhang.................................................. 15
Marcel Mauss........................................................................................... 15
Houding 2 : Afstandelijke betrokkenheid........................................................ 16
Max Weber............................................................................................... 16
Houding 3 : Empirisch gezind......................................................................... 16
Émile Durkheim........................................................................................ 17
Houding 4 : Respectvol.................................................................................. 17
Émile Durkheim........................................................................................ 17
, Hoofdstuk 3 : De ontdekking van de samenleving : de individualistische variant...... 17
3.1 De voorgeschiedenis : Verlichting en Tegen-Verlichting................................17
3.1.1 De opkomst van de sociologie...............................................................17
De Verlichting............................................................................................17
Het Utilitarisme......................................................................................... 18
Empirische waarneming........................................................................... 18
3.1.2 De verankerde mens............................................................................ 19
De Tegen-Verlichting.................................................................................19
3.4 De sociologie als satire of het contingente als leidraad.................................20
3.2.1 Het Mattheüs-effect.............................................................................. 20
3.2.2 Onbedoelde gevolgen.......................................................................... 20
3.3 Onbedoelde gevolgen en perverse effecten...................................................21
3.3.1 Individuele redelijkheid......................................................................... 21
3.3.2 Het probleem van de collectieve actie.................................................. 21
3.3.3 Waarom dan toch zoveel collectieve acties?........................................22
Hoofdstuk 4 : De ontdekking van de samenleving : de collectivistische variant.........23
4.1 Individu en samenleving : het geheel is meer dan de som van de delen...... 23
4.2 Ziekte en misdaad......................................................................................... 24
De ziekterol : ongestraft afwijken....................................................................25
Samenvatting : individualisme – collectivisme........................................................... 27
Verschillen............................................................................................................ 27
Gelijkenissen........................................................................................................ 27
Deel 2 : Bouwstenen van de samenleving................................................................... 27
Hoofdstuk 5 : Rol en zelf............................................................................................ 27
5.2 De rol............................................................................................................. 27
5.3 De functionalistische theorie..........................................................................28
Kritieken op functionalistische theorie...................................................... 29
5.3 Conflictsociologie...........................................................................................29
Vooroorlogse conflictsociologie...................................................................... 29
Sociaal Darwinisme.................................................................................. 29
Conflictsociologie......................................................................................30
Naoorlogse conflictsociologie......................................................................... 31
Marxistische conflictsociologie..................................................................31
Conflictsociologie......................................................................................31
5.4 Rollentheorie................................................................................................. 32
Dramaturgie (individualistisch)....................................................................... 32
Erving Goffman.........................................................................................32
Mead’s visie (collectivistisch)..........................................................................32
Symbolisch interactionisme...................................................................... 32
Norbert Elias............................................................................................. 33
Hoofdstuk 6 : Verwachten en verklaren in de sociologie............................................33
6.1 Verwachten : de grondstof van het samenleven............................................33
Etnomethodologie...........................................................................................33
Verwachtingen................................................................................................ 33
, 6.2 De sociologische verklaring...........................................................................34
Verstehende methode van Weber.................................................................. 34
Beperkingen..............................................................................................35
6.3 Begrijpen en hermeneutiek............................................................................35
Hermeneutiek................................................................................................. 35
6.4 Handeling en cultuur......................................................................................36
Handelingsbegrip van Parsons.......................................................................36
De bedoeling (1)....................................................................................... 36
De situatie (2 en 3)................................................................................... 36
De normen : middel-doel relaties (4)........................................................ 36
6.5 Cultuur en situatie..........................................................................................37
6.6 Communicatief handelen...............................................................................37
Definitie van de situatie.............................................................................37
Symbolen..................................................................................................37
6.7 Cultuur, situatie en de interpretatie van gedrag.............................................38
Definitie cultuur............................................................................................... 38
Verschillende benaderingen........................................................................... 38
Hoofdstuk 7 : Socialisatie en methoden van samenleven..........................................39
7.1 Praktische en discursieve kennis.................................................................. 39
7.2 Lichaamstaal................................................................................................. 39
7.3 Etnomethodologie..........................................................................................39
Blauwdruktheorie............................................................................................ 39
Etnomethodologie...........................................................................................40
7.4 Een grammatica van het samenleven........................................................... 40
7.5 Terugblik op sociologische theorieën.............................................................40
Totstandkoming maatschappelijke orde (1).............................................. 40
Mensbeeld : hoe de actor beschouwd wordt (2).......................................40
Studie van sociale interactie........................................................................... 41
7.6 De robuustheid van het sociale..................................................................... 41
Hoofdstuk 8 : Sociale controle....................................................................................42
8.1 Sanctionering.................................................................................................42
Natuurlijke behoeften......................................................................................43
Overtuigingen en verbondenheid................................................................... 43
Soorten sanctioneringswijzen......................................................................... 43
8.2 Verschuivingen in sanctioneringswijzen........................................................ 44
Discours..........................................................................................................44
Verschil Foucault en Parsons................................................................... 45
8.3 Sanctioneerbaarheid..................................................................................... 45
Hoofdstuk 9 : De voorwaarden van maatschappelijke schaalvergroting....................46
9.1 Belonen en geld.............................................................................................46
Symbolische ontwikkeling van geld tot een algemeen middel van
uitwisseling............................................................................................... 46
Neveneffecten van de schaalvergroting......................................................... 46
9.2 Straffen en reguliere macht........................................................................... 47
, 9.3 Veralgemenen en specificeren van vertrouwen en invloed........................... 47
9.4 Vertrouwen verliezen : politiek als buffer....................................................... 47
Hoofdstuk 10 : Criminaliteit........................................................................................ 48
10.1 Afwijkend gedrag : 7 gordels van sociale controle...................................... 48
Gordel 1 : Routine.....................................................................................48
Gordel 2 : Interne politieagent.................................................................. 49
Gordel 3 : Velden van gesanctioneerde verwachtingen........................... 49
Gordel 4 : Buffers......................................................................................49
Gordel 5 : Uitlaatkleppen.......................................................................... 49
Gordel 6 : Informele sancties....................................................................50
Gordel 7 : Formele sancties......................................................................50
10.2 Wat is crimineel?......................................................................................... 50
Grijze zone..................................................................................................... 50
Verschuivingen............................................................................................... 50
Witteboordencriminaliteit.......................................................................... 51
Sociologische brillen....................................................................................... 51
10.3 Wie wordt crimineel?................................................................................... 51
Theorieën over ‘criminele aard’...................................................................... 51
Fenotypes................................................................................................. 51
Genotypes................................................................................................ 51
Sociologische theorieën................................................................................. 52
Rational choice theorieën............................................................................... 52
Verschil tussen sociaal-culturele en rationele-keuzetheorieën................. 53
Samenvatting..................................................................................................53
10.4 Criminaliteit waarnemen.............................................................................. 53
Gerechtelijke statistiek..............................................................................53
Politiestatistiek.......................................................................................... 53
Slachtofferenquêtes..................................................................................54
Deel 3 : Macht en ongelijkheid...................................................................................... 54
Hoofdstuk 11 : Ongelijkheid........................................................................................54
11.1 Kaste, stand en klasse.................................................................................54
Kastensysteem............................................................................................... 54
Standenmaatschappij..................................................................................... 55
Klassensamenleving.......................................................................................55
11.2 Perverse compensaties............................................................................... 56
Ongelijkheid en collectiviteit........................................................................... 56
Verschillende vormen van ongelijkheid.....................................................56
Statuscompensatie......................................................................................... 56
Etikettering......................................................................................................57
Ongelijkheid en smaak................................................................................... 57
11.3 De theorie van de nietsdoende klasse.........................................................58
11.4 De theorie van Bourdieu.............................................................................. 58
Hoofdstuk 12 : Macht en stratificatie.......................................................................... 59
12.1 Ongelijkheid van macht............................................................................... 59